به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز، چند دهه قبل، خودروسازی صنعتی بود که میشد آن را با تلفیق صنایع فولادی و مبانی اولیه علم مکانیک سر و سامان داد. مدتی بعد با توسعه و رشد فناوری، خودرو از دانشهای نوین بهره گرفت و بهنوعی از کمک آنها سود برد. اما این روزها حکایت بهگونه دیگری است. در واقع این علم است خودرو را به فرزندی قبول کرده است. در ایام معاصر، دیگر رقابت بر سر قدرت و سرعت نیست. جنگ، جنگِ تکنولوژیک است.
گذشت آن ایامی که شرکتها با بهرهگیری از موتورهای حجیم و پرمصرف، به اعداد و ارقام درخشان خود افتخار میکردند. این روزها خودرویی برگ برنده را دارد که مصرف اندک، کارایی بالا و با آلایندگی حداقلی را کسب کند. بیشک، رسیدن به این مرحله بدون در نظر گرفتن علوم روز دنیا، غیرممکن است و ناگفته پیداست که مهد تولید و توسعه فناوری، دانشگاهها هستند.
سالها قبل کشورهای مترقی که صنایع خودروسازی بزرگی داشتند، این نکته را درک کردند که اتومبیل ابزاری برای نمایش جنون مهندسان نیست بلکه سازهای برای نمایش فناوریهای مشتریگرا. با اینکه بزرگان خودروسازی این مهم را دریافته بودند ولی دانشگاهها هنوز بهصورت تخصصی پای به میدان نگذاشته بودند. تنها منابع موجود استفاده از اساتید و دانشآموختگان علوم مهندسی مکانیک، سیالات، الکترونیک و طراحی صنعتی به حساب میآمد.
این رویکرد با آغاز دهه 90 میلادی دستخوش تغییراتی شگرفی شد. در این برهه تاریخی، اهمیت مراکز R&D (تحقیق و توسعه) برای خودروسازان دوچندان شد. مراکزی که تا پیش از آن نقشی نمایشی و صرفا برای خالی نبودن عریضه داشتند. بهمرور اهالی علم و دانش بر آن شدند تا مهندسی خودرو را به فرم اختصاصی در دانشگاهها بگنجانند. بعد از آن بود که مکانیک سطح بالای خودرو (فارغ از درس اتومکانیک کلیشهای)، مهندسی موتور، آیرودینامیک در اتومبیلها، طراحی بیرون و داخلی و حتی علم آرگونومیک شکل آکادمی به خود گرفت.
شاید پیشتر فارغالتحصیلان رشتههای مهندسی و مکانیک برای ارتقای جایگاه اجتماعی خود در پی ورود به شرکتهای خودروسازی بودند ولی بهمرور امر بر همگان مشتبه شد که در حقیقت این خودروسازان هستند که باید بهدنبال دانشآموختگان باشند. با مستقل شدن علوم خودرویی و جدا شدن آن از بدنه خودروسازان، شرکتها فراغ بال بیشتری پیدا کردند و عملاً بار سنگین دانشورزی را به دوش اهالی این حوزه گذاشتند. در چنین فضایی بود که دانشگاه آنچه خودروساز میخواست را تعلیم میداد و خودروساز آنچه فناوری مدرن نامیده میشد از دانشگاه طلب میکرد.
کاردیف، منچستر، ساسکس، ساندرلند، برمنگام، لانگبرو، یو.اس.سی کالیفرنیا، میشیگان و حتی استنفورد دانشگاههای معتبری هستند که کورسهای تخصصی را برای علاقهمندان ترتیب دادهاند. شاید عجیب باشد ولی تمام ریزهکاریهای صنعت خودرو در این دانشگاهها آموخته میشود. از مباحث کلان کارخانهداری و مارکتینگ گرفته تا دستهبندیهای تخصصی الکترونیک، هیبرید و حتی تجهیزات رفاهی.
استفاده از نخبههای دانشگاهی، ارزش افزوده خودروسازان را بهطرز چشمگیری بالا برد. بهعنوان مثال تنها یک دانشآموخته خودرو میتواند بدنهای طراحی کند که از نظر آیرودینامیک بتواند کمترین ضریب اصطکاک به وجود بیاورد. همین کاهش ضریب، کاهش مصرف سوخت را نیز در پی دارد. اقدامی که نهتنها در بحث بازاریابی و فروش خودروی شرکتها موثر است بلکه با تشویقهایی نیز از سوی دولتها روبرو میشود. یا در مثالی دیگر، شرکتی که برای اولینبار از سامانه پایداری الکترونیکی هوشمند (رادار یا سونار) بهره گرفت، سود کلانی را به جیب خود روانه کرد. سیستمی که به لطف آن خودرو بهصورت خودکار فاصله و سرعت خود را با موانع و خودروهای اطراف خود تنظیم میکند. این پدیده هرگز بدون حضور دانشگاه میسر نبود.
وضعیت دانشگاه و خودرو در ایران
سابقه همکاری بخش دانشگاهی با صنعتگران خودرویی ایران شاید تاریخی طولانی داشته باشد. ولی بهطور ویژه این دانشگاه علم و صنعت بود که برای اولینبار روی این بخش تمرکز کرد و در سال 68 اولین پژوهشکده مهندسی خودرو را بنا کرد. اقدامی قابلقبول در جهت همکاری متقابل دولت، جامعه صنعتی و نخبگان دانشگاهی. علم و صنعتیها سال 79 گام را فراتر گذاشتند و اولین دانشکده مهندسی خودرو را در ایران بنا کردند. این دانشکده کار خود را با جذب دانشجو در مقطع کارشناسی ارشد آغاز کرد ولی در سال 87 اعلام شد که ظرفیتها برای جذب دانشجو در مقطع دکترا نیز فراهم است. دانشکده مهندسی خودرو دانشگاه علم و صنعت رابطه نزدیکی با سازمان گسترش و نوسازی و همچنین دو خودروساز بزرگ یعنی ایرانخودرو و سایپا دارد.
سال 86 گروه ایرانخودرو با همکاری دانشگاه جامع علمی-کاربردی اقدام به تاسیس واحد اختصاصی در مرکز آموزش خود کرد. ایرانخودروییها مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد را حسب نیازهای بومی خود در این مرکز ارائه میدهند.
اما بهرغم فعالیت این دو مرکز آکادمیک، گروههای مستقل خودرویی دانشگاه آزاد عملکرد بهتری چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی در دنیای اتومبیل داشتهاند. محصولاتی که در ابتدا ماحصل ایده و خلاقیت جوانان خوشفکر بود ولی بعدها توانست در رقابتهای جهانی بدرخشند و در نهایت حتی تا آستانه شمارهگذاری و حضور در خیابانها نیز پیش رفتند.