به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز، امروزه پژوهش و فناوری در بخش‌های مختلف اقتصادی به ویژه صنعت نفت نقش کلیدی را بازی می‌کند. اکثر محققان و کارشناسان این عرصه براین باور هستند که پرداختن به این موضوع و استفاده از نظرات متخصصان و پژوهش‌های تحقیقاتی می‌توان دستاوردهای جدیدی را در جهت توسعه علم وفناوری، رونق کسب و کار و ایجاد ارزش افزوده در تولید محصولات و تجهیزات استراتژی صنعت نفت و گاز و پتروشیمی دست یافت.

همچنین در کنار این موضوع دانشگاه قلب تپنده ارتقای صنعت کشور است که می‌تواند نقش قابل توجهی را در این زمینه ایفا کند.

می‌توان گفت پژوهش‌هایی که در پژوهشگاه صنعت نفت صورت گرفته بیانگر این است که بـا ورود جدی دانشـگاه‌ها و مراکـز مطرح علم و فناوری به بخش توسعه صنایع بالادسـتی نفت به ویژه در حـوزه مطالعـه میادیـن نفـت و گاز و ارائـه راهکارهای فناورانه برای توسـعه میادین، نـگاه علمی و نظـام منـد بیشـتر احساس می‌شود. ایـن زنجیره ارزش ارتباط نزدیکی با نظام ملی داشته کـه امروزه در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه به‌عنـوان راهبـرد خلاقیت، نوآوری نوآوری و پیشرفت و توسعه ارائه شده اسـت.

یکی از اقدامات اساسی در جهت تقویت زیرساخت‌های لازم، اطمینان از حضور تمامی اجزای لازم سیستم نوآوری یا کمک به شکل‌گیری آنها است تا بدین‌طریق زنجیره دانش در کل سیستم تکمیل شده و جریان دانش از خلق ایده تا عرضه آن به بازار به بهترین شکل ممکن صورت گیرد. چارچوب و ساختار استانداردی که برای بررسی زیرساخت نظام ملی نوآوری توسط سیاست‌گذاران نظام‌های نوآوری است.

بیشتر کشورها دارای موسسات پژوهش و فناوری مستقل و غیر وابسته به شرکت‌ها هستند که توسط دولت، بخش خصوصی یا هر دو تامین مالی می‌شوند. چنین موسساتی بر اساس این فرض تاسیس شده‌اند که می‌توانند یا باید بتوانند بخش مهمی از زیرساخت علم و فناوری یا آنچه به‌عنوان نظام ملی نوآوری شناخته شده است را تشکیل دهند. موسسات پژوهش و فناوری جایگاه ویژه‌ای در نظام ملی نوآوری دارند؛ آنها معمولا از هر دو دسته معلومات صنعتی و علمی ملی و بین‌المللی بهره می‌گیرند تا بتوانند صنعت را مورد حمایت قرار دهند. همچنین کاری را که دانشگاه‌ها در تحقیقات پایه و کاربردی و آموزش بر عهده دارند، اگر چه جایگاهی کلیدی برای کارآموزی و انجام نمی‌دهند، اگر چه مطمئنا کسب تجربه مهندسان و دانش‌پژوهان کاربردی برای ورود از دانشگاه به صنعت به‌شمار می‌روند. موسسات پژوهش و فناوری بر پایه کسب، نگهداری و عرضه فناوری‌ها و خدمات مربوط به آن که مورد نیاز صنعت است و صنعت قادر به یافتن آن در خود نیست، پویایی خاص خود را دارند.

به عنوان نمونه می‌توان به جایگاه پژوهش و فناوری در نروژ برای توسعه صنعت نفت اشاره کرد:

توسعه تحقیقات و فن‌آوری در توسعه موفق منابع نفت و گاز در قاره نروژ بسیار مهم است. صنعت نفت امروز بسیار متفاوت از آنچه در اواخر دهه 1960 است. ما در حال حاضر قادر به تولید نفت و گاز با استفاده از طیف گسترده‌ای از انقلاب‌های تکنولوژیکی کوچک و بزرگ هستیم که این تکنولوژی‌ها به دلیل کارآمدی و ایمن بودن نقش موثری درکاهش اثرات آلودگی در محیط زیست و آب و هوا داشته است.

تاکنون تنها 45 درصد از کل منابع قابل بازیافتی موجود در قاره نروژ تولید شده است. تولید منابع باقی‌مانده باعث ایجاد ارزش قابل توجهی خواهد شد. برای استفاده از این پتانسیل، دانش و فن‌آوری جدید باید توسعه یابد. این سنگ‌بنای مدیریت منابع نفت نروژی است.

تحقیق و توسعه فن آوری در بخش نفت

از زمان آغاز فعالیت‌های نفتی در نروژ، تحقیق، توسعه و تکنولوژی جدید برای یافتن راه حل‌‎هایی در مورد چگونگی کشف، توسعه و تولید نفت و گاز نروژ، به طور ایمن و کارآمد، ضروری بوده است. فناوری نیز یک پیش شرط برای حل چالش های کنونی و آینده در صنعت نفت است.

رقابت و نوآوری صنعت نفت به مثابه دیگر صنایع در نروژ، از جمله صنعت دریایی و انرژی های تجدیدپذیر، منجر شده است. فن‌آوری توسعه یافته در قاره نروژ همچنین خدمات نروژی را به عنوان یک مزیت رقابتی بین‌المللی ارائه داده است. ظرفیت رقابت پذیری و نوآوری صنعت، منجر به تأثیرات مثبتی بر رشد و کاربرد فناوری در سایر صنایع در نروژ شده است.

شرایط چارچوب مطلوب مشوق شرکت‌ها برای انجام تحقیقات و توسعه تکنولوژی است. همچنین همکاری نزدیک بین شرکت‌های نفتی، تامین کنندگان و موسسات تحقیقاتی، توسعه موفق تکنولوژی و راه حل‌های جدید را تقویت کرده است.

برای اطمینان از اینکه ارزش ایجاد فعالیت‌های نفتی در آینده همچنان ادامه دارد، مهم است که شرکت‌های نفتی، سایر شرکت‌ها و مقامات همچنان در تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کنند. چنین ابتکاراتی برای توسعه بیشتر تخصص و رقابت صنعتی و به حداکثر رساندن بازدهی بی‌خطر از منابع نفتی در نروژی مورد نیاز است.

بنابراین، وزارت نفت و انرژی تحقیقات، توسعه‌ای را از طریق برنامه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کند که هر دو شرکت‌ها و مؤسسات تحقیقاتی ممکن است به دنبال سرمایه‌گذاری برای پروژه‌های خاص باشند.

سازمان فعالیت های پژوهشی

در سال 2001، وزارت نفت و انرژی استراتژی «نفت و گاز در قرن بیست و یکم» (OG21) را تاسیس کرد تا به چالش‌های مرتبط با فعالیت‌های کارآمد و مسئول نفتی بپردازد. فرآیند OG21 برای شرکت‌های نفتی، دانشگاه‌ها، موسسات تحقیقاتی، صنعت تامین کننده و مقامات برای توافق در مورد یک استراتژی مشترک ملی برای نفت و گاز، را تسهیل کرده است.

مقامات؛ تحقیق و توسعه تکنولوژی را عمدتا از طریق قوانین یا سایر اشکال مقررات و از طریق تخصیص مستقیم به شورای تحقیقات نروژ، تشویق می کنند. این برنامه ها و مراکز به دستیابی اهداف تعیین شده در استراتژی OG کمک می‌کنند.

ایران همچنان واردکننده دانش و تکنولوژی

حال در کنار موارد فوق می‌توان گذری به بحث پژوهش و فناوری در صنعت نفت اشاره کرد و گفت؛ بیش از یکصد سال از حفر اولین چاه نفت در ایران می‌گذرد و صنعت نفت کشور، با در اختیار داشتن حـدود 13 و 18 درصـد از کل ذخایر نفت و گاز جهان، محور اصلی توسعه اقتصادی کشور به شمار می‌رود. استخراج و تبدیل این منابع به محصولات دارای ارزش‌افزوده بالا، مستلزم به‌کارگیری تکنولوژی‌های پیشرفته است؛ ولی متأسفانه قابلیت‌های تکنولوژیکی ایـن صنعت در ایران، نه‌تنها هیچ‌گاه در حد توانمندی‌های مورد نیاز برای تجاری‌سازی تکنولوژی‌های جدید نبوده بلکه عمدتاً در حد تولید فرآورده‌هایی با ارزش کم یا متوسط بوده است. همین شکاف آشکار تکنولوژیکی، چندین دهه است که مدیران این صنعت را ناگزیر، به سمت استفاده از تکنولوژی‌های وارداتی در قالب انواع و اقسام پروژه‌های انتقال تکنولوژی سوق داده است؛ اما مشکلات و ضعف‌های موجود در انتقال و بومی‌سازی تکنولوژی‌های مدرن علاوه بر تحمیل هزینه‌های سنگین خرید تکنولوژی، این صنعت را در سطح واردکننده تکنولوژی‌های خارجی نگاه داشته است. نشان بارز این ادعا خرید مکرر لیسانس واحدهای مشابه در سال‌های اخیر است.

همچنین انتقال تکنولوژی فرآیندی پیچیده و دشوار است و برای موفقیت بیشتر در این زمینه لازم است علاوه بر آماده‌سازی زیرساخت‌های موجود، فرآیند انتقال تکنولوژی را با تمرکز بیشتری مدیریت نمود تا تکنولوژی وارداتی به گونه‌ای کسب شود کـه نه تنها برای تولید محصول به کار گرفته شود بلکه زمینه‌ای برای خلق تکنولوژی جدید باشد.

در زمینه اشتغال ایجاد شده از طریق پژوهش و فناوری در نروژ در سال 2017 حدود 170 هزار و 200 نفر در به طور مستقیم یا غیر مستقیم در بخش نفت مشغول به کار شدند این در حالی‌است که در کشور ما میزان اشتغال ایجاد شده کمتر بوده و بیشتر افراد شاغل در این صنعت با رشته مرتبط خود مشغول به کار نیستند.

بنابراین باید این نکته را متذکر شد که برای رسیدن به اهداف توسعه در این صنعت باید از دانش و فناوری و پروژه‌های تحقیقاتی دانشگاهیان بهره جست تا بتوان زمینه را برای ایجاد اشتغال و ارزش افزوده بیشتر در صنعت نفت فراهم کرد.

انتهای پیام/