مینای مهتاب آیینۀ اندیشۀ سهراب

از ویژگی های مهم سبک شعری سهراب می‌توان به تشخیص (جاندارانگاری اشیاء)، حس‌آمیزی، وجود تشبیهات و استعارات تازه و واسپاریِ صفت به مضاف به جای موصوف، اشاره نمود؛ مانند عادتِ سبزِ درخت، سرنوشتِ ترِ آب.

به گزارش سرویس فرهنگی ایسکانیوز ؛ 15مهر هزارو سیصد و نود وهفت در پی انتشار آلبوم صوتی مینای مهتاب با موضوع هنر،خوانش سی قطعه از سروده های سهراب سپهری، با اجرای مهرداد محمدپور، به صورت موسیقی گفتار به بازار آمد.

معرفی اثر یاد شده تا کنون هم در قالب خبر هم در قالب تحلیل محتوا به علاقمندان شعر و موسیقی ارائه شده است؛ اما در عین حال، تبیین اندیشه های سهراب نیز، بسیار حائز اهمیت است؛ تا علاقمندان ادبیات این سرزمین، وی را که گزیدۀ شعرهایش، دستمایۀ تولید آلبوم صوتی مینای مهتاب شده است، بهتر و ببیشتر بشناسند.

سهراب سپهری (1307 - 1359) از شاعران نوگرای پیرو سبک نیماست؛که پس از چندی، با زبان خاص خود، به بیان مضامین و مفاهیم مختلف می‌پردازد. در نخستین شعرهایش، علاوه‌بر ساختار و محتوای نیماگونه، ناامیدی و حتی سیاه‌بینی دهۀ سی هم به وضوح احساس می‌شود؛ اما به‌تدریج شعر آزاد بی‌وزن هم می‌گوید که «زندگی خواب‌ها» و «آوار آفتاب» دو دفتر سروده ‌شده با اشعار بی‌وزن است. کمی بعد، وزن‌های طربناک و حتی رباعی‌گونه نیز در اشعارش جلب توجه می‌کنند؛ که دفتر «شرق اندوه» این‌گونه است.

سهراب آرام‌آرام از پرداختن به «گذشته» دل می‌کنَد و در «حال» زندگی می‌کند؛ به‌ویژه در دو دفتر «حجم سبز» و «صدای پای آب» که از نظر ساختار و محتوا بسیار به هم شبیه‌اند و زبانی ساده و صمیمی دارند؛ البته لحن شاعر در «صدای پای آب» بیشتر اندرزگونه است.

در دفتر «ما هیچ ما نگاه» که دربرگیرندۀ آخِرین سروده‌های سهراب است، شاعر خودآگاه یا ناخودآگاه به مرگ خود اشاره می‌کند؛ بهار جایش را به پاییز می‌دهد و یأس و ناامیدی مضامین برخی از این شعرهاست. علاوه‌براین، تزاحم استعارات و دشواری ره‌یافت به شعر او، بین مخاطبان همیشگی سهراب و شعرش، فاصله‌ای معنادار ایجاد می‌کند.

از ویژگی های مهم سبک شعری سهراب می‌توان به تشخیص (جاندارانگاری اشیاء)، حس‌آمیزی، وجود تشبیهات و استعارات تازه و واسپاریِ صفت به مضاف به جای موصوف، اشاره نمود؛ مانند عادتِ سبزِ درخت، سرنوشتِ ترِ آب.

برخی منتقدان نیز به حضور جریان سوررئالیسم در شعر او معتقدند؛ از این منظر شعر او را می‌توان با شعر بیدل، الیوت و ادونیس مقایسه کرد.

همچنین وجود برخی ترکیبات پیچیده، مضامین بدیع و نازک‌خیالی‌های شاعرانه در سروده‌هایش نشان‌دهندۀ انس او با سبک هندی، به‌ویژه شعر بیدل است؛ مانندِ انتهای صمیمیتِ حزن، پریشانی تلفظِ درها.

آنچه بیشتر در شعر سهراب مورد توجه قرار می‌گیرد، شاد بودن و لذت بردن از لحظۀ اکنون است. به این‌شیوه، دم را غنیمت دانستن نزد او مقدس است. شاد بودن در قاموس او، نه به معنای آلودن خود و دیگران به هوی و هوس است؛ نه به معنای ریاضت و ترک دنیا.

در عرفان او، جهان حجاب نیست و در سروده‌هایش، همه را به سیر در لحظات ناب و فرحناک هستی فرامی‌خواند. اشعارش گاه همچون هایکوهای به‌هم پیوسته، پیوند نامرئی بایکدیگر دارند؛ مانند گالری تابلوهای کوچک نقاشی که بیننده خود را در هر یک از آن‌ها می‌بیند، از منظر شعر، به آبادی‌ها سفر می‌کند، نقاشی می‌بیند، موسیقی می‌شنود. سهراب نگاهی تازه به هستی دارد، نگاهی یگانه به همه‌چیز.

سهراب در زمانۀ ماست اما به‌شدت احساس غربت می‌کند. این ویژگی شخصیتی شاعر در شعر و زندگی شخصی‌اش نیز به‌خوبی نمایان است. از سپهری پرتره و عکس‌های زیادی به‌جا مانده اما این‌ موضوع را که به‌جز یکی دو ویدئوی بی‌صدای بسیارکوتاه، صدا و تصویر دیگری از وی ضبط نشده‌است، می‌بایست یکی از حسرت‌های همیشگی تاریخ شعر معاصر تلقی کرد.گویی هرگز در این عصر نبوده و در گمشدگی ازلی ابدی به‌سرمی‌برد!

علاقۀ وافرش به عکس و نقاشی که بیانگر ثبت لحظه‌اند و نه زمان جاری، شاید ریشه در همین تمایل به جاودانگی در بی‌زمانی دارد. او می‌گوید انسان همیشه باید کودک بماند! این در صورتی ممکن است که زمان را ازلی ابدی ببینیم؛ مرگ را سرانجامِ کار انسان ندانیم؛ در صنعتی‌ترین عصر، قدیمی باشیم؛ طبیعت را دوست بداریم و شاعرانه زندگی کنیم. این هستی‌شناسی عرفانی او در شعر فارسی بی‌همتاست و یادآور تفکر ذن، تناسخ و عرفان‌های شرق دور است.

سهراب ما را به فضاهای ناآشنایی که با تخیل شگفتی‌زای خود کشف کرده‌است، دعوت می‌کند. او دارای اندیشۀ عرفانی خاصی است و آمیختگی این عرفان تازه با اشیاء، متأثر از آشنایی شاعر با شرق دور است. سفرهای وی به ژاپن، هند و سایر نقاط جهان، جهت آشنایی با فرهنگ و هنر جوامع دیگر، علاقه‌اش به فلسفۀ بودایی، تمایلش به اندیشه‌های کریشنا مورتی، آشنایی‌اش با زبان‌های فرانسه و انگلیسی و مطالعۀ شعر، ادبیات، هنر و فلسفۀ ملل مختلف، در شعر، نقاشی و حتی زندگی شخصی‌اش، تاثیرگذار بوده‌است؛ این تأثیرپذیری عمیق را می‌توان در کتابِ انشاگونۀ «اتاق آبی» ردیابی کرد.

تأملات و تصورات سهراب در سروده‌هایش گاه چنان رنگ اسطوره‌ای به خود می‌گیرد و رمزآمیز می‌شود که ره‌یافت به اندیشۀ او دشوار و نیازمند کوشش ذهنی و تفسیر است؛ به‌گونه‌ای که برای کشف ارتباط واژگان با یکدیگر و درک صحیح مفاهیم آن‌ها، مراجعه به اشعار قبلی شاعر اجتناب‌ناپذیر است.

کد خبر: 992092

وب گردی

وب گردی