بررسی موانع و راهکارهای ارتباط دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها با حوزه صنعت

به‌طور کلی مهم‌ترین دلایل ضعف ارتباط میان دانشگاه و صنعت در ایران، ناشی از سیاست‌گذاری‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گذشته است. نامشخص بودن سیاست‌های توسعه اقتصادی، نبود یک نظام منسجم و کارا به‌عنوان رابط بین دانشگاه و صنعت و نبود هماهنگی بین وزارتخانه‌های صنعتی و آموزش عالی در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و توسعه صنعتی از جمله عواملی بودند که ارتباط دانشگاه با صنعت را سست کردند.

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری ایسکانیوز، ارتباط صنعت و دانشگاه موضوعی است که طی سال‌های اخیر بارها و بارها از سوی صاحب‌نظران مورد بررسی قرار گرفته و ابعاد مختلف آن از زوایای تخصصی ارزیابی و تحلیل شده است. با توجه به تاثیرگذاری عمیقی که این نوع از ارتباط بر توسعه درون‌زای کشور برجای می‌گذارد و در حوزه‌های استراتژیک نظیر خودکفایی، تولید علم و غیره، آثار مستقیم و بلاواسطه دارد، راهکارهای متعدد، متنوع و گاه متناقضی نیز از سوی سیاست‌گذاران پیشنهاد و اجرا شده است.

در دنیای پرشتاب کنونی بی‌شک توسعه ملی و اقتصادی نیاز به نیروی انسانی موثر است و نیروی انسانی موثر جز با آموزشی مناسب مهیا نمی‌شود، حال مسئله این جاست که آیا هر آموزشی به اصطلاح مناسب گره از مشکلات توسعه نیافتگی بگشاید یا خیر؟ مسلم است آموزشی مناسب است که علم عملی را به نیروی کار ببخشد و این امر بدون همراهی علم( مجامع دانشگاهی) و عمل(صنایع) مسیر نمی‌شود. اگر بتوان صنعت را برای جریان توسعه اقتصادی به خون بدن یک انسان و دانشگاه را به اکسیژن تشبیه کرد، بی شک قلب این انسان ارتباط مناسب مجامع دانشگاهی و صنایع خواهد بود.

رشد و توسعه اقتصادی، به عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف سیاست‎‌گذاران در تمام جوامع محسوب شده و پیوسته تلاش می‌شود تا عوامل موثر بررشد و توسعه و راه‌های رفع موانع آنها شناسایی گردد؛ اما در دوران معاصر، رشد اقتصادی نه در برخورداری از منابع مالی فراوان یا منابع طبیعی خدادادی ، بلکه در گروه داشتن افکار پویا است.

ارتباط دانشگاه با صـنعت در ایـران بـرای اولـین بـار در سـال 1361 با تصویب مصوبه‌ای در هیات دولت آغاز شد. بـر اسـاس این مصوبه دفتری به نـام دفتـر ارتبـاط دانشـگاه و صـنعت در وزارت فرهنگ و آموزش عالی ایجاد شد. افزون بر ایـن، دفـاتر مشابهی در وزارتخانه‌های نفت، صنایع، معادن و فلـزات، نیـرو، راه و ترابری، مسکن و شهرسازی، کار و امور اجتماعی، پست و تلگراف و تلفن و سازمان برنامه و بودجه آغاز به فعالیت کردند.

دفاتر ارتباط دانشگاه و صنعت نیـز در بسـیاری از دانشگاه ها ایجاد شدند. در سال 1365، شوراهایی نیز بـه نام شورای هماهنگی دفاتر ارتباط با صنعت در همین دفاتر ایجاد؛ امـا در سـال 1373 تعطیل شدند. در همین دوران، دفتر مرکزی ارتباط دانشگاه با صنعت بـه سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران انتقال یافت. دولت نیز تصمیم گرفـت شورای عالی ارتباط دانشگاه وصنعت ایجاد کند. در این شورا 10 نفـر از رؤسای دانشگاه‌های فنی، معاونان پژوهشی وزارتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالی و صنایع، نمایندگان صنایع ملی ایـران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع، سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران و رئیس پژوهشگاه مواد و انرژی عضویت داشتند.

اعضای این شورا را 23 نفر تشکیل می‌دادنـد. فعالیت‌هـای ایـن شورا نیز پس از مدتی متوقف شد. مشکلات و محدودیت‌های بسیاری از سوی مراکز آموزش عالی برای ایجاد ارتباط با صنعت وجود دارد که از آن میان می‌توان به مواردی چون آموزش محوری دانشگاه‌هـا، منظـور نکردن فعالیت‌های صنعتی در ارتقای اعضـای هیـات علمی، منظور کردن حق بالاسری زیاد بـه فعالیت‌های صنعتی اعضای هیات علمی، جایگاه سازمانی ضعیف ارتباط دانشگاه و صنعت، حاکمیت مدیریت دولتی برصنایع بزرگ کشور و متقاضی خدمات دانشگاه نبودن صنایع، نبـود محتـوای کیفـی و مفیـد دوره‌های کارآموزی، ارتباط ضعیف میان برنامـه‌های درسی و نیازهای صـنعت، نبـودن روحیه کارگروهی و کمبود مراکـزتحقیقاتی کاربردی، عدم توجه بـه بهسازی نیروی انسانی، ضوابط و مقررات دست و پا گیر و گرایش نداشـتن صـنعت بـه سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه و وابستگی روحی و فکری صنایع به خارج از کشور اشاره کرد.

می‌توان گفت؛ ارتباط دانشگاه و صنعت در کشور ایران دارای سابقه‌ای 70 ساله برابر با عمر دانشگاه در کشور است؛ اما به رغم توافق عمومی بر ضرورت و اهمیت این مهم، هنوز این رابطه سیستمی و پیوسته نیست و به شکلی گاه‌به‌گاه و گسسته وجود دارد. در سند چشم‌انداز 1404کشور، بر توسعه دانش‌بنیان ایران با رعایت مشخصاتی چون استفاده بهینه از علم، فناوری و نوآوری و نیز تعامل سازنده بین تمام نهادهای موجود در حوزه‌های علوم پایه، علوم ارزشی و معرفتی، علوم کاربردی و فناوری با جامعه خردورز و فضیلت‌مدار تاکید شده است.

در ایران دانشگاه‌ها عموما ماموریت‌ها و اهداف عمومی و یکسانی را دنبال می‌کنند و کمتر به دنبال برنامه‌ریزی ماموریت‌گرا هستند. ماموریت‌گرایی در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و پژوهشی می‌تواند دانشگاه‌ها را به سمت صنایع خاص متمایل کند و این امر موجب می‌شود تا دانشگاه‌ها با تمرکز بر امکانات و منابع خود در حوزه‌های خاص بهتر پاسخگوی نیازها و انتظارات صنعت باشند.

به‌طور کلی مهم‌ترین دلایل ضعف ارتباط میان دانشگاه و صنعت در ایران، ناشی از سیاست‌گذاری‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گذشته است. نامشخص بودن سیاست‌های توسعه اقتصادی، نبود یک نظام منسجم و کارآ به‌عنوان رابط بین دانشگاه و صنعت و نبود هماهنگی بین وزارتخانه‌های صنعتی و آموزش عالی در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و توسعه صنعتی از جمله عواملی بودند که ارتباط دانشگاه با صنعت را سست کرده‌اند.

ارتباط دانشگاه ها با صنعت برق در ایران

تاریخچه ارتباط صنعت برق و دانشگاه با ساماندهی تحقیقات در صنعت برق از سال 1362 و در پی تاسیس مرکز تحقیقات نیرو با هدف انجام تحقیقات پایه و کاربردی تاسیس شد. در سال 1369 سازماندهی شورای تحقیقات برق با هدف سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی در حوزه تحقیقات صنعت برق با تصویب وزیر وقت نیرو انجام گرفت. در این حوزه تاکنون صدها پروژه تحقیقاتی به انجام رسیده که با 16مبلغی حدود 16 میلیارد تومان منافع اقتصادی و مهم‌تر از آن استقلال واقعی صنعتی در بخش برق را حاصل کرده است به گونه ای که جمهوری اسلامی ایران با برخورداری از یک درصد جمعیت دنیا، رتبه پانزدهم تولید برق جهان و رتبه نخست را در منطقه در اختیار دارد.

در اینجا این نکته را می‌توان متذکر شد؛ رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها در دیدار با استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاهی، بیاناتی را پیرامون لزوم ارتباط صنعت و دانشگاه ایراد فرمودند و گفتند: صنعت ما دچار مشکلاتی است؛ دانشگاه می‌تواند در این مورد نقش ایفا کند. البته لازم است من عرض کنم بعضی از دانشگاه ‌ها طبق گزارشی که به من دادند، در زمینه‌ ارتباط با صنعت خوب عمل کرده ‌اند؛ بعضی از دانشگاه‌ ها هم نه، وارد نشده ‌اند و خوب عمل نکرده ‌اند. اخیرا شنیدم که فرصت مطالعاتی یک ‌ساله اساتید در صنعت، برنامه‌ریزی شده و در مجاری تصویب و مراکز تصویب، تصویب شده؛ خوب است، بسیار کار خوبی است. فرض کنید یک فرصت مطالعاتی به اساتید مرتبط با صنعت بدهند که بروند داخل صنعت و از نزدیک با مشکلات صنعت کشور آشنا بشوند. ما در صنعت کشور مشکلاتی داریم؛ این مشکلات را بایستی دانشگاه حل کند. البته بعضی از صاحبان صنایع گله‌مند‌ند، می‌گویند ارتباط دستگاه‌های دانشگاهی با ما کمکی به ما نکرده، اما علی ‌الاصول دانشگاه می‌تواند کمک کند به پیشرفت صنعت، به رونق صنعت، به اعتلاء صنعت.

برای آنکه ببینیم ارتباط صنعت و دانشگاه در سال های اخیر در کشورمان چگونه بوده است، باید شاخص رقابت پذیری جهانی و ارکان و زیرشاخص های آن را مورد بررسی قرار دهیم. شاخص رقابت پذیری جهانی دارای 12 رکن محیط کسب و کار شامل نهادها، زیرساخت‌ها، ثبات در اقتصاد کلان، بهداشت و آموزش ابتدایی، آموزش عالی و حرفه ای، کارآیی بازار کالا، کارآیی نیروی کار، پیشرفته بودن بازار مالی، آمادگی تکنولوژیک، پیشرفته بودن بنگاه‌های تجاری، اندازه بازار و نوآوری است. هر یک از این ارکان دارای زیرشاخص‌هایی هستند.

تبیین راهبردهای مدیریتی در اتخاذ استراتژی‌های ارتباط صنعت توزیع برق با دانشگاه‌ها

عنوان استراتژی

عنوان راهبرد مدیریتی

گسترش وتعمیق تحقیق و توسعه در جهت رفع نیازها و مشکلات صنعت توزیع

شناسایی دقیق نیازهای تحقیقاتی و مشکلات صنعت توزیع برق در قالب پروژهای تحقیقاتی توسط صنعت

همگرایی پروژه‌های تحقیقاتی صنعت با دانشگاه

تدوین بانک اطلاعات محققین

تسریع در گردش کار بررسی و تصویب پروژه های تحقیقاتی تعریف شده با کمک داوران علمی و دانشگاهی

ارائه خدمات‌کارگاهی و آزمایشگاهی در جهت‌ارتقای سطح تجهیزات ساخت داخل و توسعه تحقیقات طراحی و ساخت

تعیین آزمایشگاه ها وکارگاه های مرتبط با تجهیزات توزیع و تشریح امکانات هر یک از سوی دانشگاه ها

تعیین کلیه تجهیزات توزیع و تعیین سطح کیفی و نحوه بهره برداری تجهیزات از سوی صنعت

شناسایی کمبودها و کاستی های مورد کاربرد در شبکه توزیع و تجهیزات تعمیراتی به منظور طراحی و ساخت داخل

ارتقای کیفیت تجهیزات ساخت داخل با هدف استاندارد سازی تجهیزات توزیع

معرفی و انتقال فن آوری و بسط و توسعه آن در فرآیندهای تکنولوژی محور

ارزیابی سطح تکنولوژی صنعت توزیع برق و مقایسه آن با تکنولوژیهای روز دنیا در سطح توزیع

شناسایی فرآیندهای تکنولوژی محور در سطح توزیع و ترسیم نقشه راه توسعه تکنولوژی توزیع

ارزیابی اقتصادی و انتقال فناوری به منظور توسعه و کاربردی نمودن فناوری های

شناسایی شرکت ها و مؤسسات دانش بنیان با تعیین پتانسیل تخصصی هریک

مدیریت و استفاده از توان علمی، تجربی و تخصصی نیروی انسانی صنعت توزیع برق در بخش تحقیقات و ارتباط با دانشگاه

شناسایی و پتانسیل سنجی نیروی انسانی توانمند در سطح صنعت توزیع برق

برنامه ریزی و ایجاد ساز و کار مدیریتی مناسب جهت به کار گیری نیروهای متخصص شرکت در پروژه های تحقیقاتی

اشاعه فرهنگ تحقیق و پژوهش و ارائه راهکارهای انگیزشی مناسب جهت مشارکت نیروهای متخصص شرکت در تحقیقات

مدیریت و تمرکز بخشیدن بر مطالعات کارشناسی در سطح شرکت های توزیع و جلوگیری از مطالعات پراکنده

تبادل دانش و تجربه میان کارشناسان متخصص صنعت توزیع و دانشگاه از طریق قطب ها و دفاتر ارتباط با صنعت دانشگاه

اطلاع رسانی بروز و پویا از سوی دانشگاه در خصوص پروژه های تحقیقاتی و پایان نامه های تحصیلات تکمیلی

ایجاد ساختارها و تشکیلات سازمانی در جهت تقویت تعاملات با مراکز دانشگاهی و دانش بنیان

ایجاد ساختار سازمانی متناسب با تحقیقات و ارتباط با دانشگاه

ایجاد تشکیلات سازمانی متناسب با تحقیقات و استراتژی های ارتباط صنعت توزیع با دانشگاه ها و مراکز پژوهشی

تبادل موافقت‌نامه های همکاری صنعت توزیع با دانشگاه

مدیریت و اطلاع رسانی ویژه ارتباط صنعت و دانشگاه

به‌طور کلی، این واقعیت را نباید نادیده گرفت که صنعت در کشور ما، صنعتی درون‌زا است و از ابتدای شکل‌گیری متکی بر امکانات و توانایی‌های خارجی بوده است. از طرف دیگر صنعتگران هنوز این اطمینان و اعتماد را پیدا نکرده‌اند که می‌توانند مسائل و مشکلات خود را از طریق تحقیق و توسعه و با کمک نیروی انسانی متخصص بومی حل کنند؛ چراکه در بسیاری از موارد پاسخ مناسبی دریافت نکرده‌اند. عمده دانش مورد نیاز برای طراحی یک صنعت در سه بخش طراحی مفهومی، طراحی پایه و طراحی تفصیلی متمرکز است. متاسفانه صنعت ایران در دو مولفه اول با ضعف توانمندی روبه‌رو است و تاکنون عمده نیاز خود به دانش طراحی را از شرکت‌های بین المللی صاحب فناوری تامین کرده است. بخش عمده صنعت ایران از فعالیت‌های توسعه فناوری به دور است و عمدتا در مرحله بهره‌برداری وارد میدان می‌شود. این به معنای صنعت عملیات محور است؛ یعنی صنعتی که نقشی در تولید دانش مورد نیاز خود ندارد. در مقابل، صنایع دانش بنیان و فناور محور قرار دارند که با برخورداری از توانمندی‌های فناورانه توان تولید و توسعه فناوری‌های مورد نیاز خود و دیگران را دارند. به نظر می‌رسد در راستای تقویت ارتباط بین صنعت و دانشگاه، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برنامه‌های خود را با صنعت به شکل مدون و مستند ارائه کند و این برنامه را به دانشگاه‌های کشور تعمیم داده و حمایت‌های مالی مورد نظر را برای آنها به‌صورت شفاف در نظر گیرد. از طرفی وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز استراتژی تحقیق و توسعه و نوآوری را در بخش صنعت به‌صورت مدون مشخص کند؛ در نتیجه با تجمیع این دو سند می‌توان برای ارتباط صنعت و دانشگاه نقشه راه مشخصی را تعریف کرد.

بنابراین می‌توان گفت برای ارتباط قوی بین صنعت و دانشگاه باید برنامه مدون تدوین و پیاده شود تا بتوان بستر را برای رونق اقتصادی و رسیدن به اهداف چشم‌انداز توسعه کشور فراهم کرد. هم‌اکنون اکثر صنایع به دلیل عدم به‌کارگیری از فناوری جدید و دانش با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند و در همین رابطه اکثر کارشناسان و فعالان این عرصه عقیده دارند برای حمایت از پروژه‌های دانشگاهی باید بودجه پژوهشی و تحقیقاتی در نظر گرفته شود تا افراد محقق و پژوهشگر دانشگاهی بتوانند ایده‌های جدید خود رابه منصه ظهور برسانند.

انتهای پیام/

کد خبر: 973593

وب گردی

وب گردی