پاکستان که همواره با خبر انفجارهای تروریستی، وجود گروه هایی همچون القاعده و مداخله نظامی ها در عرصه سیاست شناخته می شود، این روزها به واسطه برگزاری انتخاباتی سرنوشت ساز خبرساز شده است. انتخاباتی که احتمال تعمیق دموکراسی این کشور یا حتی بازگشت به عصر نظامی ها را توامان با خود حمل می کند. آیا انتخابات باعث تداوم روند کنونی این کشور و تثبیت عدم مداخله ارتش در سیاست منجر می شود یا حمایت از یک کریکت باز حرفه ای توسط ارتش، موج جدیدی از ناامنی و نظامی گری را برای اسلام آباد به ارمغان خواهد آورد؟در این میان نقش اقلیت شیعه پاکستان کجاست؟ و در پایان تبعات این انتخابات برای منطقه به ویژه برای هندوستان و افغانستان به چه صورت خواهد بود؟ برای پاسخ دادن به این سوالات و چندین موضوع مرتبط دیگر ایسکانیوز با پیرمحمد ملازهی گفتگویی کرده است که در ادامه می خوانید.

* برخلاف ادوار گذشته، انتخابات امروز پاکستان توجه بیشتر رسانه ها و محافل خبری را به خود اختصاص داده است، دلایل اهمیت انتخابات این دوره پاکستان در چیست؟ چرا این انتخابات به موضوعی حساس در این کشور حتی در سطح جهانی تبدیل شده است؟

این انتخابات از چند جهت حائز اهمیت است. اول: برای دومین بار است که در تاریخ پاکستان یک حزب سیاسی فرصت پیدا می کند تا پایان دوره 5 ساله قانونی خود حکومت کند. البته قبلا حزب مردم پاکستان نیز یک دوره تجربه پایان زمامداری خود بدون کودتای نظامی ها را در کارنامه دارد اما اکنون حزب مسلم لیگ شاخه نواز برای اولین بار است که می تواند دوره قانونی خود را به اتمام برساند. اگر از این زاویه به قضیه نگاه کنیم می توانیم بگوئیم، با توجه به این که همواره ارتش در این کشور و سپهر سیاسی آن نقش به سزایی داشته است؛ برگزاری این انتخابات یگ گام به سمت دموکراسی در پاکستان قلمداد می شود. ارتش بارها در سیاست مداخله داشته و دو بار حکومت نواز شریف را ساقط کرده و اکنون نیز وی را به زندان انداخته اند. پس باید این نکته را نیز باید به خاطر داشته باشیم که حزب مسلم لیگ همواره تحت فشار شدید نظامی ها بوده است. نکته دوم این که تقریبا می توان گفت یک گروه سوم از احزابی که تا به امروز آن چنان مطرح نبوده است، یعنی حزب تحریک انصاف پاکستان به رهبری «عمران خان» وارد کارزار سیاسی شده است. وی و حزبش دارای نفوذ قابل توجهی در ایالت «سرحد» یا « خیبر پختونخواه» هستند اما اکنون شایعات متعددی درمورد حمایت ارتش از وی وجود دارد. یعنی ارتش در تلاش است به نوعی کمک کند تا عمران خان به قدرت برسد. با توجه به گرفتاری هایی که ارتش با حزب مردم و مسلم لیگ شاخه نواز پیدا کرده، حمایت از عمران خان توسط ارتش فضای سیاسی این کشور را پیچیده تر کرده است. به عنوان نکته سوم می توان گفت اکنون که رهبر حزب مسلم لیگ یعنی نواز شریف در زندان به سرمی برد و به ده سال حبس محکوم شده است؛ رهبری حزب برعهده برادر وی« شهباز شریف» است که این موضوع هم باعث توجه هرچه بیشتر و بالا رفتن اهمیت انتخابات این دوره پاکستان شده است.

* این انتخابات چه پیامدهایی برای پاکستان درپی خواهد داشت؟ آیا آنچنان که اشاره کردید به تعمیق دموکراسی و بهبود وضعیت امنیتی بی ثبات پاکستان منجر می شود یا این که زمینه را برای ورود بیشتر نظامی های به عرصه سیاست و بحران امنیتی بیشتر فراهم خواهد کرد؟

متاسفانه در مورد جامعه پاکستان هیچ گونه خوش بینی وجود ندارد و این انتخابات برای مردم همچون یک شمشیر دو لبه خواهد بود. یعنی اگر حزب عمران خان در انتخابات پیروز شود، احتمال این که حزب مردم و حزب مسلم لیگ شاخه نواز، نتایج انتخابات را رد کنند، قوت می گیرد. به ویژه اگر طرفدران نواز شریف در ایالات پنجاب که مرکز نفوذ این حزب نیز محسوب می شود به خیابان ها بیایند، شاید بتوان گفت نه تنها پاکستان به سمت و سوی دموکراسی و تثبیت امنیت گام برنمی دارد بلکه حتی روند کنونی را هم معکوس خواهند کرد. چگونه پیش رفتن اوضاع در خصوص این مساله به این امر بستگی که انتخابات تا چه حد به صورت آزاد و عادلانه برگزار شود. اگر انتخابات مهندسی شود،( آنچنان که تاکنون مهندسی شده است) در نهایت تنش سیاسی و آشوب در پاکستان فراگیر می شود و این نیز راه را برای کودتای نظامی جدیدی در این کشور فراهم می کند اما اگر انتخابات به صورت آزاد و عادلانه برگزار شود،گام بزرگی به سوی آزادی و دموکراسی برداشته می شود. در این میان روی کارآمدن دولت ضعیف در اسلام آباد نیز باعث تقویت هرچه بیشتر گروه های بنیادگرا و تندرو اسلامی دراین کشور خواهد شد که همزمان تقویت این گروه ها نیز مصادف با ناامنی و عقب گرد دموکراسی خواهد بود.

* شانس کدام یک از این سه حزب و جریان سیاسی را در انتخابات بیشتر می دانید؟ آیا احتمال روی کارآمدن گزینه ای همچون عمران خان وجود دارد؟
هم حزب مردم و هم حزب مسلم لیگ شاخه نواز معتقد هستند برنده انتخابات خواهند بود. در این میان نیز عمران خان و حزب تحریک انصاف وی نیز برای خود شانس بسیاری قائل است. اگرچه برخی از کارشناسان و حتی احزاب و شخصیت های پاکستانی از مهندسی شدن انتخابات توسط ارتش این کشور خبر می دهند. یعنی می توان گفت ارتش با حمایت از عمران خان در تلاش برای حذف دو حزب بزرگ این کشور از صحنه سیاسی پاکستان است اما واقعیت به گونه ای نیست که اکنون یک حزب به شکل کامل بتواند در پارلمان اکثریت آرا را به دست آورد و کابینه تشکیل دهد. احتمال تشکیل یک دولت ائتلافی بسیار متحمل و واقع بینانه تر است. اگرچه همواره دولت های ائتلافی دولت های شکننده ای هستند اما اگر شایعات در مورد تبانی ارتش با عمران خان صحت داشته باشد ارتش از این به بعد با چالش چندانی برای مدیریت سیاسی پاکستان روبرو نمی شود زیرا دولت عمران خان یک دولت ضعیف و تابع ارتش خواهد بود. به طور کلی پاکستان برای گذار از بحران های کنونی به یک دولت مقتدر و پیروزی یک حزب به دور از دولت ائتلافی نیاز دارد.

* تحولات پاکستان همواره برای افغانستان و به ویژه هند حائز اهمیت بوده است. کابل و دهلی نو چگونه به این انتخابات نگاه می کنند؟ آنان موافق روی کارآمدن کدام یک از احزاب کنونی هستند؟

به باور من در صورت برگزاری طبیعی و آزادانه انتخابات یکی از دو حزب مردم یا مسلم لیگ پیروز خواهند بود. به لحاظ تاریخی نواز شریف روابط تقریبا مناسبی با هند داشته است. در زمانی که وی قدرت را در اسلام آباد در دست داشت، مذاکرات خیلی جدی با هندی ها را شروع و مرزها را به روی هند باز کرد. سیاستی تحت عنوان اتوبوس را به اجرا گذاشت و رفت و آمد مردم از طریق مرزها را عادی کرد. اگر حزب نواز در این انتخابات پیروز شود به نظر می رسد هندوستان از آن استقبال می کند. از سوی دیگر حزب مردم به لحاظ فکری و استراتژیک به ایران نزدیک بوده و خواستار بهبود روابط با کشورمان است. برای افغانستان اما مساله حساس تر است زیرا مشکلاتی که در میان افغانستان و پاکستان از موضوع تروریسم تا مداخله اسلام آباد در کابل و همچنین منازعات ارضی وجود دارد باعث شده تا افغانستان از روی کار آمدن یک دولت مقتدر خارج از کنترل نظامی ها در پاکستان حمایت کند. این امر منافع استراتژیک کابل را تامین خواهد کرد هر چند نظر مثبتی نسبت به عمران خان ندارند و خواستار قدرت بیشتر و یا روی کارآمدن حزب مسلم لیگ یا مردم است؛ زیرا وی را شخصیتی تحت نفوذ نظامی ها قلمداد می کنند. این در حالی است که عمران خان خود دارای ریشه پشتون بوده و به ایالات خیبر پختونخواه تعلق دارد.

* پاکستان دارای جمعیت شیعی قابل توجه است. آنان چگونه به انتخابات نگاه می کنند، آیا این اقلیت چشمگیر نفوذ چندانی در ساختار سیاسی و احزاب پاکستان دارند؟ یا تمایل چندانی به حضور در عرصه سیاسی این کشور ندارند؟

نزدیک به 20 درصد از جمعیت 200 میلیون نفری پاکستان را شیعیان تشکیل می دهند. شیعیان در گذشته فعالیت سیاسی چندانی نداشتند و در انتخابات ها به صورت مستقل شرکت نمی کردند. این امر نیز به این مساله بازمی گردد که شیعیان به طور کلی در پاکستان ساختار بسیار پراکنده ای دارند و حتی جمعیت آنان نیز در مناطق مختلف این کشور پراکنده است اما تشکیلات سیاسی شیعیان پاکستان اکنون فعالیت بیشتری نسبت به قبل دارد. به طورکلی شیعیان همچنان و در درجه اول به لحاظ انتخاباتی به حزب مردم پاکستان به رهبری خاندان بوتو رای می دهند و نظر بسیار مثبتی نسبت به این حزب دارند، در مرحله دوم آرای آنان برای حزب مسلم لیگ شاخه نواز است. شیعیان در پاکستان در طول سال های گذشته با حملات تروریستی سخت و همه جانبه ای که موجودیت آنان در معرض خطر قرار داده است مواجه بوده اند بنابراین آنان از حزب و جریانی حمایت می کنند که امنیت بیشتری برای آنان به ارمغان آورد و خطر نیروهای بنیادگرای ضد شیعی را نیز علیه آنان کاهش دهد.