به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از کهگیلویه و بویراحمد، حاشیه نشینی پیامدهای منفی زیادی نیز در زمینه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برای جامعه به همراه دارد که از آن جمله می‌توان به رشد آسیب‌های اجتماعی اشاره کرد. مهاجرت، عامل اصلی پیدایش حاشیه نشینی و اسکان غیررسمی بوده و مهاجرین بیشتر، روستاییانی هستند که به منظور گذراندن بهتر زندگی راهی شهرها می‌شوند که این مهاجرت تبعات اقتصادی و اجتماعی بسیاری را با خود به همراه می‌آورد.
گسترش حاشیه نشینی در سطح خرد موجب ایجاد اختلال در امنیت روانی ساکنان شهرها و در سطح کلان موجب ایجاد انواع آسیب‌ها و ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شود.
بر اساس گزارشات، جمعیت شهرنشین ایران ۲۰ درصد بیشتر از میانگین جهانی بوده و ۷۳ درصد جمعیت ایران در شهرها زندگی می‌کنند.
در زمان حاضر بیشتر استان‌های کشور از رشد بی رویه شهرنشینی و سیل مهاجرت روستاییان به شهرها و سکونت در نواحی حاشیه و سکونتگاه‌های غیررسمی رنج می‌برند. استان کهگیلویه و بویراحمد نیز از این قاعده مستثنی نبوده و حاشیه نشینی، آسیب‌ها و مسائلی که از قِبل آن ایجاد می‌شود در شهرهای مختلف این استان از جمله یاسوج همواره به عنوان یکی از دغدغه‌های مردم و مسئولان مطرح است.
رشد بی‌رویه جمعیت در مناطق حاشیه شهر یاسوج از ۲ دهه گذشته تاکنون و فراهم نبودن زیرساخت‌های لازم، کمبود خدمات و امکانات مناسب، مشکلات اقتصادی و عدم امکان ارائه خدمات مطلوب به ساکنان این نواحی، منجر به خلق آسیب‌های اجتماعی زیادی شده که تاثیرات منفی برجامعه می‌گذارد.
براساس آمارهای موجود ۱۰۰ هزار نفر در حاشیه شهر یاسوج زندگی می‌کنند، که یکی از مشکلات امروزه جامعه مهاجرت به مناطق کمتر توسعه یافته است. بیش از ۱۰ درصد جمعیت استان در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند که بیشتر جمعیت حاشیه نشین این استان در شهرهای یاسوج و گچساران هستند.
حاشیه نشینی به عنوان برهم زننده تعادل فیزیکی شهرها شناخته شده است
مجتبی نوری کارشناس مدیریت بحران معتقد است: پدیده حاشیه نشینی پدیده‌ای شهری است که با توجه به رشد شهرنشینی بی‌رویه در جهان، ایران و وجود مهاجرت‌های روستا شهری شکل گرفته و گسترش یافته است. حاشیه نشینی به عنوان برهم زننده تعادل فیزیکی شهرها، نشان دهنده توسعه ناموزون شهری و منطقه‌ای است و دغدغه بسیاری از متخصصین شهری، جامعه شناسان و معماران است. حاشیه نشینی در شهر یاسوج به طور روز افزون در حال افزایش است. اگر از هم‌اکنون برنامه ریزی دقیقی برای کنترل و ساماندهی رشد این پدیده نابهنجار در اطراف شهر اجرا نشود، در آینده با رشد بی‌قواره و نازیبای شهری روبرو خواهیم شد و علاوه بر آن با شهری ناامن و سرشار از انواع بزه کاری‌ها مواجه خواهیم شد.
نوری افزود: حاشیه نشینی در میان پنج اولویت مهم امور اجتماعی مطرح شده و این موضوع در تمام استان‌های کشور وجود دارد و فقط مختص به کهگیلویه و بویراحمد نیست. ضمن اینکه در هر استانی برای آن برنامه ریزی‌های مختلفی انجام شده است. مسائل اجتماعی و فرهنگی موجود در مناطق حاشیه شهر، کل استان را در برگرفته و این مساله موجب می‌شود بسیاری از سیاست گذاری‌ها و برنامه ریزی‌ها و حتی اعتبارات به سمت کم کردن مشکلات این مناطق سوق داده شود.
وی با بیان اینکه اگر مشکلات و معضلات مناطق حاشیه نبود، بر روی مسائل اصلی همانند زیرساخت‌ها بیشتر کار می‌شد، اظهار کرد: برخی از افرادی که در حاشیه شهرها زندگی می‌کنند، انتظار دارند همانند سایر نقاط شهر دیده شوند در حالی‌که ساخت و سازهایی که این مناطق دارند هیچ گونه شباهتی با ساخت و سازهای داخل شهر ندارد.
گچساران و یاسوج، دومین کانون حاشیه‌نشینی در کهگیلویه و بویراحمد محسوب می‌شود
نوری افزود: کهگیلویه و بویراحمد استانی عشایری است و طی دهه‌های گذشته در کنار کوچ روستاییان به حاشیه یاسوج، شاهد سکونت عشایر یکجانشین در حاشیه شهر هم بوده است. براساس آمار اعلام شده بیش از ۱۰۰ هزارنفر در حاشیه یاسوج سکونت دارند؛ یعنی مقداری کمتر از جمعیت اصلی شهر که حدود ۱۲۰ هزارنفر می‌شود. این درحالی است که کل جمعیت استان حدود ۸۰۰ هزارنفر است؛ یعنی یک‌هشتم جمعیت حاشیه‌نشین مرکز استان هستند. مطابق پیش‌بینی صورت گرفته، جمعیت این شهر در افق ۱۰ ساله از جمعیت ۲۰۰ هزارنفری کنونی به بیش از ۳۰۰ هزارنفر می‌رسد. ازسوی دیگر شهر یاسوج به‌عنوان مرکز استان از شاخص‌های توسعه شهری عقب مانده و همین موضوع مشکلات شهر و حاشیه‌های آن را دوچندان کرده است. گچساران هم بعد از یاسوج، دومین کانون حاشیه‌نشینی در کهگیلویه و بویراحمد محسوب می‌شود. مهم‌ترین عامل حاشیه‌نشینی در کهگیلویه و بویراحمد، محرومیت‌های زیاد و تاریخی در استان است و رسیدگی به مناطق روستایی و دیگر شهرهای استان به‌ویژه توسعه راه‌های ارتباطی می‌تواند بخشی از مشکلات حاشیه‌نشینی در این منطقه را رفع کند.
زنان به دلیل عدم دسترسی به خدمات بهداشتی در حاشیه نشینی بیشتر دچار رنج می‌شوند
زینب زاهدی اصل دانشیار جامعه شناسی ومشاور خانواده معاونت اجتماعی سپاه عشایر کهگیلویه و بویراحمد افزود: پدیده‌ی حاشیه‌نشینی که به اعتقاد برخی محققان پاشنه آشیل یا آپاندیسیت شهرهای جهان و از جمله ایران محسوب می‌شود. محلات حاشیه نشین با سه شاخص مهم شناخته می‌شوند: الف.فقر کالبدی، زیرساختی و تسهیلات شهری. ب. عدم ادغام در نظام اقتصادی رسمی شهر و اشتغال غیررسمی و ناپایدار و فقر. پ. تنوع و سیّالیت فرهنگی و اجتماعی. در واقع رشد قارچ‌گونه حاشیه‌ها علاوه بر برهم‌زدن فضای کالبدی شهرها و انواع مسائل و آسیب‌های اجتماعی که با خود به‌وجود می‌آرود، هرگونه مدیریت شهری را با مسائل، مشکلات و بحران‌های زیادی روبه‌رو می‌سازد. یکی از دلایل بروز این مسائل کمبود یا فرسایش سرمایه اجتماعی به دلیل نرخ بالای تازه‌واردان و تنوع منشأ جغرافیایی و فرهنگی ساکنان در اینگونه محلات می‌باشد. چرا که سرمایه اجتماعی از طریق اجزای خود همچون اعتماد، مشارکت، شبکه‌های اجتماعی می‌تواند باعث کاهش اینگونه مسائل و مشکلات درمحلات شهری شود.
وی ادامه داد: بنابراین فرسایش سرمایه اجتماعی در مناطق محروم می‌تواند باعث انواع آسیب‌ها و مسائل اجتماعی از جمله اعتیاد، فروش و مصرف مواد مخدر، فساد و فحشا، فقر، بیکاری و دعوا و درگیری گردد. همچنین باعث عدم‌موفقیت برنامه‌های عمرانی دولت جهت بهبود وضعیت کالبدی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی حاشیه‌ها شود. مطالعات میدانی نشان می‌دهد که در فرآیند مهاجرت به شهر، زنان تاثیر بسزایی در تشویق همسران به مهاجرت دارند، اما به‌دلیل فقر فرهنگی، اقتصادی و عدم‌دسترسی به مواهب و خدمات شهری به‌خصوص وضعیت نامناسب بهداشت محیط و بهداشت فردی از بعد سلامت جسمی و گاهی روحی در رنج هستند. به خصوص باروری بالا با سطح نازل بهداشت، زنان را در معرض انواعی از بیماری‌ها قرار می‌دهد.
زاهدی اظهار داشت: پایگاه‌های خدمات اجتماعی، آموزش‌های پیشگیرانه و توانمندسازانه به مردم ساکن در این مناطق و تمرکز ما بر مادران و کودکان موجب می‌شود تا ما آموزش‌ها را گسترش دهیم. اینگونه فعالیت‌ها در مناطق حاشیه جواب می‌دهد چرا که مردم این مناطق دچار فقرمحیطی، فقر مهارت‌های ارتباطی و عدم اعتماد به نفس هستند. به همین منظور به محض ورود ارگان‌های حمایتی، حرف دلشان را می‌گویند و جذب آنان می‌شوند. نظارت اجتماعی موجب می‌شود فرد مقداری خویشتن‌داری کرده و از علنی کردن آسیب‌ها خودداری کند، اما در نقاط حاشیه شهر این نظارت کم است و افراد خود را مقید و مورد قضاوت و انتقاد نمی‌بینند.
وی در پایان افزود: آسیب‌های اجتماعی مربوط به قشر خاصی نیست و این روند روبه رشد تمام اقشار جامعه را در برگرفته اما آسیب‌ها در مناطق حاشیه شهر یاسوج بیشتر متمرکز است. حاشیه نشینی واقعیتی غیرقابل انکار در جامعه امروزی به شمار می‌رود که لازم است با برنامه‌ریزی‌های مناسب و اصولی مشکلات ساکنان این نواحی را رفع و یا تا حدودی کاهش داده و تلاش شود از امکانات اجتماعی و فرهنگی موجود در جامعه محروم نباشند.
خبرنگار: سعیده صداقت نژاد
انتهای خبر/
نظر شما