به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی، موضوع پدافند غیرعامل بار دیگر در کانون توجه قرار گرفت و ضعف‌های موجود در این حوزه آشکار شد. ایران نیز در ادامه، تلاش برای ترمیم و تقویت ظرفیت‌های پدافند غیرعامل را در دستور کار قرار داده است.

بیشتر بخوانید؛

در جنگ ۱۲ روزه تمرکز دشمن بر انهدام پدافندها بود/ ضرورت نوسازی جنگنده‌ها با آواکس

در همین چارچوب، سازمان پدافند غیرعامل روز جمعه در یک رزمایش آزمایشی، برای تعدادی از مشترکان همراه اول پیام هشدار ارسال کرد؛ اقدامی که برای نخستین‌بار در کشور با استفاده از این سامانه انجام می‌شود.

پس از اجرای رزمایش، سازمان پدافند غیرعامل با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: «در راستای ارتقای سطح آمادگی ملی به‌ویژه در دستگاه‌های اجرایی، گام نخست رزمایش اعلام وضعیت هشدار عمومی از طریق تلفن همراه با موفقیت در مناطق منتخب کشور برگزار شد. در حال حاضر، نتایج تخصصی و فنی این رزمایش در دست بررسی کارشناسی است و به‌منظور بهبود عملکرد سامانه و ارتقای سطح آمادگی، در حال تحلیل و جمع‌بندی نهایی می‌باشد.»

پدافند غیرعامل چگونه می‌تواند از متوقف شدن فعالیت کشور پیشگیری کند؟

هدف اصلی پدافند غیرعامل کاهش خسارت‌ها، حفظ تداوم خدمات حیاتی، افزایش تاب‌آوری زیرساخت‌ها و محدود کردن آثار مخرب حملات یا بحران‌ها است؛ به‌گونه‌ای که حتی در شرایط اضطراری نیز فعالیت‌های ضروری کشور دچار توقف نشود.

پدافند غیرعامل با تقویت شبکه‌های حیاتی نظیر حمل‌ونقل، انرژی، ارتباطات، آب‌رسانی، تأمین غذا و مراکز درمانی، نقش محوری در تداوم خدمت‌رسانی و ارتقای امنیت ملی دارد. اقدامات این حوزه شامل مقاوم‌سازی سازه‌ها، پراکندگی و کاهش تمرکز مراکز حساس، استتار و اختفا، ایجاد سامانه‌های پشتیبان، امن‌سازی اطلاعات، طراحی مقاوم شهری و آموزش عمومی برای واکنش صحیح در برابر تهدیدات است.

اجرای دقیق و اصولی این تدابیر باعث کاهش تلفات انسانی، کاهش خسارت به زیرساخت‌ها، جلوگیری از اختلال در خدمات عمومی و افزایش بازدارندگی کشور در برابر تهدیدات می‌شود.

عنوان	توضیح
مفهموم پدافند غیرعامل	اقداماتی غیرنظامی برای کاهش آسیب پذیری زیرساخت‌ها، مراکز حیاتی و جمعیت در برابر تهدیدات طبیعی یا دشمن
هدف پدافند غیرعامل	کاهش خسارات، حفظ تداوم خدمات حیاتی و افزایش تاب‌آوری کشور
نمونه اقدامات پدافند غیرعامل	مقاوم‌سازی سازه‌ها، پراکندگی مراکز حساس، استتارسامنه های پشتیبان، آموزش عمومی
نتیجه پدافند غیرعامل	کاهش تلفات، کاهش خسارت به زیرساخت‌ها و تقویت امنیت ملی

نقاط ضعف و قوت پدافند غیرعامل ایران در کجاست؟

پدافند غیرعامل در ایران طی سال‌های اخیر به‌واسطه تدوین اسناد بالادستی، تشکیل ساختارهای رسمی و توسعه برنامه‌های ملی، پیشرفت‌هایی را تجربه کرده است. وجود تجربیات متنوع در مدیریت بحران‌هایی مانند زلزله، سیل و تهدیدات امنیتی و اقدامات ایران در هشت سال دفاع مقدس و مقابله با ویروس کرونا، به شکل‌گیری توان عملیاتی در برخی دستگاه‌ها کمک کرده و در حوزه‌هایی نظیر تقویت مراکز حساس، ارتقای آموزش عمومی و بهبود بخشی از شبکه‌های حیاتی نیز اقدامات موثری انجام شده است. بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاه‌ها و متخصصان مهندسی نیز از دیگر نقاط قوت این حوزه به شمار می‌رود.

با این حال، پدافند غیرعامل در ایران همچنان با چالش‌های جدی روبه‌رو است. نبود سامانه یکپارچه آژیرهای هشدار شهری در اغلب شهرها، نبود پناهگاه‌های استاندارد و مجهز برای شرایط اضطراری و فقدان زیرساخت‌های پشتیبان برای مدیریت بحران در مقیاس بزرگ، از مهم‌ترین ضعف‌های این بخش محسوب می‌شود. همچنین نبود هماهنگی مؤثر بین دستگاه‌ها، کمبود بودجه، فرسودگی زیرساخت‌های حیاتی، فاصله میان برنامه‌ریزی‌های کلان و اجرای میدانی، آسیب‌پذیری کشور را در برابر تهدیدات طبیعی و انسانی بالا نگه داشته است. در خصوص بودجه سازمان پدافند غیر عامل سردار جلالی فرمانده این سازمان گفت:« بودجه جاری فعلی این سازمان حدود ۴۵۰ میلیارد تومان است که در مقایسه با نهادهایی همچون سازمان محیط زیست با بودجه ۸۰۰۰ میلیارد تومانی، بسیار ناچیز است.»

مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران درباره عدم وجود پناهگاه و آژیر خطر در کشور گقت:« قبول داریم که در تهران پناهگاه نداریم. همین ۱۱۰ سوله بحران که در شهر تهران ایجاد کرده‌ایم، نگهداری و تجهیز آن‌ها نیاز به دستورالعمل خاصی دارد و هر هفته باید موتور برق آن را روشن کنند و باید برای یک هفته غذای خشک در این سوله‌ها نگه دارند که در صورت لزوم، مردم بتوانند از آن‌ها استفاده کنند.»

وی در مورد آژیر های خطر نیز گفت: «هنوز جای بلندگوها و سیستم‌های هشدار تنظیم نشده است. در لایحه‌ای که شهرداری ارائه کرد، این مسئله را پیش‌بینی کردیم، اما هنوز جزئیات طرح ارائه نشده است.»

نقاط قوت پدافند غیرعامل در ایران:

حوزه	توضیح	مثال
اسناد و ساختار قانونی	وجود چارچوب‌های رسمی برای اجرای پدافند غیرعامل	ابلاغ سیاست‌های کلی و تشکیل سازمان های مسئول « سازمان پدافند غیرعامل»
تجربه در مدیریت بحران	توان نسبی دستگاه‌ها در واکنش به حوادث طبیعی	مدیریت بحران‌های زلزله کرمانشاه و سیل سال ۹۸ و اقدمات انجام شده در هشت سال دفاع مقدس و مقابله با ویروس کرونا
تقویت برخی زیرساخت‌ها	بهبود محدود در شبکه‌های حیانی	مقاوم‌سازی بخشی از شبکه برق، گاز و مراکز حساس
توان تخصصی	بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاه‌ها و نهاد های مهندسی	مشارکت مراکز علمی در طراحی مقاوم و ارزیابی ریسک

نقاط ضعف پدافند غیرعامل در ایران:

حوزه	توضیح	مثال
نبود سامانه هشدار موثر	فقدان آژیرهای سراسری برای هشدار سریع	نبود آژِیر شهری فعال در تهران و اغلب کلان شهرها
نبود پناهگاه استاندارد	کمبود فضاهای امن برای شرایط اضطراری	نبود پناهگاه مجهز در مناطق مسکونی و اداری
فرسودگی زیرساخت‌ها	آسیب‌پذیری بالا در بخش‌های حیاتی	شبکه آب‌رسانی قدیمی، خطوط فرسوده انرژی
کمبود بودجه و اجرا	فاصبه میان اسناد و اقدامات میدانی	طبق گفته سردار جلالی بودجه پدافند غیرعامل فقط ۴۵۰ میلیارد تومان است!

بودجه پدافند غیرعامل در ایران چقدر است؟

یکی از چالش‌های اصلی پدافند غیرعامل ایران، کمبود بودجه است. سردار غلامرضا جلالی اعلام کرده که از دولت روحانی به بعد، بودجه عملیاتی سازمان پدافند غیرعامل عملاً قطع شده است. این در حالی است که در دوره دولت محمود احمدی‌نژاد، این سازمان بودجه عملیاتی مستقلی در اختیار داشت. آخرین بودجه عملیاتی مصوب سازمان مربوط به سال ۱۳۹۱ و به مبلغ ۱۵۰ میلیارد تومان بود و پس از آن، تنها سهم غیرمستقیم از بودجه عمرانی کشور به این حوزه اختصاص یافته است.

از آنجائیکه این سازمان از سال ۱۳۸۲ تاسیس شده است در جدول زیر به تفکیک به بودجه آن در دولت‌های مختلف پرداخته‌ایم:

دولت	بودجه عملیاتی مستقیم « میلیارد تومان»	سهم غیرمستقیم از بودجه عمرانی «میلیارد تومان»
محمود احمدی نژاد	حدودا ۶۴۷	حدودا ۱۷۰۰
حسن روحانی	۰	حدودا ۲۲۵۰
سید ابراهیم رئیسی	۰	حدودا ۵۵۰۰
مسعود پزشکیان	۰	۴۵۰ تا سال ۱۴۰۴

جایگاه ایران در مقایسه با سایر کشورها در پدافند غیرعامل کجاست؟

برای ارزیابی دقیق‌تر نقاط قوت و ضعف پدافند غیرعامل در ایران، ضروری است وضعیت پدافند غیرعامل ایران در مقایسه با چند کشور دیگر ــ که هر یک رویکردهای متفاوتی در برابر تهدیدات دارند ــ مورد بررسی قرار گیرد. این مقایسه می‌تواند تصویری روشن‌تر از شکاف‌های موجود و ظرفیت‌های ارتقای پدافند غیرعامل در ایران ارائه دهد.

در ادامه پدافند غیرعامل چند کشور را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

در ترکیه، پدافند غیرعامل به‌ویژه در حوزه مدیریت بلایای طبیعی و زلزله پیشرفته است. سامانه هشدار سریع زلزله، آموزش گسترده عمومی، نوسازی سازه‌های شهری و اجرای مانورهای سراسری هلال احمر از نقاط قوت ترکیه است. با این حال، وابستگی شدید به فناوری‌های غربی و ناتو آمادگی محدود در برابر تهدیدات نظامی نوین از چالش‌های این کشور محسوب می‌شود.

ناگفته نماند سامانه هشدار سریع زلزله در ترکیه که با همکاری گوگل راه‌اندازی شده، در زمین‌لرزه‌های اخیر این کشور ــ به‌ویژه زلزله سال ۲۰۲۳ که جان بیش از ۵۵ هزار نفر را گرفت ــ عملکرد قابل قبولی نداشت. گوگل نیز در بیانیه‌ای تأیید کرد که «سیستم هشدار زمین‌لرزه اندروید در زلزله ترکیه عملکرد مطلوبی نداشت.»

روسیه با توجه تاریخی به تهدیدات نظامی «جنگ جهانی دوم و جنگ سرد»، یکی از گسترده‌ترین شبکه‌های پناهگاه‌های شهری و سامانه‌های هشدار سراسری را در اختیار دارد. تجربه قابل‌توجه این کشور در حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی و طراحی منسجم پدافند غیرعامل، از مهم‌ترین نقاط قوت آن به شمار می‌رود. مترو مسکو نیز نماد بارز همین رویکرد است؛ شبکه‌ای بسیار عمیق و مقاوم که بسیاری از ایستگاه‌های آن در حدود ۶۰ متر زیر سطح زمین ساخته شده‌اند. برای نمونه، ایستگاه «پارک پوبِدی» با عمق ۷۳ متر ــ و بنا بر برخی منابع تا ۸۴ متر ــ یکی از عمیق‌ترین ایستگاه‌های این شبکه است، در حالی که عمیق‌ترین ایستگاه مترو تهران، «تجریش»، ۵۱ متر عمق دارد.

با این حال، فرسودگی بخشی از زیرساخت‌ها در مناطق کم‌جمعیت و هزینه‌های سنگین نگهداری شبکه گسترده پناهگاه‌ها، از چالش‌ها و نقاط ضعف روسیه در حوزه پدافند غیرعامل محسوب می‌شود.
در چین، سرمایه‌گذاری گسترده در حوزه پدافند غیرعامل، ایجاد پناهگاه‌های شهری استاندارد، آموزش عمومی و طراحی مقاوم شهری، کشور را در جایگاه پیشرفته‌ای قرار داده است. استفاده از فناوری‌های هوشمند برای سامانه‌های هشدار و مدیریت بحران، از دیگر نقاط قوت چین است.

با این حال، محدودیت در شفافیت اطلاعات و تمرکز شدید دولتی، برخی محدودیت‌ها را ایجاد کرده است. نمونه‌های موفق چین شامل پناهگاه‌های چندمنظوره در پکن و شانگهای و سیستم هشدار دیجیتال سراسری است.

کشور	نقاط قوت	نقاط ضعف	اقدامات انجام شده
ایران	چارچوب قانونی و تجربه مدیریت بحران	نبود آژیر سراسری، کمبود پناهگاه و ناهماهنگی دستگاه‌ها	مقاوم‌سازی سازه‌های حیاتی، پراکندگی مراکز حساس
ترکیه	سامانه هشدار زلزله، آموزش عمومی، نوسازی سازه‌ها	وابستگی به فناوری خارجی و ناتو، آمادگی کم در برابر تهدیدات نظامی	مانورهای سراسری، نوسازی سازه‌ها پس از زلزله سال ۲۰۲۳
روسیه	شبکه گسترده پناهگاه‌ها «مترو مسکو» سامانه هشدار سراسری، تجربه بالا نظامی	فرسودگی زیرساخت‌ها در برخی از شهرها، هزینه نگهداری بالا	پناهگاه‌های مسکو، سامانه هشدار دفاع شهری
چین	پناهگاه‌های استاندارد«شهر زیرزمینی پکن» طراحی مقاوم، فناوری هوشنمند	محدودیت شفافیت، تمرکز دولتی زیاد	پناهگاه‌های چندمنظوره در پکن، شانگهای و شنژن، سامانه هشدار دیجیتال

عملکرد پدافند غیرعامل ایران در چندسال اخیر

در سال‌های گذشته، پدافند غیرعامل ایران در چندین رویداد واقعی و عملیات میدانی نقش عملیاتی و پشتیبان داشته است. در حوزه حملات سایبری، با وجود چند موج حملات گسترده به شبکه برق، سامانه‌های سوخت، خدمات اینترنتی و دستگاه‌های دولتی، تیم‌های پدافند غیرعامل با فعال‌سازی شبکه‌های پشتیبان، جداسازی بخش‌های آلوده و بازیابی مرحله‌ای سامانه‌ها توانستند از گسترش اختلال جلوگیری کرده و تداوم خدمات ضروری را حفظ کنند.

در حوزه شبکه سوخت‌رسانی، پس از وقوع چند اختلال در سامانه‌های جایگاه‌ها، امکان ارائه خدمات به‌صورت دستی و آفلاین فراهم شد و با استفاده از مسیرهای پشتیبان، جریان توزیع بنزین در کشور قطع نشد.

در چند حادثه بزرگ صنعتی و آتش‌سوزی پالایشگاه‌ها نیز اقداماتی مانند تخلیه کنترل‌شده مخازن، قطع اضطراری خطوط و فعال‌سازی سامانه‌های جایگزین انجام شد تا دامنه خسارت محدود بماند. حمید بور مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران در آبان ۱۴۰۳ از همکاری میان وزارت نفت و پدفند غیرعامل خبر داد و گفت:« ۲۴ همت برای پروژه‌های پدافند غیرعامل در حوزه نفت اختصاص داده شده است. انجام ۵۸ مطالعه پدافند حساس در زیرساخت‌های حیاتی مهم در رده مفهومی مهندسی پایه و تفصیلی در پنج سال گذشته از اقدام‌های مهم در این حوزه بوده است.»

در دوران همه‌گیری کرونا نیز پدافند غیرعامل با تشکیل قرارگاه‌های هماهنگی، تقویت زیرساخت‌های بیمارستان‌ها، تأمین برق پایدار مراکز درمانی، پشتیبانی از زنجیره تأمین تجهیزات پزشکی و حفاظت از مراکز حساس، نقش حمایتی مؤثری ایفا کرد. فعال‌سازی شبکه‌های جایگزین ارتباطی و ایجاد مسیرهای اضطراری برای حمل‌ونقل دارو و تجهیزات نیز در این دوره انجام شد.

حوزه رویداد	اقدام انجام شده	نتیجه/ اثر
حملات سایبری	فعال‌سازی مسیرهای پشتیبان، بازیابی مرحله‌ای سامانه‌ها	جلوگیری از گسترش احتلال و حفظ تدوام خدمات
سیل سال ۱۳۹۸ و زلزله کرمانشاه	ایجاد مسیرهای تامین آب، برق و ارتباطات، هماهنگی میان دستگاه‌ها	کاهش زمان قطع خدمات حیاتی
آتش‌سوزی‌ها و حوادث صنعتی «پالایشگاه‌ها»	تخلیه کنترل شده مخازن، قطع اضطراری خطوط	محدود شدن دامنه خسارات و کنترل حادثه
اختلال در سامانه سوخت «سال۱۴۰۰»	ارائه دستی و آفلاین، فعال‌سازی مسیرهای جایگزین	تداوم توزیع بنزین بدون توقف سراسری
همه‌گیری کرونا در سال ۱۳۹۸	تشکیل قرارگاه‌های هماهنگی، تامین برق بیمارستان‌ها، پشتیبانی از زنجیره تامین دارو	حفظ عملکرد مراکز درمانی و ارئه خدمات

پدافند غیرعامل در جنگ ۱۲ روزه چه‌کرد؟

یکی از مهم‌ترین ارزیابی‌های میدانی پدافند غیرعامل ایران، کارکرد آن در جنگ ۱۲ روزه میان ایران و رژیم صهیونیستی بود؛ رخدادی که در آن، نقاط قوت و ضعف زیرساخت‌های دفاعی کشور به‌وضوح آشکار شد.

در این دوره، فضای سایبری کشور با یکی از گسترده‌ترین و پیچیده‌ترین موج‌های حملات تاریخ خود مواجه شد. بیش از ۲۰ هزار حمله سایبری از مبدأهای داخلی و خارجی زیرساخت‌های حیاتی را هدف گرفت؛ حملاتی که بخشی از جنگ ترکیبی دشمن با هدف اختلال در خدمات عمومی، تضعیف شبکه‌های ارتباطی و برهم‌زدن زیست‌بوم اقتصاد دیجیتال ایران طراحی شده بود. هم‌زمان با آغاز درگیری‌ها، مرکز ملی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و سایر نهادهای مسئول با رویکرد پدافند غیرعامل، مدیریت بحران سایبری را در سطح ملی سازمان‌دهی کردند. در برخی مقاطع، حجم ترافیک مخرب به ۵۰۰ گیگابیت بر ثانیه رسید، اما شبکه ملی اطلاعات و سامانه‌های دفاع سایبری کشور با تفکیک هوشمند ترافیک و واکنش سریع توانستند پایداری نسبی خدمات را حفظ کنند.

از سوی دیگر، تنها یک ماه پیش از وقوع این جنگ، انفجار در اسکله شهید رجایی ــ که نزدیک به ۸۰ درصد مبادلات تجاری کشور از طریق آن انجام می‌شود ــ نگرانی‌هایی درباره تاب‌آوری زنجیره تأمین به‌وجود آورده بود. با این حال، در خلال جنگ ۱۲ روزه، ترخیص کالاهای اساسی ۸۷ درصد افزایش یافت و نیاز بازار بدون استفاده از ذخایر راهبردی تأمین شد؛ امری که نشان‌دهنده کارکرد مناسب بخش‌هایی از زیرساخت‌های لجستیکی کشور بود.

در حوزه انرژی نیز، تحریم‌های طولانی‌مدت علیه صنعت نفت و تلاش برای اختلال در تولید سوخت، نتوانست مانعی جدی ایجاد کند. تولید بنزین در این دوره به روزانه ۲۸ میلیون لیتر افزایش یافت و تداوم عملکرد زیرساخت‌های حیاتی انرژی حفظ شد؛ عاملی که نقش مهمی در جلوگیری از بحران داخلی داشت.

در حمله آمریکا به سایت‌های هسته‌ای فوردو، نطنز و اصفهان ــ اقدامی که نقض آشکار معاهده NPT و مقررات بین‌المللی ایمنی هسته‌ای محسوب می‌شود ــ فعال‌سازی فوری مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور موجب شد فرایند رصد پرتوی بی‌درنگ آغاز شود. داده‌های سامانه‌های آشکارساز مواد پرتوزا نشان داد هیچ‌گونه نشتی یا آلودگی پرتوی در اطراف این سایت‌ها رخ نداده است. این وضعیت، محصول اجرای طرح ملی پدافند پرتوی و گذار ایران از «مرحله واکنش اضطراری» به «مرحله پیش‌دستی علمی و فنی» است؛ نقطه‌عطفی مهم در حوزه ایمنی هسته‌ای.

در جمع‌بندی این عملکرد، سردار جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل، جنگ ۱۲ روزه را الگوی جدیدی از دفاع ترکیبی دانسته و تأکید می‌کند:«الگوی دفاع مقدس ۱۲ روزه شامل دستاوردهای بسیار قابل توجه و همچنین نمایش برخی آسیب‌پذیری‌ها بود. از منظر پدافند غیرعامل، لازم است این ضعف‌ها به‌ویژه در بخش‌های زیرساختی کشور به‌سرعت برطرف شود. در حوزه‌هایی که ضوابط پدافند غیرعامل به‌طور دقیق و جامع اجرا شده بود، کمترین اثر تهدید مشاهده شد.»

حوزه	رویداد/ تهدید	اقدام انجام شده	نتیجه/ ارزیابی
فضای سایبری	بیش از ۲۰ هزار حمله سایبری گسترده و چندلایه، ترافیک مخرب تا ۵۰۰ گیگابیت	مدیریت ملی بحران سایبری، تفکیک هوشمند ترافیک، فعال سازی دفاع لایه‌ای	حفظ پایداری نسبی خدمات و جلوگیری از اختلال سراسری
زنجیره تامین و تجارت	نگرانی پس از انفجار اسکله بندر شهید رجایی	مدیریت فشرده ترخیص کالاها و بازآرایی مسیرهای لجستیک	افزایش ۸۷ درصدی ترخصی کالا و تامین نیاز بازار بدون مصرف ذخایر راهبردی
انرژی و سوخت	تلاش برای اخلال در تولید سوخت در جریان درگیری‌ها	افزایش تولید بنزین، تقویت خطوط حیاتی انرژی	تداوم کامل عرضه سوخت و جلوگیری از بروز بحران داخلی
ایمنی هسته‌ای	حمله آمریکا به سایت‌های هسته‌ای فوردو، نطنز و اصفهان	فعال سازی فوری مرکز نظام ایمنی هسته‌ای، پایش پرتوی بی‌درنگ	عدم ثبت آلودگی یا نشتی پرتوی؛ موفقیت طرح ملی پدافند پرتوی
نتیحه کلی	جنگ ترکیبی و حملات چندلایه	واکنش سریع، هماهنگی فرابخشی و استفاده از زیرساخت‌های ملی	آشکار شدن نقاط قوت سایبری و لجیستیکی؛ استمرار برخی ضعف‌های ساختاری

نقشه آینده پدافند غیرعامل ایران چگونه باید باشد؟

پدافند غیرعامل ایران برای عبور از تهدیدات نوین و برطرف‌کردن ضعف‌های ساختاری، نیازمند یک نقشه‌ راه تازه و عملیاتی است. نخستین گام، ایجاد شبکه ملی هشدار عمومی و توسعه سامانه‌های آژیر استاندارد در تمام شهرهاست؛ خلأیی که در بحران‌ها به‌شدت احساس می‌شود. در کنار آن، احداث پناهگاه‌های شهری و مراکز امن چندمنظوره باید در برنامه‌ریزی شهری الزامی شود. ارتقای تاب‌آوری سایبری زیرساخت‌ها با توسعه دفاع لایه‌ای و افزایش ظرفیت مراکز داده ملی، بخش مهم دیگری از آینده پدافند است.

مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران درباره ساخت پناهگاه در شهر تهران گفت:« پناهگاه‌های قبلی را احیا خواهیم کرد و جاهایی که آمادگی برای ساخت پناهگاه و یا نیاز به پناهگاه‌ دارند هم باید ساخته شود؛ در اولین جوازهای ساختمانی بعد از جنگ هم اجبار شد تا پناهگاه ساخته‌ شود.»

در حوزه شهری، به‌روزرسانی طرح‌های مقاوم‌سازی و مدیریت ریسک برای مترو، شبکه برق، آب‌رسانی و بیمارستان‌ها ضروری است. همچنین، لازم است سازوکار فرماندهی واحد برای مدیریت بحران ملی ایجاد و از پراکندگی تصمیم‌ها جلوگیری شود. توسعه رزمایش‌های منظم در مقیاس ملی، ارتقای آموزش عمومی، نقشه‌برداری جامع از نقاط آسیب‌پذیر و تکمیل طرح‌های پدافند پرتوی و زیستی نیز از محورهای راهبردی آینده است. هدف نهایی این مسیر، دستیابی به تاب‌آوری فراگیر و کاهش وابستگی زیرساختی در برابر حملات ترکیبی و رویدادهای طبیعی است.

محور کلیدی	توضیحات	اقدامات لازم در آینده
تقویت زیرساخت های حیاتی	کاهش آسیب‌پذیری در شبکه انرژی، آب و حمل و نقل	مقاوم‌سازی سازه‌ها، ایجاد زنجیره‌های پشتیبان، تنوع بحشی منابع
توسعه پدافند سایبری	مقابله با نفوذ و اختلال سایبری	ارتقای SOC ملی، بومی‌سازی تجهیزات امنیتی و تربیت متخصصان
مدیریت بحران و تاب‌آوری	افزایش توان واکنش سریع	توسعه سامانه‌های هشدار سریع، رزمایش‌های منظم، تدوین سناریوهای عملیاتی
توسعه شبکه‌ آژیرهای هشدار	ایجاد سیستم یکپارچه هشدار اضطراری	نصب سامانه‌های دیجیتال، ایجاد آژیر در سطح کلان‌شهرها، اتصال آژیر به مراکز فرماندهی یکپارچه
ساخت پناهگاه	تامین امینت مردم در شرایط تهدید	ساخت پناهگاه‌های شهری جدید، بهسازی پناهگاه‌های موجود
استفاده از فناوری‌های نو	بهره‌گیری از داده‌های بزرگ و هوش مصنوعی	سامانه‌های پیش‌بینی تهدید، رصد لحظه‌ای

انتهای‌پیام/

خبرنگار: علیرضا همتی بهار