منابع آبی کشور رو به اتمام است؟/ بررسی وضعیت فعلی منابع آبی کشور

کارشناسان بر این باورند که یکی از عوامل اصلی بحران کم‌آبی کشور، ضعف مدیریت مدرن منابع آبی، الگوهای اشتباه مصرف، افزایش جمعیت و افزایش نیاز به آب همه و همه دست به دست هم داده و کشور به این نقطه رسیده است.

به گزارش خبرنگار گروه علم وفناوری ایسکانیوز، ایران سرزمینی کوهستانی است که دو رشته کوه البرز و زاگرس همانند دیواره‌ای مانع رسیدن ابرهای باران‌زا از شمال و غرب کشور به بخش‌های مرکزی می‌شوند و به همین دلیل نیز بخش اعظم کشور را مناطق خشک و نیمه خشک تشکیل می‌دهد. کمبود منابع آبی همواره به عنوان یک عامل محدود کننده فعالیت‌ها در کشور مطرح بوده است.

بحران آب در ایران سلسله چالش‌ها و مشکلات ناشی از کمبود آب و استفاده نادرست از منابع آب در کشور ایران است. ایران هم‌اکنون در حال تجربه مشکلات جدی آب است. خشکسالی‌های مکرر توأم با برداشت بیش از حد آب‌های سطحی و زیرزمینی از طریق شبکه بزرگی از زیرساخت‌های هیدرولیکی و چاه‌های عمیق، وضعیت آب کشور را به سطح بحرانی رسانده‌ است. از نشانه‌های این وضعیت خشک شدن دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین، تخریب کیفیت آب، فرسایش خاک، بیابان‌زایی و طوفان‌های گرد و غبار بیشتر است.

می‌توان این نکته را متذکر شد که ایران بیش از یک‌درصد جمعیت و ٠,٥‌ درصد آب شیرین دنیا را دارد و ما فاصله‌ای با جنگ بر سر آب نداریم. به طوری‌که وضع مصرف آب ایران در مرحله تنش قرار دارد.

یکی از عوامل اصلی این موضوع ضعف مدیریت مدرن منابع آب کشور است. مدیریتی درست و صحیح است که بین منابع و مصارف آب به صورت پایدار تعامل ایجاد کند. ما باید بتوانیم با رعایت پایداری و عدالت بین نسلی آب را توزیع کنیم. سال ١٣٠٠، ٧‌میلیون جمعیت داشتیم. در حال حاضر بالای ٨٠‌ میلیون نفر است. طبیعی است که این جمعیت به بیش از ١٠ برابر آب شرب نیاز دارد.

شرط مدیریت درست، استقرار مدیریت به هم پیوسته منابع آب است. در حال حاضر این استقرار در کشور ما ضرورت داشته و نیاز است. البته بهتر است بدانید موضوع فقط و فقط هم مدیریت داخلی منابع آب نیست. بهره‌وری آب پایین بوده و هست. سال‌های پیاپی خشکسالی، الگوهای اشتباه مصرف، افزایش جمعیت و افزایش نیاز به آب همه و همه دست به دست هم داده و کشور به این نقطه رسیده است.

هدایت فهمی معاون دفتر کلان برنامه‌ریزی آب و آبفای وزارت نیرو در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علم وفناوری ایسکانیوز، در خصوص وضعیت فعلی منابع آبی کشور، اظهار کرد: میزان بارش‌های ما نسبت به سال گذشته حدود 22 درصد یعنی بیش از دو برابر شده است. همچنین نسبت به متوسط درازمدت بیش از 30 درصد افزایش بارش را در کشور شاهد بودیم.

وی تصریح کرد: هم‌اکنون سدهای کشور در وضعیت مناسبی قرار دارند. به طور کلی 16 درصد نسبت به سال گذشته وضعیت سدها بهتر شده است. دلیل آن افزایش 30 درصدی بارش نسبت به متوسط درازمدت است؛ ولی در رودخانه‌ها خیلی کمتر است. همچنین هم کسری رطوبت خاک که از دوره‌های خشکسالی سال‌های قبل باقی مانده است؛ بنابراین کمبود رطوبت باید جبران شود. برداشت های زیادی در بالادست و پایین دست باعث شده است که سهم جریان رودخانه ای خیلی افزایش نداشته باشد.

تاکنون در سال آبی جاری روند بارش‌ها در کل کشور به‌خصوص در نیمه غربی و در شمال کشور روند مناسبی داشته و در بعضی جاها بالاتر از میانگین 50ساله هم بوده است.

وضعیت بارندگی کشور از اول مهر تا 12 بهمن سال آبی 98-97

ارتفاع کل ریزش های جوی از اول مهر لغایت 12 بهمن سال آبی 98-97 بالغ بر 140 میلیمتر است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت( 111 میلیمتر) 26 درصد افزایش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته( 45 میلیمتر) 211 درصد افزایش نشان می‌دهد. ضمناً حجم بارش اول مهر تا پایان 12 بهمن معادل 230.724 میلیارد مترمکعب است.

جدول شماره (1) و (2) میزان ریزش‌های جوی مهر تا پایان 12 بهمن سال آبی 98-97 را در مقایسه با متوسط درازمدت و سال آبی گذشته همین دوره و درصد افزایش یا کاهش آن را در سطح کشور به تفکیک 6 حوضه آبریز اصلی و حوضه‌های آبریز درجه دو(سی‌گانه) نشان می‌دهد.

اما در شرق، جنوب و جنوب شرقی در بعضی از استان‌ها بارش چشمگیری نسبت به میانگین پنجاه ساله نداشته ایم.این نشانه خوبی نیست چون به نسبت کم بارشی ،برداشت آب از منابع زیر زمینی افزایش پیدا می کند و این امر منجر به افت تراز آب، فرونشست زمین، نابودی طبیعت و محیط زیست می‌شود. در جدول ذیل همان‌گونه که مشاهده می کنید استان‌هایی چون سیستانوبلوچستان،هرمزگان، یزد و... منفی هستند.

میزان بارندگی تجمعی استانی از ابتدای سال آبی حداکثر تا روز ۱۳ بهمن سال آبی

­­­­­­­درصد اختلاف نسبت به

متوسط درازمدت

سال آبی گذشته

سال آبی جاری

استان

متوسط درازمدت

سال آبی گذشته

۵۳.۲

۶۵.۲

۱۰۷

۹۹.۲

۱۶۳.۹

آذربایجان شرقی

۷۲.۲

۱۰۵.۳

۱۴۹.۱

۱۲۵.۱

۲۵۶.۸

آذربایجان غربی

-۲.۲

۴.۱

۱۲۹.۱

۱۲۱.۳

۱۲۶.۳

اردبیل

۳۰.۲

۴۷۰.۹

۶۶.۲

۱۵.۱

۸۶.۲

اصفهان

۷۹.۵

۲۳۷.۳

۱۷۴

۹۲.۶

۳۱۲.۳

البرز

۱۵۶.۹

۵۵۴.۹

۲۲۱.۵

۸۶.۹

۵۶۹.۱

ایلام

-۰.۴

۱۴۰.۴

۱۶۷.۸

۶۹.۵

۱۶۷.۱

بوشهر

۶۰.۹

۳۱۳

۱۲۰.۶

۴۷

۱۹۴.۱

تهران

۵۰.۷

۴۱۶.۲

۳۳۹

۹۹

۵۱۱

چهارمحال و بختیاری

-۳۲.۶

۷۳۷.۱

۴۶.۲۳

۳.۷۲

۳۱.۱۴

خراسان جنوبی

۱۴.۳

۴۹۲.۴

۶۷.۹

۱۳.۱

۷۷.۶

خراسان رضوی

۴۷.۹

۲۳۰.۷

۹۴.۸

۴۲.۴

۱۴۰.۲

خراسان شمالی

۸۶.۵

۵۶۰.۷

۲۱۶.۱

۶۱

۴۰۳

خوزستان

۵۸.۸

۱۵۱.۷

۱۲۶.۳

۷۹.۷

۲۰۰.۶

زنجان

۶۴.۵

۶۰۰

۴۳.۴

۱۰.۲

۷۱.۴

سمنان

-۹۴.۳

۴۵.۵

۵۵.۸

۲.۲

۳.۲

سیستان و بلوچستان

-۲۹.۳

۲۰۸.۱

۱۷۶.۵

۴۰.۵

۱۲۴.۸

فارس

۵۵.۸

۱۵۹.۳

۱۳۸

۸۲.۹

۲۱۵

قزوین

۳۸.۶

۳۸۵

۷۰

۲۰

۹۷

قم

۸۴

۱۸۷.۷

۲۰۳.۳

۱۳۰

۳۷۴

کردستان

-۴۳.۵

۲۷۷.۳

۵۸.۸

۸.۸

۳۳.۲

کرمان

۷۴.۵

۲۹۸.۳

۲۳۵.۵

۱۰۳.۲

۴۱۱

کرمانشاه

۶۰.۸

۴۶۲.۱

۳۸۷.۷

۱۱۰.۹

۶۲۳.۴

کهگیلویه و بویراحمد

۴۲.۷

۳۴.۲

۲۰۷.۱

۲۲۰.۲

۲۹۵.۵

گلستان

۱۵.۱

۳۰.۵

۴۸۴.۳

۴۲۶.۹

۵۵۷.۳

گیلان

۱۲۰.۳

۴۰۰.۸

۲۷۶

۱۲۱.۴

۶۰۸

لرستان

۱۰.۴

۵.۳

۳۰۷.۳

۳۲۲

۳۳۹.۲

مازندران

۸۵.۹

۵۶۲.۴

۱۲۵.۱

۳۵.۱

۲۳۲.۵

مرکزی

-۵۴.۸

۸۹.۳

۹۰

۲۱.۵

۴۰.۷

هرمزگان

۸۱.۲

۲۴۲.۶

۱۵۶.۷

۸۲.۹

۲۸۴

همدان

-۵۴.۳

۱۵۱.۳

۴۴

۸

۲۰.۱

یزد

می‌توان گفت؛ حل مسئله آب وظیفه یک نهاد و سازمان نبوده و نیست، لذا آثار و تبعات ناشی از عدم مدیریت صحیح در منابع آب نیز تنها متوجه یک نهاد و سازمان و به طور خاص محدود به وزارت نیرو نیست. اعمال مدیریت به هم پیوسته منابع آب و تنظیم سیاست‌های توسعه‌ای، فرهنگی و اجتماعی هر منطقه، باید پس از ارزیابی‌ منابع آب آن منطقه صورت پذیرد. اینجاست که خلأ ناشی از نبود برنامه آمایش سرزمین، مشکل اصلی برنامه‌ریزی در کشور را بیشتر نمایان می‌کند و همین امر مشکل آب را دامن زده‌ است.

در عین حال همان قدر که نقد عملکرد متولیان مدیریت منابع آب در ساختار کلان دولت لازم است، پرداختن به نقاط مثبت کار آنان نیز لازم است. همان اندازه که سیاست‌های اجرایی در وزارت نیرو متاثر از سیاست‌های کلان دولت باید نقد شود، سیاست‌ها برنامه‌ها و روش‌های به‌کار گرفته شده در سایر سازمان‌ها و وزارتخانه‌های تاثیرگذار و ذی‌نفعان به ویژه در مدیریت مصرف نیز باید شناسایی و نقد شوند. تنها در صورت تجمیع نگاه‌ها و گفت‌و‌گوی ملی می‌توان همه نقدها را ارزیابی، مشکلات را بررسی و در ترسیم چشم‌انداز واقعی‌تر از موقعیت کنونی اقدام کرد و به حل مسئله پرداخت.

لازم به ذکر است ضرورت ایجاد یک گفتمان عمومی و حس مشترک ملی در خصوص بحران آب، تدوین برنامه جامع آگاه‌سازی و جلب مشارکت عمومی در راستای تبیین پیامدهای بحران آب و نیز نظریه‌پردازی در این زمینه به عنوان یک مسئله ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، در کنار یک برنامه جامع مدیریت منابع و مصارف آب، می‌تواند راهگشای حل بحران آب در کشور باشد. این راهکارها، شرایط کنونی را طی یک برنامه زمانی مشخص، به سوی تعدیل و بهبود وضعیت بحرانی، هموارتر می‌سازد.

حبیبه رحیمیان

انتهای پیام/

کد خبر: 994931

وب گردی

وب گردی