به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، محال است که دانش آموز یا دانشجو باشید و کلمه «پژوهش» را نشنیده باشید! پژوهش همان تحقیق هایی است که در دوران ابتدایی انجام می دادیم، البته منظورم آن تحقیق هایی نیست که با یک سرچ گوگل و پرینت 40-50 صحفه ای و طلق و شیرازه پرونده شان بسته می شد، پژوهش، تحقیقی علمی با چاشنی خلاقیت است که باید حرف تازه ای برای گفتن داشته باشد یعنی فرد برای نوشتن باید چندین منبع علمی را مطالعه کند. بهتر است موضوع پژوهش در سایر کشورها نیز بررسی شود، همچنین ساماندهی صحیح موضوعات پژوهش نیز از جمله موارد مهمی است که پژوهشگر باید به آن توجه کند.

تفاوت شیوه «آموزش محور» و «پژوهش محور»

با این تفاسیر درک کلمه «پژوهش محور» ساده تر خواهد بود، البته در درجه اول باید با شیوه «آموزش محور» آشنا شویم تا بتوانیم معنای «پژوهش محور» را درک کنیم. همان طور که از نامش پیداست، تحصیل در شیوه آموزش محور، با محوریت آموزش صورت می گیرد. در این روش دانشجویان باید واحد های درسی را بدون پایان نامه بگذرانند، البته گذراندن حداقل 2 و حداکثر 4 واحد سمینار (شامل تحقیق و تتبع نظری) توسط دانشجویان الزامی است. سایر موارد شیوه آموزش محور، عینا مطابق آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد است. لازم به ذکر است علاقه‌مندان به تحصیل در رشته محل‌های شیوه آموزش محور، باید نسبت به درج کد رشته‌محل‌های مربوط، در فرم انتخاب رشته اینترنتی به ترتیب علاقه به همراه سایر کدمحل‌های انتخابی اقدام کنند. از جمله کشورهایی که از شیوه آموزش محور پیروی می کنند می توان به آمریکا و کانادا اشاره کرد.

اما شیوه پژوهش محور، دوره‌ای با محوریت پژوهش است، از جمله دستاوردهای شیوه پژوهش محور می توان به ارائه فناوری جدید، نظریه ها و ایده های نو، تولید دانش فنی، ثبت اختراع و... اشاره کرد. در این دوره دانشجویان حدود 6 تا 10 واحد درسی اخذ می کنند و باید پایان نامه ارائه دهند، گفتنی است دانشجویان در این شیوه می‌توانند هم زمان با واحدهای آموزشی، واحدهای پژوهشی خود را نیز انتخاب کند. از جمله کشورهایی که از مدل پژوهش محور استفاده می کنند می توان به کشورهایی مانند آلمان، بریتانیا، دانمارک، ژاپن، سوئد و... اشاره کرد.

پژوهش محور شدن دانشگاه ها از دیدگاه رهبری

ارتباط صنعت و دانشگاه ها یکی از مواردی است که رهبری در سخنرانی هایشان بارها بر آن تاکید داشته اند. یکی از عواملی که منجر به تحقق ارتباط صنعت و دانشگاه خواهد شد، پژوهش محور شدن تحصیلات دانشجویان است. مقام معظم رهبری در دیدار رؤسای دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری با رهبر انقلاب آبان 94، پژوهش محور شدن دانشگاه‌ها، اجرای دقیق نقشه‌ی جامع علمی کشور، توجه به کیفیت آموزش عالی و تعیین شاخص‌های دقیق و منطبق با واقعیات، و ارتباط دانشگاه با صنعت را مورد تأکید قرار دادند و گفتند: یکی از راه‌های ایجاد اشتغال برای دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها، برقراری ارتباط میان صنعت و دانشگاه است که لازمه‌ی این موضوع هم، برنامه‌ریزی وزرای مربوطه و ایجاد همکاری جامع میان دانشگاه‌ها و صنعت در بخش‌های دولتی و غیردولتی است.

به اعتقاد مقام معظم رهبری، مسأله پژوهش بسیار مهم است.ایشان در این زمینه فرموده اند:« ما پژوهشگاه‌هایی داریم، خوب هم هست امّا خود دانشگاه‌ها باید پژوهش‌محور شوند؛ پژوهشگاه درست کنند، پژوهشکده درست کنند و خود دانشگاه بشود پژوهش[محور]. منافاتی هم ندارد که بیرون هم باشند، پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌های بیرونی وجود داشته باشند امّا خود دانشگاه‌ها بشوند پژوهش‌محور. این هم یک نکته است.»

مقام معظم رهبری در آذر 92 در دیدار شرکت‌کنندگان در هفتمین همایش ملی نخبگان جوان فرمودند: امروز هم یکی از نقاطی که به نظر من خیلی نقطه‌ی ضعف است - خیلی از جوانها و اساتید و مانند اینها هم گاهی میگویند - کار علمی به دنبال سفارش خارجی [است‌]، کاری نیست که کشور به آن احتیاج دارد؛ نمیخواهم من به طور کلّی منع کنم، امّا اینکه شما اینجا بنشینید کار علمی و تحقیقاتی بکنید برای نیازی که فلان دستگاه علمی دنیا یا فنّاوری دنیا پیدا کرده و با قیمت ارزان این را از شما میگیرند، این هنر نیست؛ باید نگاه کنید ببینید نیاز داخلی چیست، این کار تحقیقاتی شما - بخصوص در مقطع دکتری و مقاطع بالا - به درد کجای کشور می خورد، کدام خلأ را در داخل کشور پر می کند.

همچنین مقام معظم رهبری 7 آذر 86 در دیدار اساتید و رؤسای دانشگاه ها فرمودند: «دانشگاها باید اعتبارات مربوط به تحقیق و پژوهش را درست جذب کنند، درست مصرف کنند، در جای خود به کار ببندند، چون تحقیق، منبع تغذیه ی آموزش است. ما اگر تحقیق را جدی نگیریم، باز سالهای متمادی بایستی چشم به منابع خارجی بدوزیم و منتظر بمانیم که یک نفر در یک گوشه ی دنیا تحقیقی بکند و ما از او یا از آثار تألیفی بر اساس تحقیق او استفاده کنیم و اینجا آموزش بدهیم. این نمی شود، این وابستگی است، این همان ترجمه گرایی و عدم استقلال شخصیت علمی برای یک کشور و برای یک مجموعه ی دانشگاهی است.دانشگاه یک کشور، محیط علمی یک کشور ضمن اینکه ارتباطات علمی خودش را با دنیا حفظ می کند، از تبادل علمی، از گرفتن علمی هیچ ابایی ندارد.

ایشان در ادامه این دیدار فرمودند: «من بارها گفته ام که ما از شاگردی ننگمان نمی کند که شاگردی کنیم، استاد پیدا بشود، ما پیش او شاگردی می کنیم، اما از این ننگمان می شود که همیشه و در همه ی موارد شاگرد باقی بمانیم، این که نمی شود. برای یک مجموعه ی علمی، این مایه ی منقصت است که در پژوهش و تحقیق که منشأ و منبع رویش علمی است، ضعیف باشد، باید بتواند از لحاظ علمی متکی به خود باشد. البته از دیگران هم استفاده کند، با دنیا هم تبادل کند، آن وقت در این صورت جایگاه شایسته ی خودش را هم در تبادلهای علمی در دنیا پیدا خواهد کرد، وقتی متکی است به دانش و تحقیق و کارکرد علمی خود. این در دنیا و در مبادلات علمی هم تأثیر خودش را می گذارد. این هم تأکید چند باره درباره ی تحقیق.» (برای خواندن مشروح گزارش ارتباط صنعت و رهبری اینجا کلیک کنید.)

دکتری پژوهش محور در دانشگاه آزاد اسلامی

اطلاعیه دانشگاه آزاد اسلامی در خصوص پذیرش دانشجوی دکتری پژوهش محور در 9 مهر سال 93 منتشر شد.بر این اساس، دوره دکتری تخصصی پژوهش محور، بالاترین دوره تحصیلی آموزش عالی است که به اعطای مدرک تحصیلی دکتری تخصصی پژوهشی می انجامد و رسالت آن تربیت افرادی که با نوآوری، خلاقیت و کارآفرینی در زمینه های مختلف علوم و فناوری در رفع نیازهای کشور و گسترش مزرهای دانش نو موثر باشند.دستورالعمل ثبت‌نام پذیرفته‌شدگان دوره دکتری تخصصی پژوهش محور دانشگاه آزاد اسلامی در 19 مهر ماه 94 ابلاغ شد.(برای خواندن آیین نامه دکتری پژوهش محور اینجا کلیک کنید.)

دکتر ولایتی: دانشگاه ابتدا باید پژوهش محور سپس به دنبال آموزش محور بودن باشد

دکر علی اکبر ولایتی، رییس هیات موسس و هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه دانشگاه ابتدا باید پژوهش محور سپس به دنبال آموزش محور بودن باشد گفت: باید به نقطه ای برسیم که نتیجه موضوعی که در پژوهش به دست آمده، تدریس شود. این شکل ایده آل است. به طور مثال استادی که در حوزه میکروب شناسی فعالیت هایی دارد و دستاورد های خود را در مجلات معتبر دنیا چاپ کرده، این دستاوردها را تدریس کند. بسیار خوب است که افراد پژوهشگر و محقق حاصل تحقیقات خود را تدریس کنند.

دکتر رهبر: متاسفانه اکثر محتوای آموزشی ما ترجمه است

دکتر فرهاد رهبر رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در آذر ماه سال گذشت با انتقاد از آموزش عالی برای آموزش گفت:‌ متاسفانه نظام تعلیم و تربیت کشور آموزش محور است نه پژوهش محور. ساختار مناسبی برای پرورش محقق توانا وجود ندارد و پژوهش فراموش شده است، اگر هم پژوهش می‌کنیم برای حل مساله نیست بلکه برای تولید مقاله است.

وی افزود: چقدر از محتوای آموزشی ما از پژوهش آمده است؟ متاسفانه اکثر محتوای آموزشی ما ترجمه است.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: دانشگاه آزاد اسلامی ۵۰ درصد آموزش عالی را در اختیار دارد و برای تحول در نظام آموزش عالی حتما باید دانشگاه آزاد آغازگر آن باشد.آموزش صرفا حافظه‌ محور است و خلاقیت و ابتکار و فکر سهم کمی دارد باور به پژوهش در سطح ملی وجود ندارد و اعتقاد به این نیست که پژوهش می‌تواند مسائل را حل کند البته ما در این میان نیازسنجی خوبی هم نداشتیم و نتوانستیم موفق عمل کنیم.

دکتر رنجبر: هدایت پایان نامه ها و رساله های دانشجویی به سمت حل مسائل کشور

دکتر بیژن رنجبر، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی هدف نهایی دانشگاه آزاد اسلامی را حل مسائل کشور عنوان کرد و گفت: هدف نهایی دانشگاه آزاد اسلامی این است که با همت و تلاش همه خانواده دانشگاه اعم از اساتید، دانشجویان و کارکنان و با هدایت و رهنمودهای دکتر ولایتی و دکتر فرهاد رهبر، به هدف دانشگاه یعنی حل مسأله بودن برسیم.

وی ادامه داد: می‌خواهیم دانشگاهی داشته باشیم که بتواند مشکلات و مسائل کشور را در جهت رفاه و آسایش مردم حل کند. برای رسیدن به این مهم، برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده است که امیدواریم در این زمینه هم به نتایج خوبی دست یابیم و هم در گسترش مرزهای دانش موفق شویم.

دکتر رنجبر، هدایت پایان نامه ها و رساله های دانشجویی به سمت حل مسائل کشور را از دیگر برنامه های این معاونت برای رسیدن به اهداف دانشگاه آزاد اسلامی عنوان کرد و افزود: پژوهشگران را هدایت خواهیم کرد تا پژوهش های خود را به سمت حل مسائل منطقه یا استان خود سوق دهند.

پژوهش محور یا آموزش محور؛ مسأله این است!

زمانی که پایان نامه های دانشجویان تحصیلات تکمیلی به صورت پژوهش محور پیش می رود، کم تر پایان نامه هایی با موضوعات یکسان و یا مشابه یکدیگر خواهیم داشت. همچنین موضوعات پایان نامه های دانشجویان نیز می تواند بر اساس نیازهای منطقه، استان و کشور مطرح شود تا سایر دستگاه ها و مسئولان نیز بتوانند از پژوهش قشر جوان جامعه نیز بهره مند شوند. پایان نامه نویسی بر اساس پژوهش محوری نیز منجر به خلاقیت و نوآوری بیشتر در دانشجویان خواهد شد، در چنین شرایطی ثبت مقالات بین المللی علمی، اختراعات و ... از سوی آنان دور از انتظار نیست.

خبرنگار: نیوشا یعقوبی