به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، با توجه به روزهای انتهای سال 97 و تعطیلی ایام نوروز دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، مسئولان دانشگاهی و رؤسای دانشگاه‌های سراسر کشور در تکاپو هستند که آیا بودجه سال آینده برای گذراندن امورات یک سال دانشگاه کافی است؟

البته این نکته چند سالی است که یکی از اصلی ترین دغدغه های دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی در جهت چگونگی تامین هزینه های جاری و تخصصی بودجه خود بوده است.

اواسط دی ماه سال جاری بود که لایحه بودجه سال 98 از جانب رئیس جمهور به مجلس شورای اسلامی ارائه شد که بخشی از آن شامل برآورد بودجه دانشگاه های کشور بود، این موضوع سرآغاز و همراه تحلیل های کارشناسان بود که عده ای را رشد بودجه دانشگاه ها را ناکافی و رشد منفی دانستند و عده ای دیگر معتقد بودند بودجه طرح های تحقیقاتی و پژوهشی را پوشش نمی دهد.

در میان انتقادهای صورت گرفته به میزان بودجه تخصیص یافته به دانشگاه ها نباید این نکته از قلم بیفتند که مسئولان دانشگاه ها باید در راستای درآمدزایی و کاهش وابستگی به بودجه نیز گام های موثر و اساسی بردارند.

در این گزارش قصد داریم به منابع درآمدی دانشگاه ها و ضرورت کاهش وابستگی دانشگاه ها به بودجه دولتی بپردازیم.

سبد درآمدی بودجه دانشگاه‌ها در ایران

دانشگاه ها در ایران سبد درآمدی خود را اصولا از طریق بودجه دولتی و شهریه دانشجویی تامین می کنند، البته در خصوص تخصیص بودجه دولتی سهم دانشگاه ها متفاوت است و بنا به رویکردی که دانشگاه ها دارند سهم بودجه دولتی آنها نیز کم و زیاد می شود.

حوزه هایی که دولت در لایحه برای درآمدزایی دانشگاه ها عنوان کرده، شامل خدمات آموزشی و فرهنگی، خدمات رفاهی دانشجویی، خدمات پژوهشی و تحقیقاتی، خدمات رفاهی دانشجویی و درآمد حاصل از فروش سایر خدمات است.

اگر دانشگاه ها در حوزه های یادشده اقدامات لازم برای درآمدزایی را انجام ندهند و وابسته به بودجه باقی بمانند قطعا جامعه دانشگاهی، آسیب هایی جدی را متحمل خواهد شد.

وابستگی مالی گام آغازین عدم استقلال دانشگاه‌ها

در حال حاضر نظام آموزش عالی نقشی محوری و تعیین کننده در توسعه اقتصادی، اجتماعی، علمی، فرهنگی، سیاسی و... دارند. پس افزایش سطح کیفی آموزش و اثربخشی نظام آموزش عالی اهمیت ویژه ای دارد و یکی از راه های رسیدن به این اهداف، استقلال دانشگاه‌هاست.

دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی به عنوان موتور محرک تولید اندیشه محسوب می شوند، اگر جامعه دانشگاهی به لحاظ تامین بودجه و مسائل مالی دغدغه‌مند نباشند در طولانی مدت دچار کم تحرکی و عدم پویایی در محیط علمی و آموزشی دانشگاه می شود.

از سوی دیگر وابستگی مالی، وابستگی علمی را نیز به دنبال دارد، چراکه دانشگاه ها برای گرفتن ردیف بودجه خود ممکن است به جای طی کردن راه صحیح علم، بخواهند صرفا به تامین خواسته های مسئولین جامه عمل بپوشانند.

البته این تمام ماجرا نیست و اگر با نگاهی دقیق‌تر به تحلیل این حوزه بنگریم، متوجه می شویم که اگر محیط علمی و دانشگاه وابسته باشد، نمی‌تواند مطالبه گری لازم در عرصه های مختلف را داشته باشد.

همچنین ذکر این نکته ضروری است که وابستگی دانشگاه به بودجه دولتی می تواند آسیب هایی نظیر تسری بوروکراسی دولتی به دانشگاه ها، پدیدار شدن موسسات تحقیقاتی تخصصی دولتی و خصوصی که منجر به کاهش نقش دانشگاه ها در مسائل پژوهشی، عدم آمادگی و کاهش ظرفیت دانشگاه برای نقش آفرینی بیشتر در اقتصاد را در پی داشته باشد.

در مباحث درآمدزایی دانشگاهی فاصله زیادی با دنیا داریم

محمود نیلی احمدآبادی رئیس دانشگاه تهران در مصاحبه با ایسکانیوز با اعلام خبر اینکه در دانشگاهای تراز اول دنیا بین 30 تا 35 درصد درآمد دانشگاه‌ها از محل درآمد شهریه دانشجویان تامین می شود و مابقی حاصل درآمدزایی دانشگاه است؛ اما در حال حاضر دانشگاه تهران 60 درصد بودجه جاری خود را از دولت دریافت می کند و کسری را از محل پژوهش و فعالیت های علم و فنآورانه نظیر فروش طرح و ایده، فروش شرکت های متعلق به دانشگاه و فروش رویالیتی(بهره مالکانه) دانشگاه و همچنین کمک خیرین و واقفین و شهریه دانشجویان(غیرایرانی و نوبت دوم) تامین می شود.

این در حالی است که در کشور دانشگاه تهران جزء محدود دانشگاه هایی است که در راستای درآمدزایی فعالیت مختصری دارد.

ضرورت کاهش وابستگی دانشگاه‌ها به بودجه دولتی

منصور غلامی وزیر علوم، تحقیقات در حاشیه دیدار با تشکل های دانشجویی در تاریخ 26 اسفند 96 اظهار کرده بود که دانشگاه‌ها در سال‌های آتی موظف هستند حداقل ۱۵ درصد بودجه خود را از محل درآمد‌های اختصاصی تامین کنند.

هم جهت با این تفکر، سعید سمنانیان مشاور سازمان برنامه و بودجه در تاریخ 9 مهر 97 با بیان اینکه متأسفانه دانشگاه‌ها بسیار به بودجه دولتی وابسته هستند، گفت:‌حداقل باید به جایگاهی برسیم که 50 درصد بودجه آنها از طریق درآمدهای اختصاصی به دست آید.

همچنین سید حسن صدوق رئیس دانشگاه شهید بهشتی مدتی پیش درباره کسری بودجه دانشگاه‌ها گفت: «اگر در سال با کسری مواجه می‌شویم، این تقصیر خود ماست. در همین راستا به روش‌های نو و جدید کاری، مدیریتی و درآمدی فکر می‌کنیم.»

دانشگاه آزاداسلامی تنها دانشگاه بدون وابستگی به بودجه دولتی در ایران

دانشگاه آزاداسلامی با بیش از 440 واحد دانشگاهی در سراسر کشور در بین دانشگاه های مستقل تنها دانشگاهی است که ردیف بودجه دولتی ندارد و نمونه در حال تکامل یک دانشگاه درآمدزا در کشور است.

پیشتر دکتر ولایتی رئیس هیئت امنای دانشگاه آزاد اسلامی و عضو شورای سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ایران در نشست مطبوعاتی در تاریخ 24 اسفند 96 از کاهش 5 درصدی وابستگی دانشگاه آزاداسلامی به شهریه های دانشجویان خبر داده بود که این کاهش وابستگی به دلیل برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری بر فناوری و اقتصاد دانش بنیان در این دانشگاه است.

نتیجه‌گیری

در حال حاضر و باتوجه به شرایط فعلی کشور، دولت در سال‌های آینده شاید توان حمایت مالی به صورت کامل از دانشگاه‌ها نداشته باشد، پس با مدیریت و برنامه ریزی صحیح و استفاده از خردجمعی دانشگاهی باید بهره‌وری از ظرفیت علمی دانشگاه ها را افزایش داده و وابستگی مالی به دولت را کاهش داد.

با ترسیم فضای موجود دانشگاه ها و تحلیل مسائل و تامین منابع مالی در آموزش عالی باید دانشگاه ها را به سوی دانشگاه های کارآفرین هدایت کرد تا در نهایت بتوانند درآمدهای به دست آمده را صرف امور دانشگاه کنند.

همچنین جذب دانشجوی خارجی، برگزار دوره‌های آموزش آزاد، پروژه های مرتبط با صنعت، شرکت‌های دانش‌بیان، فروش طرح ایده‌های پژوهشی، استفاده از ظرفیت علمی و پژوهشی دانشگاه و... از جمله راهکارهای درآمدزایی دانشگاه می توانند باشند.

انتهای پیام/