سیدجواد موسوی مشاور رئیس پژوهشگاه فضایی ایران، در گفتوگو با خبرنگار گروه علم وفناوری ایسکانیوز، گفت: پژوهشگاه فضایی ایران در سال 90 با محوریت دستیابی به فناوریهای کاربردی و نوین فضایی و تولید محصولات مورد نیاز در کشور شکل گرفت. این پژوهشگاه سازمانی دانشبنیان با ساختاری محصولمحور و نوآور در عرصه اکتساب فناوریهای صلحآمیز فضایی است که با برخورداری از نیروهای نخبه و مجرب در زمینههای مختلف علوم فضایی از جمله مطالعه، طراحی و ساخت ماهوارههای مخابراتی و سنجشی؛ ناوبری و موقعیتیابی و زیست فضا فعالیت میکند. در مجموعه این پژوهشگاه، متخصصان و محققان مجرب با تخصصهایی چون مهندسی هوافضا، مکانیک، برق، کامپیوتر، مواد، شیمی، صنایع و پلیمر برای توسعه علوم و فناوری فضایی کشور فعالیت میکند.
بررسی و شناسایی نیازهای پژوهشی برای توسعه چرخه کامل فناوریهای مورد نیاز بخش فضایی کشور و تدوین طرحهای پژوهشی مناسب برای رفع این نیازها، اجرای طرحهای پژوهشی بنیادی، کاربردی و توسعهای به منظور تحقق اهداف پژوهشگاه، فراهم آوردن امکانات لازم و متناسب با فعالیتهای پژوهشی و فناوری مرتبط، همکاری پژوهشی و فناوری با دانشگاهها، موسسات آموزش عالی و پژوهشی و فناوری و مراکز علمی و صنعتی دولتی و غیردولتی داخل و خارج از کشور به منظور ارتقای کیفیت فعالیتهای پژوهشی و فناوری در زمینه علوم و فناوریهای فضایی از جمله عمده وظایف و اختیارات این پژوهشگاه است.
وی با اشاره به اینکه سنگبنای توسعه فضایی از سالهای قبل گذاشته شده است، افزود: در همین راستا در حوزه توسعه فناوریها و سامانه کاربردی برای رفع نیازمندیهای علم وفناوری سرمایهگذاری اصولی صورت گرفته است به طوریکه در این زمینه آزمایشگاههای متعددی راهاندازی شده است.
همچنین با توسعه دانش فنی زمینه برای تولید قطعات ماهوارهای و نیز امکان مونتاژ و یکپارچه سازی و تست ماهواره فراهم شده است.
استفاده از دادههای هوایی برای شناسایی مزارع کشاورزی
پژوهشگاه فضایی ایران در بحث سامانههای کاربردی با همکاری وزارتخانههای کشاورزی، نیرو، صنعت، معدن و تجارت و سازمان محیطزیست ورود پیدا کرده تا بتواند تحول اساسی را در این بخشها ایجاد کند. به عنوان مثال در حوزه کشاورزی سامانهای طراحی کرده است که کاربران میتوانند با مراجعه به سایت وزارتخانه دادههای ماهوارهای را رصد کنند. نحوه عملکرد آن بدین صورت است که ما از ماهواره دادههای بینالمللی، دادهها را به صورت دوره ای پنج روزه دریافت میکنیم و بر اساس دادهها این سامانه تصاویر مورد نیاز را ایجاد می کند تا تصاویر در حوزه کشاورزی با طیف رنگی سطح زیرکشت نشان داده میشود تا مشخص شود که هر محصولی به چه میزان سطح زیرکشت آن کار کرده است. همچنین به لحاظ کمی وضعیت چگونه است، اینها توسط این سامانه قابل ارزیابی است. ما با وزارت نیرو در حوزه حقآبهها و سایر بخشها مذاکراتی را انجام دادهایم.
کار دیگر پژوهشگاه فضایی همکاری با پلیس در خصوص مبارزه با قاچاق مواد مخدر است تا با رصد تصاویر از کشت محصولات ممنوعه جلوگیری کند. میتوان گفت؛ پایش آن به راحتی امکان پذیر نیست و سامانههای هوایی هم هزینهبر هستند؛ بنابراین ما با استفاده از دادههای ماهوارهای مزارع را شناسایی میکنیم. در این راستا تفاهمنامه به امضا رسیده است منتظر هستیم تا این طرح را در مناطقی که به عنوان پایلوت انتخاب شده مورد مطالعه قرار دهیم. هماکنون اکثر مناطق زیرپوشش برف است منتظر هستیم که در یک فاصله زمانی کار را شروع کنیم.
قدمی در مرز توسعه دانش برداشته شود
مشاور رئیس پژوهشگاه فضایی ایران، با بیان اینکه پژوهشهای دانشگاهی و صنعت نیاز و ملزوم یکدیگر هستند، افزود: پژوهشهایی که در کشور انجام میشود باید مبتنی برنیاز صنعت و جامعه باشد. در غیر اینصورت پژوهشهای انجام شده به درد نخواهد خورد باید در این خصوص ایدههای فناورانه و جدید ارائه شود تا از پروژه و پژوهشهای تکراری جلوگیری شود. هماکنون 250 طرح پژوهشی در عرصه هوا فضا در کشور در حال انجام است که اکثر آنها پایان نامه دکتری بوده و باید قدمی در مرز توسعه دانش برداشته شود تا بتوانیم در مسیر توسعه این صنعت گام برداریم.
موسوی با تاکید براینکه بلوغ فناروی در کشور ایجاد شده است، اظهار داشت: هماکنون ماهوارههای عملیاتی در مدار نداریم بلکه در حال ساخت است، امیدواریم در سالهای آینده پرتاب شود. بنابراین قبل از اینکه ماهواره در مدار قرار گیرد ما براساس داده ماهوارههای بینالمللی که در مدار قرار گرفته برنامهریزی میکنیم.
بحث دیگر کشتی هوایی است که طی سالهای قبل کشورهای اروپایی و آمریکایی فعالیت در این زمینه را شروع کردند؛ ولی به دلیل هزینه بالا مدتی متوقف شد اما در 6 سال اخیر با توجه به توسعه تکنولوژی در این عرصه توجهی به کشتیهای هوایی بیشتر شده است. یکی از ماموریت کلیدی ما در حال حاضر توسعه کشتی هوایی است. هماکنون یکی از پژوهشکده های ما در حوزه کشتی هوایی در حال ایجاد شبکه نوآوری است که با این روش میتوانند به ما کمک کنند. همچنین شرکتهای دانشبنیان نیز در این عرصه ورود پیدا کردهادند به عنوان نمونه ساخت بالنهای مخابراتی است.
همکاری 100 شرکت دانش بنیان پژوهشگاه فضایی
وی با اشاره به اینکه صنعت فضایی چون رویکرد پژوهشگاه فضایی رویکرد شبکهای و شبکه محور است، افزود: شرکتهای دانش بنیان میتوانند در حوزه توسعه فناروی ماهوارهای وارد شوند. در حال حاضر نزدیک 100 شرکت به صورت شبکهای کار می کنند.
موسوی با تاکید براینکه بحث کاربرد سامانه موقعیتیاب از جمله حوزهایی است که در صنعت فضایی مغفول مانده است، گفت: هماکنون برخی از شرکتها به این عرصه وارد شدند و با استفاده از دادهها کار موقعیت یابی را انجام می دهند. همچنین بحثهای سنجشی مخابراتی و حوزه پایش از فضا موضوعاتی است که شرکتهای دانش بنیان در این زمینهها فعالیت میکنند.
اینکه بگوییم تحریم مانع ایجاد نمی کند؛ اینطور نیست. مانع ایجاد می کند اما مانعی است که دروازه جدیدی را به روی شما می گشاید و ملزم به خوداتکایی می کند. ما در دوره تحریم با اتکا به دانش داخلی توانستیم سنسور ستاره را بسازیم در حالیکه این سنسور یکی از قطعات پیچیده ماهواره است که اکثر ماهوارهسازها آن را از خارج تامین میکنند. در زمان اوج تحریم نتوانستیم از این تجهیزات استفاده کنیم چون شرکت این قطعات را به ما نمیفروختند و این موضوع باعث شد که خودمان در حوزه تلاش کنیم. شاید تحریمها ما را در رسیدن به محصول عملیاتی کمی به زحمت بیندازد؛ ولی متکی به خودمان میشویم.
همکاری 200 دانشجو و 150 استاد در پروژههای فضایی
وی یادآور شد: تلاش کردیم درصدی از پژوهشکدههای هوا فضا، مهندسی مکانیک، برق و کامپیوتر را در راستا نیازمان به خدمت بگیریم. در حال حاضر 10تا 15 درصد مراحل عملیاتی 250 طرح به اتمام رسیده و مابقی در حال انجام است. در همین رابطه نزدیک 150 استاد دانشگاه و 200 دانشجو در این طرحها با ما همکاری می کنند.
پژوهشگاه فضایی ایران در دو حوزه توسعه ماهواره مخابراتی و عملیاتی فعالیت میکند. دو ماهواره ناهید 1 و ناهید 2 ماهواره عملیاتی و کاربردی مخابراتی هستند که در یکی دو سال آینده در مدار قرار می گیرند.
وی با بیان اینکه ماهواره «سها» نیز ماهواره سنجشی است، ادامه داد: هر سه این ماهواره ها مرحله طراحی مفهومی را پشت سر گذاشته و در مرحله نمونه مهندسی هستند و در نهایت پس از طی مرحله نمونه کیفی، طبق برنامه زمان بندی در مدار قرار خواهند گرفت.
مشاور رئیس پژوهشگاه فضایی ایران، با اشاره به مراحل فراوان ساخت و کارایی ماهواره ها تاکید کرد: یکی از عناصر مورد نیاز برای قراردادن ماهواره ها در مدار، سامانه انتقال به مداری است که به ماهواره بر کمک می کند ماهواره ها را در مدار قرار دهد. پژوهشگاه فضایی در این زمینه نیز به شدت تلاش کرده و امسال به نمونه کیفی و سال آینده به نمونه پروازی این سامانه ها دست می یابیم.
وی به وضعیت توسعه فناوری فضایی در میان کشورهای دنیا و منطقه اشاره کرد و ادامه داد: در منطقه کشورهایی چون ترکیه، امارات، قطر و مصر به سمت ساخت ماهوارههای بومی حرکت کردهاند که این امر به دلیل استراتژیک بودن این فناوری است.
مشاور رییس پژوهشگاه فضایی ایران، اضافه کرد: در این راستا نسبت به تدوین برنامه راه محصول پژوهشی فضایی اقدام شد و بر اساس آن اقداماتی صورت گرفت.
ناهید 2 تا دو سال آینده آماده پرتاب است
موسوی با اشاره به پروژهای فضایی اجرایی شده در پژوهشگاه فضایی، گفت: ماهواره «ناهید 1» آماده قرار گرفتن در مدار است و ماهواره «ناهید 2» تا دو سال آینده آماده پرتاب و قرار گرفتن در مدار است.
به گفته وی، ماموریت این ماهواره قرار گرفتن در مدار ژئو و ارائه خدمات مخابراتی است.
ماهواره مخابراتی ناهید 1
ماهواره مخابراتی ناهید 1 که برای اولین بار در کشور طراحی و ساخته شده است، در مراسم رو فناوری فضا با حضور ریاست جمهوری در بهمن سال 1395، رونمایی شد.
ماهواره مخابراتی ناهید 1، برای اولین بار در کشور، در پژوهشکده سامانههای ماهواره پژوهشگاه فضایی ایران به کارفرمایی سازمان فضایی ایران طراحی و ساخته شده است.ماموریتهای ماهواره مخابراتی ناهید1 در راستای دستیابی به فناوری طراحی و ساخت ماهواره مخابراتی زمین آهنگ، مطرح و در یک ماهواره پیادهسازی شده است.
ماهواره ناهید1 راه میانی برای دستیابی به بخشی از فناوریهای مخابراتی زمینآهنگ است و فناوریهای به کار گرفته شده در آن، پایه اصلی فناوریهای مورد نیاز ماهوارههای عملیاتی کشور است.
رسیدن به دانش فنی ماهوارههای مخابراتی زمین آهنگ از دیرباز از آرمانها و اهداف ملی کشور بوده است؛ اما پیچیدگیهای فنی و تکنولوژیکی بسیار زیادی پیش روی توسعه چنین فناوری قرار داشته است. از آنجا که توانمندیها و تجربیات موجود کشور در زمینه طراحی، ساخت و پرتاب ریزماهوارههای آزمایشی در مدار LEO بوده، ماهواره ناهید1 راه میانی برای دستیابی به بخشی از فناوریهای مخابراتی زمینآهنگ است.
ماهواره مخابراتی ناهید 2
پروژه ماهواره مخابراتی ناهید 2 طی قراردادی بین پژوهشگاه فضایی ایران و سازمان فضایی ایران به اجرا درآمده است. ماهواره ناهید 2یک میکرو ماهواره مخابراتی است که برای انجام ماموریتهای مخابراتی در مدار LEO و توسعه تکنولوژی زیر سیستمهای حساس ماهوارههای مخابراتی GEO طراحی شده است. این ماهواره قابلیت انجام ماموریتهای متعددی را دارد، که در دو دسته اولیه و ثانویه تعریف شدهاند.در ماموریتهای اولیه تمرکز بر توسعه و تست تکنولوژیهای اساسی مورد نیاز، از جمله آزمون انتقال مداری با استفاده از پیشرانش تک مولفهای و دستیابی به عمر عملیاتی2 سال است.
آزمون موقعیتیابی رادیویی مستقل از GPS، آزمون اعمال گشتاور وضعیت با استفاده از پیشرانش، ارتباط مخابراتی S&F، اندازهگیری تشعشعات(دزیمتری) و آزمون ارتباط همزمان تلفنی به عنوان ماموریت ثانویه در نظر گرفته شده است. ماهواره ناهید 2 یک ماهواره مکعبی شکل است که توان مورد نیاز خود را با استفاده از آرایههای خورشیدی روی بدنه تامین میکند.این ماهواره با توجه به الزامات ماموریتی تعریف شده از یک زیر سیستم کنترل وضعیت سه محوره با دقت نشانه روی 3 درجه RMS در هر راستا بهره میبرد.
طراحی و ساخت سری ماهوارههای سنجشی پارس
مشاور رییس پژوهشگاه فضایی ایران، طراحی و ساخت سری ماهوارههای سنجشی پارس را از دیگر برنامههای این پژوهشگاه نام برد و گفت: ماهواره «پارس 1» آماده پرتاب است و طراحی و ساخت ماهواره «پارس 2» در حال برنامهریزی است که در آینده نزدیک در دستور کار قرار میگیرد. این ماهواره تا 1404 یا پایان برنامه هفتم توسعه به پایان میرسد.
طراحی و ساخت ماهوارههای زمین آهنگ
موسوی، طراحی و ساخت ماهوارههای زمین آهنگ را از دیگر اقدامات این پژوهشگاه عنوان کرد و افزود: در این بخش طراحی و ساخت ماهوارههای ایران ست 1 و 2 در دستور کار قرار دارد. ضمن آنکه ماهوارههای ناهید 1و 2در مراحل اجرایی قرار دارند.
مشاور رییس پژوهشگاه فضایی ایران ادامه داد: برای اجرای این طرحها شبکه محوری ایجاد شده و 250طرح در قالب 13 قرارداد با دانشگاهها انجام شده است.
خوشبختانه در توسعه تکنولوژی و پرتاب ماهواره وضعیت خوبی در منطقه داریم. به دلیل تحریم ها هدف ما استقلال است؛ بنابراین برنامه ریزی شده تا اکثر قطعات ماهواره در کشور تولید شود. در حوزه پرتاب گر نیز فقط ایران در منطقه فعالیت دارد و رژیم اشغالگر قدس نیز در حوزه پرتاب گر در منطقه فعالیت دارد.
در این حوزه پیشرفت های زیادی در سطح کشور و به ویژه پژوهشگاه فضایی ایران ایجاد شده است که از جمله آنها می توان به ساخت چندین ماهواره اشاره کرد؛ اولین نوع، ماهواره سنجشی است که برای تصویربرداری از سطح زمین از آن استفاده می شود و نوع دیگر ماهواره مخابراتی است که ساخت و توسعه آنها با توجه به قرارداد با سازمان فضایی در دستورکار است.
حبیبه رحیمیان
انتهای پیام/