به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، یکی از گره‌های اساسی که در رسیدن به این هدف سر راه ریسمان موفقیت آموزش و پرورش قرار دارد، کارآمد نبودن کتب درسی است.
بیشتر بخوانید
آموزش و پروش در سه واژه بخوان، حفظ کن و امتحان بده خلاصه می‌شود / لزوم کاهش حجم کتب درسی و پروژه محور شدن آن‌ها
در راهکار ۱/۱ سند تحول بنیادین نقشه راه اینطور ترسیم شده که در برنامه درسی ملی حجم و محتوی کتب درسی و ساعات و روزهای آموزشی با توانمندی‌ها و ویژگی‌های دانش‌آموزان متناسب‌سازی شوند. از تجهیزات و فناوری‌های نوین آموزشی و تربیتی استفاده شود و تفاوت‌های فردی به ویژه هویت جنسیتی دانش‌آموزان و تفاوت‌های شهری و روستایی در نحوه آموزش مورد توجه قرار گیرند.
در راهکار ۵/۶ـ هم دستگاه‌های مسول موظف به تنظیم و اجرای برنامه جامع کارآفرینی و مهارت آموزی برای تمام دوره‌های تحصیلی به ویژه دانش‌آموزان دوره متوسطه تا پایان برنامه پنجم توسعه در برنامه درسی و آموزشی شده‌اند.
اما چقدر از این هدف‌ها محقق شده؟ برای رسیدن به این اهداف و کارآمد شدن کتب درسی چه باید کرد؟
انعطاف‌پذیر نبودن کتب درسی و آزادی عمل ندادن به معلمان
سحر بیات کارشناس تعلیم و تربین در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درخصوص ویژگی‌های کتب درسی کارآمد، گفت: در کشورهای پیشرو غالبا کتب درسی متمرکز نیستند و آموزش براساس برنامه درسی است که برای هر درس و متناسب با سن دانش‌آموزان نوشته می‌شود. در واقع سرفصل‌ها مشخص می‌شوند و تولید و انتخاب محتوا برعهده معلم است. معلم سر کلاس درس تلاش می‌کند که بهترین محتوا را برای دانش‌آموزان انتخاب یا تولید کند.
بیات عنوان کرد: شاخص دیگری که باید در تدوین کتب درسی در نظر بگیریم این است که این برنامه درسی تا چه حد دانش‌آموز محور است. یعنی کتب درسی باید طوری باشد که دانش‌آموز خود در آموزش دخیل باشد. در طی این سال‌ها تغییرات خوبی در حوزه کتب علوم و ریاضی انجام شده اما هنوز تا رسیدن به نقطه‌ای که دانش‌آموز در طی فرآیند اکتشاف به یادگیری برسد، فاصله داریم.
وی ادامه داد: در برخی موارد افرادی از بیرون آموزش و پرورش محتوا را بدون اینکه کار کارشناسی و علمی صورت بگیرد، در حال تحمیل مطالب هستند.
لزوم توجه به نیازهای نسل جدید
کارشناس و تعلیم و تربیت بیان کرد: از جهتی در برخی علوم تئوری باید تغییرات نسلی در نظر گرفته شود و محتوا متناسب با نیاز نسل جدید تدوین شود. نسل جدید دسترسی گسترده‌ای به اطلاعات دارند و تفاوت‌های بسیاری با نسل قبلی دارند اما ما به این مسائل توجه نکرده‌ایم به همین واسطه با نسلی مواجه هستیم که با باورها، اعتقادات و خطوط قرمز کشور زاویه‌های جدی دارند.
دشواری متون و حجم بالای کتاب‌ها
اسفندیار نظری مدرس دانشگاه و کارشناس آموزش و پرورش هم معتقد است که یکی از چالش‌های مهم در حوزه کتب درسی دشواری متون و حجم بالای کتاب‌ها است. وی در این باره به ایسکانیوز گفت: مطالب برای زندگی حال و آینده دانش‌آموزان کاربردی نیستند. جای خالی نگاه کارآفرینی هم در کتاب‌ها به چشم می‌خورد. نکته دیگر مهارت‌آموزی در رشته‌های نظری است؛ ما تصور می‌کنیم که مهارت‌آموزی فقط باید به هنرستان‌های فنی و حرفه‍ای و کار و دانش محدود شود درحالی که اینطور نیست.
وی ادامه داد: حجم دروس باید کم شود و علاوه بر این پیوستگی افقی و عمودی در کتاب‌های پایه‌ای مختلف وجود داشته باشد. همین موضوع باعث شد تا شاهد سواستفاده‌های بسیاری از سوی موسسه‌های آموزشی در لوای کتاب‌های درسی، باشیم. همین موضوع باعث فاصله گرفتن دانش‌آموز از مدرسه و کتاب درسی شد.
دانش‌آموزان همیشه خسته
کارشناس تعلیم و تربیت با اشاره به اینکه حجم کتب باعث شده تا دانش‌آموزان همیشه خسته از درس خواندن باشند، گفت: دانش‌آموز باید در فرآیند تعلیم تربیت برای حضور در جامعه آماده شود و این نیازمند ایجاد تغییر در کتب درسی است. آموزش و پرورش باید برای این کار از صاحب نظران دعوت کند؛ چراکه دغدغه اصلی ما این است که معلمان مشارکتی در تدوین کتب درسی ندارند.
وی افزود: بعد از اضافه شدن پایه ششم تحصیلی از آن جایی که دوره‌های ضمن خدمت کارآیی کافی برای مهارت‌آموزی به معلمان را نداشتند، در همان سال ابتدایی چالش‌های بسیاری به وجود آمد. درحالی که معلم‌ها باید طوری آموزش ببینند که پذیرای تغییرات باشند.
لزوم ایجاد فرصت‌های یادگیری پروژه‌محور
نظری توضیح داد: حجم کتب باید کم شود تا امکان طراحی فرصت‌های یادگیری پروژه‌محور فراهم شود. بچه‌ها در فرآیند انجام پروژه‌ها تمرین می‌کنند و مهارت یاد می‌گیرند. با این کار سلطنت آزمون‌های حافظه‌محور به پایان می‌رسد. امروزه همه چیز بر آموزش تکنیک‌های موفقیت در کنکور تاکید دارد و البته، برنامه‌های آموزشی‌مربوط‌به کنکور در تلویزیون از شکل عادی سنتی هم پایین‌تر آمده وجهت‌گیری‌آن کاملا ضدتفکر است و به جای کمک به بچه‌ها برای بهره‌گیری از تفکر در فهم دروس و غیره آن‌ها را به سمت جادوگری یادگیری هدایت می‌کند
مدرسه محوری و اختیار عمل دادن به مدیر
استاد تعلیم و تربیت با اشاره به اینکه مدرسه نباید محدود به کتاب درسی باشد، توضیح داد: کتاب درسی تنها یک ابزار هستند و براساس سند تحول باید موقعیت‌های یادگیری ایجاد کنیم. برای این کار مدرسه محوری و اختیار عمل دادن به مدیر باید در دستور کار قرار گیرد. تمام مدیران وابسطه به بخشنامه‌ها هستند و نمی‌توانند کارهای خلاقانه کنند. علاوه بر این باید توانمندسازی معلمان محور قرار گیرد.
استفاده از معلمان در تدوین کتب
وی ادامه داد: دروس با توانایی دانش‌آموزان همخوانی ندارد و تفاوت‌های فردی باید در کتب درسی لحاظ شود و لازمه این کار استفاده از معلمان در تدوین کتب است؛ چراکه معلم با تفاوت دانش‌آموزان آشنا است و می‌داند که چه چیزی برای کدام دانش‌آموز مناسب است.
نظری معتقد است که با حذف پنجشنبه‌ها و افزایش ساعت آموزش در هفته فرآیند آموزش برای دانش‌آموز خسته کننده شده است. وی افزود: امروزه دروسی که در دانشگاه فرهنگیان تدریس می‌شود، همخوانی با دروس مدرسه ندارد. علاوه بر این تربیت معلمان چند مهارتی باید در دستور کار قرارگیرد.
حذف مباحث تکراری و بی‌فایده
استاد دانشگاه با بیان اینکه کتب درسی فعلی تنها راه را برای ورود موسسات آموزشی به عرصه آموزش باز کرده‌اند، عنوان کرد: پیشنهاد می‌شود که تمرین‌های بیشتری در کتب درسی وجود داشته باشد که دانش‌آموز نیاز به استفاده از کتب کمک آموزشی پیدا نکد. مباحث تکراری و بی‌فایده هم از کتب حذف شوند. از جهتی باید آشنایی با برخی بزرگان علم و دانش این کشور به دور از جهت گیری سیاسی در کتب درسی گنجانده شود. کتب درسی باید دانش‌آموز را چند بعدی هدایت کند.
به گزارش ایسکانیوز، البته کتب درسی در طی این سال‌ها تغییراتی داشته اما جولان موسسات آموزشی و چاپ کتاب‌های متعدد کمک آموزشی نشان دهنده وجود یک خلا آموزشی در کتب درسی مدارس است که احساس نیاز به کتاب‌های کمک آموزشی در خانواده‌ها به وجود می‌آید. از جهتی خلا مهارت‌آموزی در مدارس به ویژه در رشته‌های نظری دیده می‌شود و همین موضوع باعث شده تا دانش‌آموزان پس از فارغ التحصیلی تنها راه برای ورود به بازار کار را در کنکور و دانشگاه ببینند و همچنان مهم‌ترین چالش آن‌ها این باشد که نمی‌دانند به چه چیزی علاقه دارند و در چه کاری موفق خواهند بود؟
از جهتی آموزش مهارت‌های اجتماعی و شهروندی هم باید در کتب درسی پررنگ‌تر شوند و نحوه آموزش آن‌ها پروژه محور و کارگاهی باشد چراکه این دانش‌آموزان باید بعد از فارغ‌التحصیلی شهروندان مفیدی در اجتماع باشند و نسبت به شهر، جامعه پیرامون و محیط زیستشان احساس مسئولیت داشته باشند. در این صورت است که شعار دانش‌آموزان آینده‌سازان جامعه هستند، معنا پیدا می‌کند.
علاوه بر این یکی از چالش‌های اساسی در حوزه کتب درسی انعطاف‌پذیر نبودن آن‌ها متناسب با شرایط جامعه، ویژگی نسل جدید و تغییرات روز دنیا است و لازه این کار در قدم اول توانمند کردن معلمان و سپس اختیار عمل دادن به آن‌ها است تا بتوانند خلاقانه و پروژه‌محور عمل کنند و صرفا وابسطه به کتاب درسی نباشند. در حقیقت جای خالی آموزش پویا در مدارس به چشم می‌خورد و آموزش و پرورش باید ضمن آسیب‌شناسی و بررسی میزان کارآمدی کتب درسی با بهره‌گیری از نظر معلمان و صاحب‌نظران نسبت به تغییر شیوه آموزش اقدام کند.
انتهای پیام /
نظر شما