حمیدرضا شکوهی کارشناس نفت در گفتوگو با خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز، اظهار کرد: آمریکا هدف خود را اعلام کرده است که تلاش برای رساندن صادرات نفت ایران به صفر برسد. ما در دوره تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل با این مشکل مواجه بودیم، البته در آن زمان تحریمها باعث نشد که صادرات نفت ایران به صفر برسد؛ اما براساس طرحی که در کنگره آمریکا تصویب شد و در مردادماه سال 92 قرار بود اجرایی شود، این طرح را دنبال میکرد که صادرات نفت ایران را به طور واقعی به صفر برساند؛ اما بعد از اینکه مذاکرات برای برجام آغاز شد، آن طرح در کنگره آمریکا منتفی و برجام حاصل شد و هیچگاه در آن زمان هم صادرات نفت ایران به صفر نرسید.
او تصریح کرد: در شرایط فعلی هدف آمریکا این است که بتواند صادرات نفت ایران را به صفر برساند. اما موانعی هم در مسیر حرکت آمریکا وجود دارد؛ اول اینکه شرکتهای اروپایی احتمال دارد که از موضع آمریکا حمایت کنند از این جهت که شرکتهای اروپایی وابستگی کمتری به دولتهایشان دارند و به صورت مستقل اقدام به خرید نفت میکنند و طبیعتا دوست ندارند که با توجه به تعاملات گستردهای که با امریکا دارند، بازار بزرگ را از دست بدهند.
شکوهی افزود: در کشورهای آسیایی تهدیدهایی مطرح می شود به ویژه علیه هند و چین؛ که دو خریدار عمده نفت ایران هستند اما در چنین شرایطی ایران سعی میکند فعالیت هایش را به گونهای پیش ببرد که آنها را حفظ کند. مثلا ارائه برخی مشوقها از جمله تخفیف در فروش نفت، کرایه حمل و مسائلی از این دست که قبلا هم شاهد آن بودیم، این امر میتواند زمینه را برای ادامه صادرات نفت ایران به کشورهایی مثل چین و هند و برخی کشورهای دیگر فراهم کند.
تهدیدهای آمریکا صادرات نفت ایران را تحت الشعاع قرار میدهد
این کارشناس نفت اضافه کرد: طبیعتا تهدیدهای آمریکا و تحریم هایی که البته در حوزه نفت از 13 آبان شروع می شود میتواند صادرات نفت ایران را تحت الشعاع قرار دهد. اما اینکه صادرات نفت ایران را به صفر بتواند برساند، دور از ذهن به نظر می رسد. تحریمها میتواند صادرات فرآوردههای نفتی و میعانات گازی را هم تحت تاثیر قرار دهد. هم اکنون مهمترین مقصد میعانات گازی ایران کره جنوبی است که تقریبا بیش از 50 درصد میعانات گازی ما به مقصد کره جنوبی صادر میشود. اگر کره جنوبی تحت تاثیر تهدیدهای آمریکا قرار گیرد، احتمال دارد که این بازار دچار خدشه شود؛ در حالی که کشورهایی مثل چین و هند مجموعا شاید حدود 6 درصد میعانات گازی ایران به آن کشورها صادر می شود. ولی کره جنوبی به تنهایی بیش از 55 درصد و ژاپن نیز بیش از 5 درصد میعانات گازی ایران را خریداری می کنند.
او ادامه داد: در بین کشورهای حوزه خلیج فارس هم امارات مهمترین مقصد میعانات گازی و فرآوردههای نفتی ایران است؛ بطوریکه تقریبا یک سوم میعانات گازی ایران به امارات صادر میشود و در حقیقت امارات، مرکزی است هم برای صادرات و هم برای صادرات مجدد. تحریمها ممکن است در صادرات میعانات گازی ما به امارات و کره جنوبی مشکلاتی ایجاد کند.
شکوهی گفت: در مورد بستن تنگه هرمز هم باید گفت بحثهایی که در مورد این موضوع مطرح میشود، صرفا تهدیدهایی است که در حقیقت اثر تبلیغاتی دارد. ما نمیتوانیم هیچگاه این موضوع را در نظر بگیریم که تنگه هرمز بسته شود. در طول هشت سال جنگ تحمیلی ایران بارها تهدید به بستن تنگه هرمز کرد ولی هیچگاه اتفاق نیفتاد. موضوع این نیست که ایران توان این کار را ندارد ولی پیامدهای این موضوع بسیار گسترده است و در حقیقت صرفا مربوط به ایران و امریکا نیست و پیامدهایش تمام کشورهای منطقه و البته کشورهای خریدار نفت و انرژی دنیا را تحت تاثیر قرار میدهد.
او ادامه داد: تقریبا 90 درصد نفت صادراتی عراق، کویت و امارات و بخش زیادی از نفت عربستان از این طریق صادر میشود و طبیعتا بستن تنگه هرمز می تواند محدودیتهایی برای همه کشورها ایجاد کند. بنابراین از لحاظ امنیتی هم پیامدهای خیلی زیادی خواهد داشت که هیچ کشوری از آن سود نخواهد برد.
این کارشناس افزود: طرح این موضوع یک راه حل نیست بلکه تهدیدی است که به عنوان آخرین راهکار مورد توجه کشورها قرار می گیرد. هر چند که در طول 8 سال جنگ تحمیلی علیرغم تهدیدهای متعدد بر ضد ایران، جنگ نفتکشها و هدف قرار گرفتن سکوهای نفتی ایران توسط دشمن، شاهد بودیم که هیچ وقت این اتفاق رخ نداد.
او تصریح کرد: وقتی که صادرات نفت مطرح می شود طبیعتا صرفا نفت را مدنظر قرار نمیدهند. صادرات نفت ما بیش از 2.5میلیون بشکه در روز است. آمار میعانات و فرآوردهها جداگانه حساب می شود. موضوع این است که وقتی بحث تحریم نفتی مطرح میشود همه بخشها از جمله پتروشیمی، میعانات گازی و فرآوردههای نفتی و نفت را شامل میشود.
شکوهی تاکید کرد: موانعی که تحریمها ایجاد میکند تنها موانع صادراتی نیست بلکه موارد نقل و انتقال پول هم هست. بخاطر همین نمیشود روی این موضوع بیشتر مانور داد و اینکه چگونه میتوان تحریمها را دور زد. چرا که باعث می شود راه هایی که برای دور زدن تحریم از بین ببرد. ولی برخی از راهکارها را می شود ارائه داد مثل ارائه تخفیف به خریداران نفتی یا تهاتر نفت با کالا.
این کارشناس نفتی افزود: علیرغم اینکه اروپا از برجام حمایت می کند و همچنان اعلام کرده که تلاش می کند تمام مسیرها را برای حفظ برجام حفظ کند. ولی واقعیت این است که شرکتهای اروپایی چون مجزا از دولتهایشان عمل می کنند به آنچه که دولت ها مطرح می کنند، خیلی وفادار نمی مانند.
شکوهی با اشاره به آینده بازار نفت ایران، گفت: اگر آمریکا از برجام خارج نمی شد و تهدیدها گسترش پیدا نمیکرد، از جهت توسعه سرمایه گذاری شرکتهای غربی در ایران و هم از جهت افزایش تولید نفت میتوانست بسیار مثبت باشد. اما با شرایط فعلی ما نه تنها سرمایهگذاری جدیدی توسط شرکت های معتبر در ایران نخواهیم داشت، حداقل تا یکی دو سال آینده میزان تولید نفت هم افزایش پیدا نمیکند و حتی با توجه به تحریم میزان صادرات نفت هم کاهش پیدا میکند.
او تاکید کرد: طبیعتا نقش ایران در بازارهای جهانی کم رنگتر خواهد شد و قدرت تاثیرگذاری ایران در اوپک به مرور زمان کاهش پیدا خواهد کرد. ضمن اینکه مشکل بزرگی که برای ما به وجود میآید، مشکل درآمدی است چراکه به هرحال میزان درآمدهای نفتی ایران کاش پیدا میکند.
شکوهی افزود: ما باید امیدوار باشیم که قیمت نفت در ماههای آینده افزایش نسبی داشته باشد. چون تنها راهی که می تواند کاهش درآمدهای نفتی را در صورت کاهش صادرات نفت جبران کند؛ افزایش قیمت نفت است. در این صورت میتوانیم امیدوار باشیم. در مجموع چشم انداز حضور ایران در بازارهای جهانی نفت با توجه به محدودیتها و تحریم هایی که ایجاد می شود خیلی چشم انداز روشنی نخواهد بود.
عدم بهرهمندی از تکنولوژی های روز عامل کندی توسعه صنعت نفت
این کارشناس نفتی در خصوص عمر چاههای نفتی ایران و مقایسه آن باسایر کشورها اظهار داشت: موضوع قابل تامل این است که اغلب چاههای نفتی ایران در نیمه دوم عمرشان قرار دارند و ضریب بازیافت از میادین نفت بسیار پایین است. نه تنها در چاههایی که در نیمه دوم عمرشان قرار دارند بلکه حتی در میادین جدید از جمله در میادین جنوب غرب کشور و میادین مشترکی که با عراق داریم بخاطر فقدان تکنولوژی پیشرفته، ضریب برداشت مان نسبت به میانگین جهانی و کشورهای اطراف پایین است. این دو دلیل (عمر بالای چاه های نفتی، عدم بهره مندی از تکنولوژی های روز) که می توان میزان ضریب بازیافت را افزایش دهد و ضریب تولید نفت ما را بیشتر کند. همچنین سرمایه گذاری شرکتهای خارجی می توانست این خلا را تا حدی جبران کند ولی این اتفاق نیفتاده است.
او ادامه داد: البته راهکارهای دیگری هم وجود دارد که هیچکدام از راهکارها اثبات شده نیست و حداقل اینکه برای تمام چاههای نفت نمی شود نسخه واحدی را پیچید (از جمله تزریق آب و تزریق گاز برای میادین و غیره). اگر می توانستیم از فناروی های جدید استفاده کنیم قطعا وضعیت بهره برداری و ضریب بازیافت از چاههای نفتمان بیشتر می شد که در حال حاضر این امکان وجود ندارد.
او تصریح کرد: اگر سابقه نفتی کشورمان را در نظر بگیریم عملا باید سالهای قبل از ملی شدن صنعت نفت را کنار بگذاریم چرا که عملا تا قبل از 1329 هیچ دخالتی در حوزه استخراج و تولید نفت نداشتیم. از سال 1329 که نفت ملی شد، در آن زمان بیشتر، بحث افزایش تولید نفت مطرح بود و همان موضوع باعث شد که در مقاطعی تولید نفت ایران به 6 میلیون بشکه در روز برسد.
شکوهی با اشاره به اینکه در آن زمان بیشتر همکاری با شرکت های غربی در جهت افزایش تولید بود، افزود: طی این مدت اقدام جدی برای شکل گرفتن شرکتهای داخلی توانمند صورت نگرفت که حداقل به عنوان شرکتهای توسعهای بتوانند تمامی مراحل توسعه میادین را انجام دهند. بعد از انقلاب هم در مقاطع زمانی جنگ و تحریم محدودیتهایی را ایجاد کرد. ولی موضوع این است که هیچگاه این اراده وجود نداشت که ما بتوانیم شرکتهایی را ایجاد کنیم که در این حوزه بتوانند توسعه پیدا کنند. فقط در یک مقطعی در دوران اول وزارت بیژن زنگنه در دولت اصلاحات بود که سعی شد که شرکتهایی ایجا شود که بتوانند در این حوزه فعال شوند.
هیچگاه شرکتهای داخلی نتوانستند از حوزه داخلی فراتر بروند
او تاکید کرد: هیچگاه شرکتهای داخلی نتوانستند از حوزه داخلی فراتر بروند و به حوزه فرامرزی برسند. ما می بینیم مثلا پتروناس مالزی، پتروبراس برزیل یا شرکتهای چینی در حوزهای مختلف فعالیت های برون مرزی گسترده ای را انجام می دهند اما شرکتهای ما نتوانستند. دقیقا بحث بر سر این همین است که شرکتهایی که ایجاد شدند وابستگی به دولت و حاکمیت داشتند و هیچگاه بخش خصوصی نتوانسته به خوبی فعالیت کند. فشارهای بیرونی مثل تحریمها باعث شده که شرایط خاص و حساسی ایجاد شود و مبادلات مالی و مبادلات فنی را دچار مشکل کرد و این هم مزید برعلت شد تا متاسفانه ما که 110 سال قدمت در تولید نفت داریم هنوز شرکتی در سطح عالی در این حوزه نداشته باشیم.
باید از لحاظ دیپلماسی و جذب سرمایهگذاری شرکتها را تقویت کرد
شکوهی افزود: واقعیت این است تا زمانی که نتوانیم از لحاظ دیپلماسی در شرایط ثابتی قرار بگیریم، جذب سرمایه گذاری و تقویت شرکتهای داخلی و مواردی از این دست نمی تواند پایدار باشد. در شرایط خاص و تحریم شاهد حضور بخش خصوصی هستیم در حالیکه بخش خصوصی می تواند در زمانهای دیگر هم فعال باشد. هرچند که در حوزه نفت به دلیل نیاز به سرمایه گذاریهای کلان داریم که شاید در توان بخش خصوصی در کشور نباشد و این موضوع در نفت با تاخیرهای بیشتری هم همراه شده است. در شرایطی که برجام به نتیجه رسید شاید دچار یک بدشانسی شدیم که فردی مثل ترامپ در امریکا روی کار بیاید که نه فقط به برجام بلکه به هیچکدام از تعهدات آمریکا در عرصه بین الملل پایبند نبود و ترامپ امریکا را از یونسکو و توافق آب وهوایی پاریس و ... خارج کرد. طبیعتا این موضوع با توجه به نفوذ مالی و اقتصادی گسترده امریکا در جهان، ایران را با مشکلات جدیدی مواجه کرد و ای کاش این مسیر ادامه پیدا می کرد تا کمتر شاهد تلف شدن وقت و کاهش میزان سرمایه گذاری در صنعت نفت باشیم.
گفتوگو: حبیبه رحیمیان
انتهای پیام/