به گزارش گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ بازار ثانویه ارز عبارتی است که چندی پیش رئیس‌کل بانک مرکزی از ایجاد آن خبر داد و راه‌اندازی این بازار را گامی برای جلوگیری از عرضه ارز با نرخ‌های متفاوت از سوی دلالان و واسطه‌گران عنوان کرد. ولی‌ا... سیف اوایل تیرماه گفته بود که جزئیات بازار ثانویه ارز تدوین شده و قرار است ارز مورد نیاز از محل 20 درصد صادرات غیرنفتی که عمدتا از طریق بخش خصوصی انجام می‌شود برای واردات برخی کالاهای غیراساسی و به‌صورت نرخ توافقی تامین شود. از این رو سامانه‌ای در حال ایجاد است تا در آن همه کالاهایی که برای واردات از ارز 4200 تومانی استفاده کرده‌اند، مشخص شود، علاوه‌بر اینکه با اجرایی شدن این سامانه واردکنندگان این کالاها نمی‌توانند آنها را با قیمت‌های بالاتر بفروشند.
یک روز پس از اعلام راه‌اندازی بازار ثانویه ارز که از زبان رئیس کل بانک مرکزی عنوان شد، مسعود کرباسیان، وزیر امور اقتصادی و دارایی ضمن اشاره به اینکه درباره بازار ثانویه ارز هنوز تصمیمی گرفته نشده است به عرضه ارز صادراتی در بورس تهران اشاره کرد و گفت: «صادرکنندگان ملزم نیستند که ارز خود را به بانک‌ها بفروشند، بلکه می‌توانند اظهارنامه صادراتی خود را در بورس تهران عرضه کنند. همچنین صادرکنندگان اظهارنامه صادراتی خود را در بورس تهران عرضه می‌کنند و وارد‌کننده نیز پس از ثبت سفارش، آن اظهارنامه را خریداری می‌کند. با این کار صادرکننده مورد حمایت قرار می‌گیرد، زیرا از یک سو مابه‌التفاوت درآمدی از طریق اظهارنامه مالیاتی به دست می‌آید و از سوی دیگر ارز کنترل‌شده به بازار می‌آید، با این کار کالاهای اساسی مردم به قیمت مناسب تامین و از تولید داخلی و صادرکننده حمایت می‌شود که مقدمات این کار فراهم شده است.»
نبود هماهنگی و استراتژی مشخص
صحبت‌های ضد‌ونقیض دو مسئول از تیم اقتصادی دولت در مورد مهم‌ترین موضوع این روزهای بازار ارز، نشان می‌دهد که فضای اقتصادی کنونی کشور، خالی از هرگونه برنامه‌ریزی و استراتژی مشخصی است. اینکه دولت و مسئولان اقتصادی دولت، هنوز و پس از گذشت سه ماه از نوسانات ارزی و التهاباتی که دامن بازار ارز را گرفته، نتوانسته‌اند راهکار عملی برای بهبود وضعیت در پیش بگیرند، حاکی از این است که نوعی سردرگمی و ناتوانی در تصمیم‌گیری، در تیم اقتصادی دولت حاکم است.
سعید خدایی، کارشناس ارشد بازار سرمایه در مورد ایجاد بازار ثانویه ارز معتقد است اگر قیمت‌گذاری جدید در این بازار خارج از بحث تعادل عرضه و تقاضا صورت بگیرد، شاید سیاست تشکیل بازار ثانویه ارز هم دوام چندانی نداشته باشد. وی می‌گوید: «در هیچ یک از تجربه‌های بین‌المللی و داخلی، اقتصاد دستوری به نتیجه و جواب نمی‌رسد، فاکتورهای اقتصادی زمانی پاسخگو هستند که نرخ واقعی خودشان را در اقتصاد پیدا کنند. علاوه‌بر این، تجربه نشان می‌دهد که عدم مهار نرخ ارز در راستای کنترل تورم، نه‌تنها موفقیت‌آمیز نبوده بلکه اثرات معکوس و مخربی نیز در اقتصاد داشته است.»
به گفته این کارشناس ارشد بازار سرمایه، بازار ثانویه ارز باید خیلی پیشتر از این و پیش از بروز التهابات ارزی ایجاد می‌شد. با وجود این در شرایط کنونی کشور، راه‌اندازی این بازار بسیار ضروری است، اما دولت باید با بررسی و دقت بیشتری برای راه‌اندازی این بازار اقدام کند. خدایی با بیان اینکه مهم‌ترین موضوعی که در بازار ثانویه باید دنبال شود، طراحی یک بستر شفاف و قابل مدیریت است، توضیح می‌دهد: «در این بازار و در تعیین قیمت، سیاستگذار نباید به هیچ‌عنوان در قیمت توافقی دخالتی داشته باشد و تنها با تعیین سیاست‌های به‌طور غیرمستقیم بازار را کنترل کند. اگر قیمت‌گذاری جدید خارج از موضوع تعادل عرضه و تقاضا باشد، شاید سیاست تشکیل بازار ثانویه ارز هم دوام چندانی نداشته باشد. در این صورت صرافی‌ها باید به چرخه مبادله ارز بازگردند و ممنوعیت خرید و فروش ارز برداشته شود. علاوه‌بر این دستگاه‌های نظارتی، به‌ویژه بانک مرکزی برای اعمال سیاست‌های خود در این بازار باید از دخالت پرهیز و صرفا با کنترل و نظارت، نقش خود را در این عرصه ایفا کند.»
دولت بازار ثانویه ارز را به رسمیت بشناسد
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است به رسمیت شناختن بازار ثانویه ارز، راهکار مدیریت بازار ارز و سایر بازارهاست و می‌تواند مطالبه بحق بازاریان را با روش‌های منطقی محقق کند. به گفته محمدرضا پورابراهیمی، دولت نرخ ثابتی را برای ارز تعیین و اعلام کرده است که هر آنچه غیر از این نرخ باشد تخلف، جرم و قاچاق به حساب می‌آید. این در حالی است که مکانیسم بازار، با این روش کار نکرده و دولت هم نمی‌تواند تقاضا را با ارز ۴۲۰۰ تومان پاسخ بدهد. همین امر باعث ایجاد خلأ جدی در چرخه فعالیت اقتصادی و ایجاد مشکلاتی شده است. از این رو دولت باید بازار ثانویه ارز را به رسمیت بشناسد و مکانیسم اجرایی مشخصی برای آن تعریف کند.
پورابراهیمی با بیان اینکه با کتمان بازار ثانویه ارز مشکل اقتصادی کشور حل نمی‌شود، تاکید می‌کند: «آنچه در حال حاضر اتفاق می‌افتد نارضایتی بازار به خاطر سیاست‌های غلط دولت و اصرار بیش از حد دولت به این سیاست‌ها بدون دلیل کارشناسی است. تاخیر در به رسمیت شناختن بازار ثانویه ارز به جز هزینه هیچ نتیجه‌ای در بر ندارد.»
ضرورت راه‌اندازی بازار ثانویه ارز
رئیس اتاق اصناف ایران نیز بر این باور است که بازار ثانویه ارز باید هرچه سریع‌تر راه‌اندازی شود. به گفته علی فاضلی، علت ایجاد بازار ارز ثانویه عدم تثبیت قیمت ارز در حالت فعلی برای واردات کالاهای غیراساسی است. در واقع به علت عدم امکان قیمت‌گذاری و عدم امکان کنترل قیمت‌ها به دولت پیشنهاد ایجاد بازار ثانویه ارز داده‌شده که بتوان بازار کالا را به سمت‌وسویی هدایت کرد که مصرف‌کننده دچار مشکل نشود.
بازار اولیه و ثانویه چیست؟
وقتی سهام یک شرکت یا یک واحد اقتصادی در یک بازار برای نخستین بار عرضه و منتشر شود، به آن بازار، بازار اولیه گفته می‌شود. با اتمام عرضه اولیه یک سهم در بازار اولیه، برای ادامه معاملات آن سهم، بازار دیگری وجود دارد به نام بازار ثانویه. به عبارت دیگر بازار دست دوم (ثانویه) به‌منظور ایجاد امکان دادو ستد اوراق منتشره در بازار اولیه و افزایش قابلیت نقدشوندگی آن، تشکیل شده است. در این بازار است که طرفین معامله این امکان را پیدا می‌کنند که علاوه‌بر تجدید نظر در اوراق خریداری شده، با خرید و فروش دوباره یا چندباره، تعداد آن را افزایش یا کاهش دهند یا اوراق دیگری در سهم دیگری تهیه کنند. دفعات انجام معامله در بازار ثانویه محدودیتی ندارد، این ویژگی بازار ثانویه است که موجب می‌شود نقدشوندگی ابزارهای مالی با جابه‌جا شدن مالکیت آنها، قدرت بیشتری پیدا کند.
بازار ثانویه ارز؛ میانبر صادرات و واردات
راه‌اندازی بازار ثانویه ارز که از سوی دولت مقدمات ایجاد آن فراهم شده است بر این مبنا استوار است که صادرکنندگان ارز خود را به‌صورت توافقی در اختیار واردکنندگان متقاضی قرار دهند. همچنین چنانچه صادرکننده، واردکننده‌ای را برای فروش ارز خود پیدا نکرد، می‌تواند ارز حاصل از صادراتش را به صرافی‌ها در سامانه نیما آن هم با نرخ توافقی بفروشد.
402
