به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ آمریکا زمانی که دید نمیتواند از نظر اقتصادی و سیاسی به ایران فشار بیاورد؛ سعی کرد که با ایجاد موانع جلوی پیشرفت ایران را بگیرد تا جاییکه بعد از خروج از برجام؛ ترامپ از عربستان خواست که سقف تولید نفت را افزایش دهد در این میان نه تنها عربستان بلکه روسیه هم با امریکا همکاری کرد تا مانع توسعه شوند.
این موضوع تا جایی رخنه پیدا کرد که اعضای اوپک را دچار نگرانی کرد، چرا که هدف ترامپ ایجاد تنش بین اعضای متحد اوپک و غیراوپک بود. غافل از آنکه بازهم آمریکا نتوانست در این خصوص موفق شود. میتوان گفت نشست ۱۷۴ اوپک در شرایطی برگزار شد که آمریکا خواستار افزایش تولید اوپک شده بود و عربستان و روسیه نیز هر کدام با استدلالی از این موضع دفاع می کردند. اما ایران، ونزوئلا و عراق با افزایش تولید مخالف بودند چراکه اعتقاد داشتند حال که قیمت ها مناسب است و ضرورتی به افزایش تولید نیست.
موضع ایران، محکم تر از دو کشور دیگر بود زیرا با توجه به نزدیک بودن تحریمها از یک سو و عدم افزایش توان تولید ایران در کوتاه مدت، ایران نمی توانست سهمی از افزایش عرضه نفت اوپک داشته باشد و به همین دلیل زمینه برای کاهش جایگاه ایران در اوپک از نظر میزان تولید فراهم می شد.
در پایان نشست نیز، توافق برای افزایش تولید نفت اوپک که نظر ایران نبود تصویب شد اما از آنجا که سقف افزایش تولید به میزان کاهش عرضه برخی کشورها همچون نیجریه محدود ماند تا صرفا کاهش تولید آنها جبران شود، فعلا تغییری در میزان عرضه نفت به بازار ایجاد نمی شود اما زمینه برای افزایش تولید سایر کشورها بویژه عربستان و روسیه فراهم می شود.
شطرنج ایران با طیف مقابل در اوپک از زمانی آغاز شد که بیژن زنگنه در نامهای به اوپک خواستار قرار گرفتن موضوع تحریم ایران به عنوان یکی از اعضای اوپک توسط آمریکا، در دستور کار نشست ۱۷۴ اوپک شد. کسی انتظار نداشت این درخواست، دستور کار نشست اوپک را تحت الشعاع قرار دهد چراکه هم عربستان مخالف نظر ایران بود و هم امارات به عنوان رئیس نشست ۱۷۴ اوپک، مسیرش را با سعودی ها هماهنگ کرده بود. اما آن نامه که پاتکی به درخواست افزایش تولید نفت اوپک از سوی ترامپ بود نشان داد زنگنه قصد ندارد میدان را واگذار کند.
وقتی شمارش معکوس برای آغاز سمینار و سپس نشست اوپک به انتها نزدیک می شد زنگنه در گفتگوهای مختلف، بارها و بارها گفت که اوپک مستقل است و زیرمجموعه وزارت انرژی آمریکا نیست و فراتر از توقعات سیاسی دیگران تصمیم می گیرد. این حرف ها یک فایده اساسی داشت و آن اینکه افکار عمومی دنیا بداند آنهایی که به دنبال سیاسی کردن اوپک و به تبع آن تولید نفت به عنوان شاهرگ حیاتی اقتصاد جهان هستند، عربستان و آمریکا و حامیانشان هستند و ایران نگرشی فنی، و نه سیاسی به اوپک دارد.
در همین زمینه وزیر نفت ایران بعد از اتمام نشست گفت: همانطور که قبلا تأکید کرده بودم، توافق اوپک که در نوامبر ۲۰۱۶ حاصل شده بود، حفظ شد و معتبر است؛ تنها تصمیم گرفتیم تعهد بیش از ۱۰۰ درصدی از بازار حذف شود و میزان پایبندی اعضا به توافق به ۱۰۰ درصد کاهش یابد. صحبتهای زنگنه ناظر بر آن است که هماکنون به جای یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه توافق شده در نشست نوامبر ۲۰۱۶ اوپک، اعضا بالغ بر ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نفت کمتری به بازار عرضه میکنند و پایبندی را به بیش از ۱۵۰ درصد رساندهاند.
زنگنه افزود: برخی اعضا که کمتر از سهمیه تولید کردهاند، میتوانند تولید بیشتری داشته باشند؛ باید دید این تصمیم در عمل چگونه اجرا خواهد شد.
او از اعلام اعداد خودداری کرد و گفت: رقم نمیگویم، چون فکر میکنم تنها تعداد کمی از اعضای اوپک میتوانند بیشتر تولید کنند، اما درباره پایبندی ۱۰۰ درصدی توافق کردیم.
همچنین جبار حسین اللعیبی پس از پایان نشست ۱۷۴ اوپک، گفته است که بازار باثبات است و باید باثباتتر باشد. این هدف سازمان اوپک است که ثبات بازار را حفظ کند، ضمن این که قیمت ها با وحدت اوپک و غیراوپک باثبات می شود.
وزیر نفت عراق گفت: بر همین اساس در این جلسه به این توافق رسیدیم که تقاضای بازار باید از سوی کشورهایی تامین شود که بیش از تعهد خود کاهش تولید داشتهاند و این همان پایبندی بیش از حد است. این کشورها باید به تعهد ۱۰۰ درصدی پایبند باشند. مجموع پایبندی اعضای اوپک حدود ۱۵۲ درصد است، بنابراین میتوانیم به تعهد ۱۰۰ درصدی بازگردیم که این به معنای اضافه شدن تولید روزانه ۷۷۰ هزار تا ۸۰۰ هزار بشکه به بازار از آغاز ماه ژوئیه است.
در همین رابطه سیدمحمد علی خطیبی دبیر سابق ایران در اوپک در گفتوگو با خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ اظهار کرد: نشست اوپک نشان میدهد که در سقف تولید و سهمیه هیچگونه تغییری رخ نداده است و آن نگرانی که ممکن بود افزایش تولید محقق شود؛ اتفاق نیفتاد. یعنی سقف تولید را ثابت نگه داشتند و سهمیه ها را هم تغییری ندادند.
او تصریح کرد: صرفا اعلام کردند کشورهایی که نمیتوانند سهمیهشان را تولید کنند میتوانند مقدار سهمیه را به کشورهای دیگر واگذار کنند. ولی نتیجهاش این است که در میزان سقف و سهمیه تغییری حاصل نشده است.
دبیر سابق ایران در اوپک تاکید کرد: براساس تصمیمات قبلی تولید نفت در اوپک ادامه خواهد داشت. به همین دلیل نباید نگران کاهش قیمتها باشیم، بنابراین اگر این تصمیم درست اجرا شود و کشورها هم سطح سهمیه خودشان را تولید کنند ما دیگر نگران کاهش قیمت نخواهیم بود مگر آنکه برخی از کشورها تخلف کنند.
خطیبی افزود: براساس این تصمیم سقف و سهمیهها تا انتهای سال تغییر پیدا نمیکند و می توانیم به ثبات بازار امیدوار باشیم.
خطیبی تاکید کرد: اگر قیمتها کاهش پیدا کنند تمام کشورها متضرر میشوند؛ و این موضع تنها گریبانگیر ایران نخواهد بود.
دبیر سابق اوپک با بیان اینکه ایران توان افزایش تولید را دارد، گفت: احساس نگرانی ما از این بابت بود که اگر تحریمها تشدید و مجددا صادرات نفت ایران کاهش پیدا کند ممکن است کمبودی در بازار بوجود بیاید که آنهم هنوز اتفاق نیفتاده است، بنابراین این نگرانیها به نظر میآید هنوز زود است و ما کماکان در همان سقف و سهمیه خودمان تولید و صادارت خواهیم داشت. سهمیه ایران در اوپک سه میلیون و 790 هزار بشکه است.
او در پاسخ به این سوال که اگر بخواهند میزان سقف تولیدی را افزایش دهند آیا ایران این توان را دارد که دست به افزایش تولید بزند یا خیر؟ افزود: بلی، اما در این اجلاس که این کار را نکردند؛ اگر چنانچه روزی بخواهند افزایش تولید را داشته باشند؛ سقف تولیدی مثلا یک میلیون بشکه در بین کشورهای عضو توزیع خواهد شد. هر کشوری براساس سهمی که دارد از این افزایش هم سهم خواهد برد، متقابلا اگر روند کاهشی هم باشد وضع همین طور خواهد بود.
حمیدرضا شکوهی کارشناس مسائل انرژی در گفتوگو با خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ گفت: واقعیت امر این است که میتوانیم نشست اخیر اوپک را یک موفقیت برای دیپلماسی ایران بدانیم، از این جهت که آنچه به عنوان افزایش تولید مطرح شده، صرفا برای جبران کاهش تولید اوپک بوده است.
او تصریح کرد: در حقیقت طی ماههای اخیر به دلیل مشکلاتی که نیجریه، لیبی و ونزوئلا داشتند، سقف تولید این کشورها کاهش پیدا کرده است تا جاییکه این کاهش تولید حتی از یک و نیم میلیون بشکه در روز فراتر رفته بود. طبیعتا استدلال حامیان افزایش تولید مثل عربستان و همچنین در خارج از اوپک روسیه این بود که باید این کاهش تولیدجبران شود. طبیعتا ایران با این امر کاملا مخالف بود از این جهت هم میتواند قیمت نفت را کاهش دهد و هم در دراز مدت با توجه به اینکه تحریم نزدیک است و اینکه ایران بتواند تولید خود را افزایش بدهد در ماه های اخیر دور از انتظار به نظر میرسد.
این کارشناس نفتی تاکید کرد: آنچه که مدنظر حامیان افزایش تولید در اوپک بود تولیدی به مراتب بیش از یک میلیون بشکه در بین کشورهای عضو اوپک بود. اما آنچه در عمل اتفاق افتاد، افزایش تولید یک میلیون بشکه در روز آن هم با احتساب تولید غیر اوپک است. در روز پایانی براساس مذاکرهای که بین ایران و عربستان صورت گرفت، می توان گفت در حقیقت نتیجه حاصله، حامیان افزایش تولید را راضی کرد. از طرفی این توافق مورد حمایت ایران هم است.
او افزود: توافق افزایش تولید فراتر از آن سقف سهمیهای که برای اوپک در نظر گرفته شده بود، براساس قوانین اوپک تا پایان میلادی سال جاری پابرجاست و تولید از آن فراتر نخواهد رفت. به نوعی میتوان گفت؛ هم افزایش تولید رخ داده و هم افزایش تولید به سقف مورد نظر نرسیده است و صرفا برای جبران تولید سه عضو اوپک در ماههای اخیر بوده است.
شکوهی تاکید کرد: طبیعتا باید قبول کنیم آنچه که قدرت را در اوپک تعیین میکند علاوه بر توان دیپلماسی نفتی، بشکههای نفت است. در حقیقت عربستان با تعداد بشکههای نفت بالا در روز و در خارج از اوپک در شرایط فعلی روسیه و آمریکا طبیعتا هم در بازار نفت می توانند شرایط تعیین کنندهای داشته باشند.
گفتنی است در این نشست به این بندها اشاره شده است.
۱- توافق همکاری کشورهای عضو و غیرعضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) برای کاهش در مجموع روزانه یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکهای (یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه اوپک و ۶۰۰ هزار بشکه کشورهای غیرعضو اوپک) همچنان معتبر خواهد بود.
۲- اعضای اوپک و غیراوپک در ماههای گذشته بیشتر از میزان تعهد خود کاهش عرضه در بازار داشتهاند به گونهای که اکنون میزان تعهد و پایبندی آنها حدود ۱۵۰درصد است.
۳- بنابر تصمیم نشست ۱۷۴ اعضای اوپک، آن دسته از اعضا که در توافق حضور داشته و بیش از میزان تعهد خود کاهش تولید دادهاند، براساس سهم تعیین شده خود تولید خواهند کرد، به گونهای که در این شرایط میزان پایبندی مجموع اعضای اوپک کاهش مییابد و به رقم به ۱۰۰درصد میرسد.
۴- در صورت عملی شدن این تصمیم، مقدار بشکههای اضافی که وارد بازارهای جهانی خواهد شد به معنای افزایش تولید نیست و تنها به منزله کاستن از میزان پایبندی و رساندن آن به رقم ۱۰۰ درصدی است.
میتوان یادآور شد؛ اجلاس اوپک هیچ عدد مشخصی برای افزایش تولید اعلام نکرد اما ۵۲ درصد از تعهد کاهش تولید این سازمان، رقمی در حدود ۶۲۵ هزار بشکه در روز خواهد بود. همچنین هیچ ساز و کاری برای چگونگی این افزایش مشخص نشده است چراکه برخی کشورها مانند ونزوئلا و لیبی و نیجریه، توانی برای افزایش تولید ندارند و نفت آنها باید توسط دیگر تولید کنندگان برای بازار جبران شود.
لازم به ذکر است؛آنچه در اوپک حاصل شد از این جهت به سود منافع ایران بود که تولید اوپک از سقف تعیین شده فراتر نمیرود و ایران نیز امکان افزایش تولید را پیدا میکند. اما مهمتر از آن، زمینه چینی برای افزایش قیمت نفت است که به مرور زمان، کاهش احتمالی تولید نفت ایران را نیز در صورت بروز تحریمها، جبران می کند. کمااینکه در پایان نشست اوپک، قیمت نفت افزایش یافت که مغایر با خواست آمریکا بود. این تلاش در کارزار صخره ای را با نشست آذرماه سال ۹۰ اوپک مقایسه کنید که نماینده ایران رای به برداشتن سهمیه ها در اوپک داد که در واقع مهر تایید بر فشار بیشتر و اعمال تحریم های نفتی بر ایران بود.
گفتنی است نشست بعدی در دسامبر ۲۰۱۸ در وین برگزار خواهد شد.
گزارشگر: حبیبه رحیمیان
402