تهران-ایسکانیوز: سفر امیر دریادار 'حبیب الله سیاری' فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و هیات همراه به چین که از روز یکشنبه گذشته با حضور در بندر شانگهای آغاز شد، نشانه قطعی از مسیر جدید انرژی و اهمیت دریایی چین برای ایران دارد.

سفر دریادار سیاری به آنسوی آسیای جنوب شرقی باز کردن مسیر آبی است که راه دریایی چین و اقیانوس هند را برای ناوگان تجاری و نظامی ایران کوتاه میکند و استراتژی عمق دریایی را برای ایران به ثمر خواهند نشاند. این سفر که به دعوت رسمی «ووشنگ لی» فرمانده نیروی دریایی چین صورت گرفت، در واقع نخستین سفر یک مقام عالیرتبه نیروی دریایی ایران به چین محسوب می شود که اهمیت آن برای محافل خبری چین قابل توجه است.

سوال اساسی آن است که چه ضرورتی وجود دارد که ایران مرزهای آبی خود را تا بدین حد وسعت ببخشد و عرصه را تا آبهای آسیای دور درنوردد. پاسخ این پرسش در اهمیت شاهراه آبهای جنوب شرقی آسیا و مسیر آینده انرژی و قدرت در این منطقه است.

با بررسی آماری صادرات نفت و واردات کالا در طول 3 سال اخیر به این نتیجه میرسیم که پیش از اینکه مسیر آبی مدیترانه،کانال سوئز یا خلیج عدن برای ایران اهمیت داشته باشد، دریایی چین است که اهمیت ویژه ای در معادلات سیاسی-نظامی پیدا کرده است.

به گزارش خبرگزاری رویترز چین در ماه مارس گذشته واردات نفت خود از ایران را نسبت به مارس 2013 بیش از یک سوم افزایش داد و آن را در سه ماهه سوم 2014 به سطوح نزدیک به قبل از اعمال تحریم ها علیه ایران رساند. این اخبار در حالی منتشر میشود که صادرات 530 هزار بشکه نفت ایران به چین نشانگر صادارت بیش از نیمی از نفت ایران به این کشور است.

واردات چین از ایران نیز در ماه نخست سال جاری میلادی به 2.6 میلیارد دلار رسیده که این رقم با رشد 59 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده است.  چین در ژانویه 2013 بالغ بر 1.6 میلیارد دلار کالا از ایران وارد کرده بود. نفت کالای عمده وارداتی چین از ایران است. صادرات چین به ایران در ژانویه امسال نیز افزایش بیش از 2 برابری داشته است و به 2 میلیارد دلار رسیده است. این کشور در ژانویه 2013 حدود 945 میلیون دلار کالا به ایران صادر کرده بود.

معنی تمامی این آمارها تغییر مسیر انرژی، صادرات و واردات کالا از مسیرخلیج عدن، مدیترانه و اروپا به سمت آبهای دریای چین است. اگر به این آمار کشورهای کره جنوبی، ژاپن، مالزی و اندونزی را نیز اضافه کنیم، خواهیم دید که اهمیت این مسیر آبی دو چندان میشود.

مسیر آبهای شرقی برای ایران مسیر بیگانه ای نیست. پیش از اینکه دماغه امید نیک در جنوب و غربی ترین نقطه قاره افریقا برای کشتیهای انگلیسی، پرتغالی و اسپانیایی باز و هندوستان مقصد تاجران ادویه جهان شود، مسیر آبی ابریشم مهمترین مسیر تجاری در جهان بوده است. آمار دقیقی از میزان تبادلات در این مسیر در دست نیست اما بخوبی میدانیم که سیراب، کیش و ابله از مهمترین مراکز تجاری تبادل کالا با چین بوده اند. از حدود 4 هزار سال پیش صادرات ابریشم از چین به تمامی نقاط جهان در مسیر خشکی و آبی انجام میگرفت.

مسیر خشکی جاده ابریشم از شهرستان توان هوانگ در چین به ولایت کانسو می‌آمد و از آن جا داخل ترکستان شرقی امروزی می‌شد و از درون آسیای مرکزی می‌گذشت و از راه بیش‌بالیغ و آلمالیغ و اترار به سمرقند و بخارا می‌رسید. در بخارا قسمت اصلی آن از راه مرو، سرخس، نیشابور، گرگان ، بام و صفی آباد به ری می‌آمد و از ری به قزوین و زنجان و اردبیل و تبریز و ایروان می‌رفت و از ایروان به ترابوزان یا بیکی از بندرهای شام پایان می‌گرفت. قسمت فرعی این راه از سمرقند به خوارزم و از خوارزم به سرای و هشترخان و از آن جا به کنار رودخانهٔ «دن» و بندرهای دریای آزف پایان می‌یافت. مهم‌ترین کالایی که از ایران می‌گذشت، ابریشم بود، اما چون ایرانیان مقدار بسیاری از ابریشم خام چین را که وارد می‌کردند، به خود تخصیص می‌دادند می‌توانستند فراورده‌های خویش را به هر بهایی که بخواهند، به کشورهای باختر زمین بفروشند. همینطور از زمان ساسانیان ایران مالیات فراوانی از صادرات ابریشم بدست می آوردند.



مسیر دریایی به اقتضایی تحولات در کشورهای مسیر تغییر میکرد اما مهمترین مقصد نهایی مسیرهای دریایی در سیراب به پایان میرسید. مسیر جاده آبی ابریشم تا نیمه دوران صفویه پابرجا بود که به دلایل مختلف از جمله حضور نیروهای انگلیسی و پرتغالی در دریایی عمان و باز شدن مسیر دماغه امید نیک از رونق گذشته افتاد. این مسیر با گشایش کانال سوئز بطور کلی از دایره محاسبات دریایی خارج شد.

اما امروز با قدرت گرفتن اقتصاد چین در شرق آسیا و قدرت راهبردی ایران در میانه آسیا این مسیر بار دیگر برای این دو کشور اهمیت پیدا کرده است. این موضوع نه تنها برای ایران که برای چین نیز مسئله ای چشمگیر است. از زمان رونق گرفتن و توجه به بندر گوانگ جو چین نشان داده است که به دنبال رقابت دریایی برای توسعه صادرات و البته ایجاد مسیر امن انرژی برای خود است. شی جین پینگ رییس جمهوری چین سال گذشته، ایجاد نوار اقتصادی جاده ابریشم و راه آبی ابریشم در قرن بیست و یکم را یک راهبرد جدی برای چین دانسته بود.

در سفر دریادار سیاری به خوبی می توان اشتیاق دولت چین برای تقسیم امنیت مسیر آبی ابریشم با ایران را درک کرد. رسانه های چینی انجام این سفر و ملاقات مقام های عالیرتبه نظامی چین با فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران را گامی موثر در جهت توسعه تعاملات نظامی تهران - پکن ارزیابی کردند. شینهوا، خبرگزاری رسمی چین نیز نوشت: «چانگ ون چوان» وزیر دفاع چین میزبان فرمانده عالیرتبه ایرانی در ساختمان بزرگ «هشت یک ارتش» بود. اشاره به «هشت یک» اهمیتی است که این مکان برای چینی ها بخصوص نظامیان این کشور دارد. منظور از «هشت یک» نخستین روز ماه هشتم میلادی است که در آن روز ارتش آزادیبخش چین تاسیس شد و نیروهای نظامی چین هر ساله با برگزاری مراسمی ویژه این روز را گرامی می دارند.دولتمردان و مقامات عالیرتبه ایران و چین همواره ضمن تماس های منظم و دایمی در راستای اعتمادسازی متقابل و تعمیق همکاری های دوستانه در تمامی زمینه ها، تلاش های زیادی داشته اند و سفر یک هیات نظامی از ایران به چین از اهمیت موضوع حکایت دارد.

تقسیم امنیت مسیر آبی جدید با ایران به معنی سود دو کشور برای تبادلات انرژی و کالا است. از این رو ایران سفرهای اکتشافی خود را در قالب گروه اعزامی نیروی دریایی ارتش در بهمن ماه سال 1391 ابتدا به سمت شمال اقیانوس هند و خلیج عدن و سپس با تغییر مسیر به سمت تنگه مالاکا و بندر ژانگ‌ژیانگ در جنوب چین انجام داد. این سفرها با طی مسافت بیش از 9 هزار کیلومتر، رکورد جدیدی را برای نیروی دریایی ایران بر جای گذاشت.

تنگه «مالاکا» یکی از مهمترین گذرگاه های انرژی در جهان، آبراه است که اقیانوس هند را به اقیانوس آرام وصل می کند و در بین کشورهای مالزی، جزیره سوماترا اندونزی و در جنوب آن نیز کشور سنگاپور واقع شده است. این تنگه طولی در حدود 800 کیلومتر داشته و عرض آن نیز در نقاط مختلف بین 50 تا 320 کیلومتر است. این تنگه یکی از مهمترین گذرگاه‌های دریایی جهان به حساب می آید که به صورت روزانه 15 میلیون بشکه نفت از آن عبور می کند.

پیش از این نیز دریادار سیاری، فرمانده نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران توسعه سواحل مکران در بنادر چابهار و کنارک را از اولویت‌های نیروی دریایی ارتش دانسته بود او اضافه کرده بود: این نیرو با ایجاد پایگاه‌های تازه در این سواحل امنیت را برقرار و موجبات توسعه را فراهم می‌کند. او همچنین در جای دیگری اظهار کرده بود: امروز توانسته‌ایم امنیت را در دریای سرخ، خلیج عدن، باب‌المندب و شمال اقیانوس هند برقرار کنیم و تا حدود دو هزار و 500 کیلومتری سواحل جنوب این اقتدار را نشان داده‌ایم. این جملات نشان دهنده اهمیت دریایی چین و اقیانوس هند است.

با چنین رویکری است که سفر دریادار سیاری به آبهای دریایی چین و جنوب شرقی آسیا اهمیت پیدا می کند. حوزه آبی شرق آسیا مهمترین مسیر دریایی در دهه آینده برای ایران خواهد بود. مسیری که با توجه به تحریم های اروپا و زمان بر بودن برداشت آنها اهمیت دچندانی برای ایران پیدا میکند.