رجب طیب اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری ترکیه با کسب اکثریت آرا در سمت خود ابقا شد. در تغییرات جدید با توجه به دادن اختیاراتی به رئیس جمهور، نظامی ریاستی، جای نظام پارلمانی را در کشور ترکیه گرفت. اگرچه نظام های ریاستی با ثبات ترند اما از نظر دموکراسی خواهی، ضعیف تر عمل خواهند کرد. برای بررسی آینده سیاسی و دموکراسی ترکیه و چند سوال دیگر پیرامون این انتخابات خبرنگار گروه بین الملل ایسکانیوز، با "رحمان قهرمانپور" کارشناس مسائل ترکیه به گفت و گو پرداخته است.

نظر شما در مورد عدم دستیابی حزب اردوغان به اکثریت قاطع پارلمان نسبت به دور قبلی انتخابات ترکیه چیست؟

با تغییر نظام پارلمانی به ریاست جمهوری در ترکیه، تعداد کرسی های پارلمان افزایش یافت و به 300 نفر رسید. این مساله به معنای پیروزی حزب "عدالت و توسعه" نیست. این حزب در ائتلافی با حزب "حرکت ملی" شرکت کرده و برای اولین بار در تاریخ ترکیه ائتلاف در قانون انتخابات به رسمیت شناخته شده است به این معنا که اگر کسی در ائتلاف حضور داشته باشد نیازی به عبور از حد نصاب 10 درصدی برای شرکت در پارلمان ندارد.

اکنون حزب "مخالف خوب" به رهبری "مرال آکشنر"، زیر 10 درصد آرا را به دست آورده اما چون در ائتلاف "ملت" حضور دارد، راهی پارلمان نیز شده است، در حالیکه در نظام انتخاباتی قبلی، احزاب با اخذ زیر 10 درصد رای، نمی توانند وارد پارلمان شوند. این حرف به این معناست که ائتلاف "جمهوریت" با ترکیب حزب "عدالت و توسعه" و حزب "حرکت ملی" از نظر قانونی اکثریت مطلق را در پارلمان به دست آورده ولی از نظر حزبی "عدالت و توسعه" 42 درصد آرا را به دست آورده است.

تمامی موارد ذکر شده در بالا برای این بیان شد که جهت مقایسه آمارهای جدید انتخابات با دوره قبلی، باید این مساله را در نظر گرفت که در دوره قبل چیزی به عنوان ائتلاف در انتخابات ترکیه وجود نداشته است و احزاب به تنهایی رقابت می کردند، اما اکنون با وجود امکان قانونی ائتلاف، حزب عدالت و توسعه در قالب ائتلاف جمهوریت، اکثریت مطلق را به دست آورده ولی در خارج از ائتلاف به تنهایی قادر به کسب اکثریت مطلق نبوده است.

با توجه به اختیاراتی که اکنون به رییس جمهور داده شده است مانند حذف نخست وزیر و کاهش اختیارات پارلمانی، آینده دموکراسی را در ترکیه چگونه پیش بینی می کنید و آیا این مسائل دموکراسی را زیر سوال خواهد برد یا خیر؟

این سوالی اساسی است اما جواب مورد اجماعی درباره آن وجود ندارد."نظام های ریاستی" در برخی کشورها مانند "آمریکای لاتین" گرفتار فساد سیاسی و خودکامگی فردی می شوند واین ضعف دموکراسی در نظام های ریاستی، یک مشکل جدی است. یکی از دلایل حزب جمهوری خلق برای مخالفت با نظام ریاستی در ترکیه نیز همین مساله بوده است.

در مقابل "نظام های پارلمانی" که سنت سیاسی اروپاست، نظام ریاستی با ثبات تر است و تشکیل دولت در کشورهایی مانند بلژیک و هلند به مراتب سخت تر و بحرانی تر خواهد بود. به طور کلی می توان این جمع بندی را داشت که نظام های ریاستی با ثبات ترند اما از نظر دموکراسی خواهی، ضعیف تر هستند. در مقابل نظام های پارلمانی از لحاظ دموکراسی قوی تر اما از لحاظ ثبات سیاسی ضعیف ترند.

انتخاب هرکدام از این سیستم ها بحث جدی است که در دنیا وجود دارد و هر کشور مطابق با آنچه که می پسندد نظام مورد نظر خود را انتخاب می کند.در این بین دفتر ریاست جمهوری در ساختار جدید سیاسی دولت اردوغان نقش پررنگی پیدا کرده است و تعیین کننده خط مشی های دولت و به عنوان حوزه شخصی رییس جمهور ترکیه انتخاب شده که قدرت وی را افزایش می دهد، این دفتر حتی می تواند اختیارات کارشکنی در مقابل وزاری کابینه را هم داشته باشد.

نکته ای که وجود دارد این است که انتخابات دموکراتیک بر اساس استانداردهای جهانی باید دو ویژگی آزاد و منصفانه بودن را داشته باشد. در مورد انتخابات ترکیه آزادی به معنای نبود محدودیت های قانونی وجود داشت اما به دلیل دسترسی نابرابر نامزدها به امکانات نمی توان آن را منصفانه خواند و اردوغان چه در تبلیغات و چه توزیع امکانات اصل انصاف را رعایت نکرده است.

خبرگزاری اسپوتنیک گزارشی در مورد نقش مهاجران در انتخابات ترکیه و دادن حق شهروندی در ازای رای به اردوغان، ارائه داده است این امر چقدر محتمل است؟

به احتمال زیاد این مساله ادعای درستی نیست زیرا برگزاری انتخابات در ترکیه، در اختیار کمسیون عالی انتخابات که یک کمسیون حرفه ای بروکراتیک است قرار دارد و مستقل عمل می کند، علاوه بر این تمام نمایندگان اعضا بر صندوق ها نظارت داشته اند و ناظرانی از کشورهای مختلف نیز در این انتخابات بوده اند.در مورد شمارش آرا نظام ثبت نام رای دهندگان وجود دارد و امکان تقلب در سیستم انتخاباتی ترکیه بسیار کم است.

آینده سیاسی داخلی و خارجی ترکیه چگونه خواهد بود؟

ترکیه در آینده با یک شبه بحران اقتصادی مواجه خواهد شد، که افزایش ارزش دلار در برابر یورو یکی از نشانه های آن است. کاهش سرمایه گذاری و توریست این احتمال را تقویت می کند که ترکیه با یک بحران اقتصادی جدی رو به رو خواهد شد.

مساله درگیری های ترکیه با کردها در "منبج" و کوه های "قندیل" افزایش پیدا کرده و با توجه به زندانی شدن "صلاح الدین دمیرتاش" چشم انداز صلح با کردها ضعیف تر شده است.

دمیدن در شیپور ناسیونالیسم از طرف اردوغان و برانگیخته کردن احساسات ناسیونالیستی به نوعی باعث سه قطبی شدن ترکیه به "سکولارها"، "کردها" و "اسلام گرایان محافظه کار" شده است و همین مسائل آینده گذار دموکراسی را در این کشور با دشواری هایی رو به رو خواهد کرد.

با عدم عقب نشینی اروپا از مواضع خود و تن ندادن اردوغان نیز به خواسته های اروپا، تنش همچنان باقی خواهد ماند اما در عین حال به علت وابستگی این دو باهم، روابط به صورت اصطلاحا "کج دار و مریز" پیش می رود تا ببینیم با توجه به شرایط و تحولاتی که یا در اروپا یا خود ترکیه پیش خواهد آمد این دو به هم نزدیک می شوند یا خیر.