سفر روحانی به چین برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای از اهمیت بسیاری برخوردار است. طبق نظر کارشناسان، یکی از مهم ترین دلایل حضور رئیس جمهور در این اجلاس گفت و گو بر سر برجام و لزوم حفظ آن برای امنیت جهان است. در جهان امروز، سازمان همکاری شانگهای را شاید بتوان در مقابل گروه 8 (گروه7 فعلی) قرار داد. این مقایسه می تواند یادآور تقابل قدرت های شرق و غرب در دوران جنگ سرد باشد؛ به همین منظور گروه سیاسی ایسکانیوز، بر آن شده است تا به مقایسه قدرت های سیاسی و نظامی این دو گروه مهم بپردازد.

**سازمان همکاری شانگهای

سازمان همکاری شانگهای سازمانی میان‌دولتی است که برای همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل شده‌ است. این سازمان در سال ۲۰۰۱ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شد. نقش اصلی و تعیین کننده را، در سازمان شانگهای، دو کشور چین و روسیه تشکیل دارند. سازمان همکاری شانگهای در حقیقت ترکیب جدید سازمان «شانگهای ۵» است که در سال ۱۹۹۶ تأسیس شده بود، ولی نام آن پس از عضویت ازبکستان به «سازمان همکاری شانگهای» تغییر داده شد.

* پیشینه

این سازمان از خلال درگیری قدرت های بزرگ در سال 1996 میلادی (1375 شمسی) برای غیر نظامی کردن مرز بین اتحاد جماهیر شوروی و جمهوری خلق چین به وجود آمد.

گروه «شانگهای ۵» در ۶ اردیبهشت ۱۳۷۵ (برابر ۲۶ آوریل سال ۱۹۹۶) با امضای توافقنامه‌ای به منظور «تعمیق اعتماد نظامی در مناطق مرزی» توسط رهبران وقت کشورهای قزاقستان، جمهوری خلق چین، قرقیزستان، روسیه و تاجیکستان به وجود آمد. این کشورها مجدداً در تاریخ در ۲۴ آوریل سال ۱۹۹۷ توافقنامه‌ای به منظور «کاهش نیروهای نظامی در مناطق مرزی» در مسکو به امضا رساندند.

* اعضای سازمان

پرچم کشور های عضو

کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان ،هند و پاکستان اعضای اصلی این سازمان هستند و کشورهای ایران، افغانستان، مغولستان و بلاروس اعضای ناظر این سازمان هستند.

* اجلاس های برگزار شده

نشست‌های کشورهای عضو شانگهای ۵ در سال ۱۹۹۸ در شهر آلماتی (قزاقستان)، در سال ۱۹۹۹ در بیشکک (قرقیزستان)، و در سال ۲۰۰۰ در شهر دوشنبه (تاجیکستان) برگزار شد.

نشست این گروه در سال ۲۰۰۱ در شهر شانگهای در چین برگزار شد. در این نشست نخست کشور ازبکستان به عنوان عضو جدید پذیرفته شد که عملاً نام گروه را به «شانگهای ۶» تغییر داد. سپس در ۱۵ ژوئن سال ۲۰۰۱، سران کشورهای عضو در نشستی ضمن قدردانی از عملکرد گروه شانگهای ۵، تأسیس «سازمان همکاری شانگهای» را به هدف افزایش سطح همکاری‌ها اعلام کردند.

سران کشورهای عضو در ۱۷ خرداد ۱۳۸۱ (ژوئن ۲۰۰۲) در شهر سن پترزبورگ کشور روسیه گرد آمدند تا جزئیات اساسنامه سازمان را - شامل اهداف، ساختار و راهکارها - به بحث و بررسی بگذارند. پس از این توافقنامه موجودیت سازمان عملاً از نظر حقوق بین‌المللی رسمیت پیدا کرد.

اجلاس اخیر سازمان همکاری های شانگهای در شهر جین دانگ چین در حال برگزاری است.

* ایران و سازمان همکاری شانگهای

حضور ایران در اجلاسیه سال 2006 سازمان همکاری شانگهای

ایران در سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر به سازمان همکاری شانگهای پیوست و یک سال بعد برای عضویت کامل در این سازمان درخواست داد. درخواست اولیه ایران در دولت دوم سید محمد خاتمی و در حین مذاکرات هسته ای بین ایران و غرب بود؛ اغلب کارشناسان تا قبل از به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای بین ایران و غرب، عضویت ایران در این سازمان را بعید به نظر می‌رسد.

* ابعاد همکاری های سازمان همکاری شانگهای

اعضای این سازمان در مسائل امنیتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با یکدیگر همکاری های مهمی دارند.

* اهداف سازمان

تقویت اعتماد بین کشور های عضو

توسعه همکاری های سیاسی- اقتصادی

حفظ صلح، امنیت و ثبات در کشور های عضو

مقابله با قاچاق اعضاء ، قاچاق مواد مخدر و انسان

** گروه 8 ( گروه 7 فعلی)

کشور های عضو سازمان G8

این سازمان که به نام گروه 8 ( جی 8) معروف و شناخته شده است؛ از هشت کشور صنعتی جهان تشکیل شده‌ که حدود ۵۰٪ اقتصاد جهان را در دست دارند. سران کشورهای این گروه هر ساله یک گردهمایی مشترک با هم دارند..

کشورهای فرانسه، آلمان، بریتانیا، روسیه، ایتالیا، ژاپن، ایالات متحده آمریکا و کانادا این هفت کشور را تشکیل می‌دهند.

* پیشینه

گروه هشت در تلاش برای پاسخ به یک بحران پدید آمد: در اواسط دههٔ هفتاد، بحران نفتی و از هم‌پاشی سیستم تبادل ارز برتن وودز منجر به بحرانی در اقتصاد جهانی شد. برای کشورهای بزرگ صنعتی این موضوع مطرح بود که چگونه می‌توان بر مشکلات غلبه کرد. رئیس جمهور وقت فرانسه، والری ژیسکار دستن و صدر اعظم آن هنگام آلمان هلموت اشمیت، غلبه بر بحران را در راه‌کاری بین‌المللی دیدند و این ایده را پی گرفتند.

اجلاس سال 2011 به میزبانی فرانسه در شهر پاریس برگزار شد

* اجلاس گروه 8

اولین کنفرانس این گروه در سال ۱۹۷۵ در قصر رامبولیه در پاریس برپا شد. پس از اولین اجلاس دیدارهای سالانه تکرار شدند و هر سال یکی از اعضای این گروه میزبانی اجلاس را که همیشه در ماه مه یا ژوئن برگزار می‌شدند بر عهده گرفت..

* اهداف اجلاسیه های گروه 8

هدف از این نشست‌ها در آغاز مشورت دربارهٔ مسائل روز و راهبردهای اقتصادی جهان بود. شرکت‌کنندگان در اولین اجلاس، سران کشورهای فرانسه، آلمان، بریتانیا، ایتالیا، ژاپن و آمریکا بودند. اولین کنفرانس این شش کشور که در قصر رامبولیه در پاریس برگزار شد، بسیار غیررسمی بود.

عکس یادگاری وزرای اقتصاد گروه 8

در ضمن گفتگوهای شبانه در کنار شومینه، سبب شد که سران کشورهای شرکت‌کننده در این اجلاس به مزیت‌های تبادل نظر مستقیم دربارهٔ مسائل مهم پی بردند. اجلاس گروه هفت یک نهاد بین‌المللی نیست. از دیگر سو گروه هفت فاقد سازمان مدیریتی است و قطعنامه‌های اجلاس گروه هفت از پشتیبانی نهادهای بین الملی برخوردار نیست. اجلاس سالانه همیشه از سوی کشور میزبان سازماندهی می‌شوند و کشور میزبان ریاست اجلاس را بر عهده می‌گیرد.

* عضویت فدراسیون روسیه ( اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی)

در پایان جنگ سرد در سال ۱۹۸۹ روسیه خواستار پیوستن به این گروه شد. پذیرش روسیه در این گروه رفته رفته انجام شد و ۹ سال بعد در سال ۱۹۹۸ روسیه به عضویت رسمی این گروه درآمد. در سال ۲۰۰۶ روسیه برای اولین بار ریاست گروه ۸ را بر عهده گرفت و اجلاس سالانهٔ گروه ۸ در سن پترزبورگ برگزار شد.

دیدار میخائیل گورباچف دبیر کل اتحاد جماهیر شوروی با جورج هربرت واکر بوش معاون رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا

* لغو عضویت روسیه

روسیه پس از مداخله در اوکراین از این گروه کنار گذاشته شد. به این ترتیب گروه ۸ به گروه ۷ تغییر نام داد. البته این مسئله به طور غیر رسمی اعلام شده است.

* انتقادات به گروه 8

انتقادات گسترده ای به این سازمان مطرح است. یکی از این انتقادات عدم عضویت کشورهای مهم و تازه قدرت یافته، مانند چین، هند، برزیل و اسپانیا در این گروه است. گر چه هفت کشور عضو نیمی از قدرت اقتصادی جهان را در دست دارند اما گروه ۷ امروزه در بر گیرندهٔ همه کشورهای قدرتمند دنیا به لحاظ اقتصادی نیست.

* اجلاس 2018 گروه 8 و سازمان همکاری شانگهای با موضوع برجام

با مطرح شدن توافق هسته ای با ایران از سوی کشور های 1+5 با روی کار آمدن دولت جدید ایران در سال 1392 به ریاست حسن روحانی امید برای گفت و گو های موثر پررنگ شد چرا که فردی به ریاست جمهوری رسیده بود، همان دبیر شورای عالی امنیت ملی دولت سید محمد خاتمی بود که در سال های 82-80 مسئول گفت و گو با سه کشور اروپایی در مقام دبیر شورای عالی امنیت ملی بود؛ اما این بار خود او نه در قامت مذاکره کننده بلکه در جایگاه ریاست جمهوری در مقابل اروپایی ها حاضر شد.

پس از تصویب برجام در سال 94 همه به رفع تحریم ها امید داشتند؛‌ تمامی توافقات و قرارداد های اقتصادی بین ایران و غرب به امضا رسیده بود که ناگهان با تغییر دولت آمریکا و روی کار آمدن دولت جدید به ریاست ترامپ، به دستور وی دولت آمریکا در تاریخ 17 اردیبهشت ماه 97 از این توافق خارج شد. بلافاصله اما حسن روحانی با حضور در تلویزیون اعلام کرد " خروج آمریکا از برجام می‌تواند برای ما دو سه ماه مشکل ایجاد کند. از این لحظه توافق برجام بین ایران و پنج کشور است. در این شرایط باید منتظر باشیم تا شش کشور بزرگ جهانی نسبت به توافق چگونه عمل می‌کنند. "

دکتر روحانی در هنگام نطق تلویزیونی با مردم نیمه شب 18 اردیبهشت 1397

مذاکرات بین ایران و کشور های باقی مانده در برجام به دستور رئیس جمهوری آغاز شده و در حال ادامه یافتن است. آخرین نشست این گروه در روز پنج شنبه 17 خرداد ماه 97 در تهران برگزار شد. روز جمعه حسن روحانی با بدرقه دکتر ولایتی مشاور بین الملل رهبری عازم چین شد تا در اجلاس سازمان همکاری شانگهای شرکت کند؛ به گفته وی یکی از محور های مهم مذاکرات و دیدارها در این سفر مذاکرات درباره برجام خواهد بود.

به طور همزمان در کانادا اجلاس گروه 7 درحال برگزاری است. تمام قدرت های بزرگ جهانی به غیر از روسیه در اجلاس حضور دارند. آمریکا در این اجلاس به دنبال متقاعد کردن کشور های عضو برای حمایت نکردن از برجام است اما کشور های عضو با این نظر مخالف هستند؛ بر همین اساس ماکرون رئیس جمهور فرانسه و ترودو نخست وزیر کانادا در کنفرانس مطبوعاتی مشترک اعلام کردند: ما با آمریکا در بسیاری از مسائل اختلاف های گسترده ای داشته و برجام نیز یکی از آن ها است بنابراین هیچ بیانیه ای مشترکی با آمریکا صادر نخواهد شد.

تارو کونو - وزیر امور خارجه ژاپن

تارو کونو وزیر خارجه ژاپن در جمع خبرنگاران درباره سرنوشت برجام گفت: «وزرای خارجه حاضر در نشست " گروه 7 " که اینک در تورنتوی کانادا حاضرند، بر لزوم اجرای برجام تاکید دارند. »

خبرگزاری «تاس» روسیه در همین زمینه از عدم اجماع دیپلمات‌های ارشد هفت کشور حاضر در تورنتو گزارش داد و نوشت که وزاری خارجه آمریکا، انگلیس، آلمان، ژاپن، فرانسه، ایتالیا و کانادا هنوز درباره آینده برجام به اتفاق نظر نرسیده‌اند.

بنابراین گزارش، باید منتظر ماند و دید که آیا رایزنی و گفت و گوی هیات های ایرانی برای حفظ برجام پاسخ خواهد داد یا آمریکا و رژیم صهیونیستی درباره ایران دوباره به اجماع جهانی خواهند رسید؟

تهیه و تنظیم: مهدی طلوع وند