* روسیه در دو سال گذشته حضور بسیار فعالی در منطقه خاورمیانه به ویژه در سوریه داشته است، سیاست مسکو در منطقه از چه پارامتر و مولفه هایی تبعیتمی کند؟
سیاست فدراسیون روسیه از سال 2015 تاکنون در منطقه خاورمیانه تغییرات استراتژیکی داشته است. با آغاز هزاره سوم و به ویژه با تحولات موسوم به بیداری عربی سیاست های مداخله جویانه آمریکا و متحدانش در منطقه خاورمیانه به اوج خود رسید. سیاستی که در تلاش برای تغییر جغرافیای سیاسی این منطقه در قالب سیاست خارومیانه بزرگ بود. در همین ارتباط تمامیت ارضی کشورهای همچون عراق و سوریه در معرض تهدید جدی و استراتژیک قرار گرفتند. علاوه بر این آمریکا و برخی متحدین این کشور نقش انکارناپذیری در ایجاد و تقویت داعش داشتند. ایجاد داعش و تهدید آنان برای پایان دادن به مرزهای سایکس - پیکو و نابودی عراق و سوریه بخشی از راهبرد کلان ایالات متحده آمریکا برای خاورمیانه و آینده حضور واشنگتن در این منطقه بود . در این میان فدراسیون روسیه با یک برنامه آرام، تدریجی و منطقی به بازبینی سیاست ها و ترسیم راهبردهای نوین خود برای منطقه خاورمیانه پرداخت. سیاستی که مبتنی بر استفاده از نفوذ و قدرت جمهوری اسلامی ایران نیز بود تا از این طریق سیاست های مداخله جویانه ایالات متحده برای تجزیه و مخاطره آفرینی برای تمامیت ارضی کشورهای منطقه را نیز خنثی سازد. به طورکلی مسکو برای مقابله با سیاست های کلان ایالات متحده، نجات متحدین خود در خاورمیانه و ایجاد توازن در سیاست خارجی خود، سیاست جدیدی را در منطقه خاورمیانه شروع کرده است.
* دو سال از حضور روسیه در سوریه می گذرد آیا مسکو در تحقق سیاست های خود در این کشور و منطقه خاورمیانه موفق بوده است؟
زمانی که در سپتامبر 2015 نیروهای روسیه پس از سخنرانی ولادیمیر پوتین در مجمع عمومی سازمان ملل ، در سوریه حضور نظامی و مستشاری خود را آغاز کردند ، دولت سوریه با فشارهای فزاینده ای از جانب آمریکا و متحدین منطقه ای این کشور روبرو بود و امکان شکست دولت مرکزی سوریه نیز تا حدی وجود داشت. این امر برای مسکو یک خط قرمز محسوب می شد. همچنین پیروزی محور آمریکا، پایگاه نظامی این روسیه در شهر طرطوس در ساحل شرقی مدیترانه در سوریه را نیز تهدید می کرد اما ورود روسیه به سوریه باعث بازگشت موازنه قوا و بعدها تغییر توازن به نفع دولت سوریه شد. اکنون پس از گذشت دو سال از مبارزه بی وقفه ارتش سوریه با کمک و همکاری های نظامی و مستشاری محور تهران - مسکو در آستانه پیروزی های بزرگی قرار دارد و به نظر می رسد این پیروزهای نظامی به پیروزهای بزرگ سیاسی نیز تبدیل خواهند شد. سیاست محور مسکو در مقابل سیاست محور واشنگتن پیروزی بسیار بزرگ و تاریخی در سوریه به دست آورده است.
* آیا نشست های سوچی و آستانه خواهند توانست این پیروزی های نظامی را به پیروزی سیاسی برای محور مسکو - تهران - دمشق تبدیل کنند؟
بله. اکنون نیروهای نظامی ارتش سوریه در موضع بسیار قدرتمندی قرار دارد. داعش به عنوان بزرگترین گروه تروریستی در این کشور شکست خورده است. داعش تنها در حفره هایی در بیابان های شرقی این کشور حضور دارد و در روزهای آتی نیز احتمالا به طور کامل نابود خواهند شد. از طرفی دیگر نیروهای اپوزیسیون سوریه از اختلافات شدید داخلی و عدم وجود یک مرجعیت سیاسی و نظامی رنج می بردند و هر روز مشروعیت این گروه ها چه در داخل و چه در خارج از سوریه بیشتر از بین خواهد رفت. در نتیجه امکان تبدیل این پیروزی به یک برد سیاسی بزرگ وجود دارد. نشست سوچی و توافق سه رئیس جمهور ایران، ترکیه و روسیه و همچنین تلاش برای برگزاری نشست اقوام و گروه های مذهبی سوریه در شهر سوچی و دور هشتم مذاکرات آستانه نیز نقش بسیار راهبردی در پیروزی سیاسی این محور خواهند داشت. اگرچه این نکته را نیز نباید از یاد برد که سوریه اکنون با دو مساله عمده در شمال این کشور مواجه است. هنوز آینده حضور امریکا و حتی ترکیه در سوریه مشخص نیست و این نیز خواهد توانست بخشی از بحران های سوریه پساداعش باشند.
* آیا احتمال دارد روسیه و آمریکا در مورد آینده حضور نیروهای آمریکایی در سوریه توافق کنند؟ درمورد حضور ترکیه در سوریه، مسکو چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت؟
به عنوان یک اصل بنیادی و مورد توافق ، مسکو و تهران ضمن حمایت کامل از تمامیت ارضی سوریه با حضور و وجود نیروهای نظامی کشورهای خارجی از جمله ترکیه و آمریکا مخالفت خواهند کرد. تهران و مسکو چه در گذشته و چه در برهه کنونی از حضور و وجود این نیروها استقبال نکرده اند. با تغییر موازنه قوای داخلی در سوریه و تضعیف هرچه بیشتر گروهها و جریانات مخالف دولت مرکزی، اکنون دولت سوریه از قدرت و توانایی بیشتری برای وارد کردن فشار برای خارج شدن نیروهای خارجی از این کشور برخوردار است. با این وجود ترکیه و آمریکا در تلاش برای تداوم حضور خود در سوریه هستند اگرچه ترکیه برای حضور در سوریه از کارت های قدرتمندی برخوردار نیست اما آمریکا با کنترل بخش قابل توجهی از خاک سوریه در تلاش است در مذاکرات آینده برای تعیین سرنوشت سوریه امتیازاتی از محور مسکو - تهران - دمشق بگیرد.
* در سال های گذشته تهران و مسکو برای بقای رئیس جمهور سوریه متفق القول بوده اند و هر دو کشور نقش مهمی در تداوم قدرت بشار اسد داشته اند، اما اکنون شایعه هایی مبنی بر احتمال معامله و مصالحه مسکو با رژیم صهیونیستی و آمریکا برای کنار گذاشتن رئیس جمهور سوریه وجود دارد. آیا احتمال چنین توافق و مصالحه ای وجود دارد؟
روس ها نشان داده اند بسیار قابل اعتماد نیستند. در نتیجه این مساله بسیار دور ذهن نیست. روسیه بازیگر و کشوری معامله گر است و اگر منافع و مصالح این کشور در سوریه، خاورمیانه و حتی جهان تامین شود احتمال انجام چنین مصالحه و معامله هایی از جانب مسکو محتمل است. اگرچه تاکنون سیاست مسکو و تهران در سوریه مبتنی بر برگزاری انتخابات آزاد و شفاف در این کشور و گزینش نظام سیاسی و سیاستمداران این کشور از طریق صندوق های رای بوده است. به نظر می رسد آینده سوریه و شخص بشار اسد بیشتر از طریق صندوق های رای و سیستم انتخاباتی تعیین شود تا معامله مسکو در مورد سرنوشت بشار اسد. اگرچه بازهم این موضوع را تکرار می کنم احتمال معامله مسکو با غرب و رژیم صهیونیستی درمورد آینده بشار اسد دور از ذهن نیست.
* موفقیت مسکو در سوریه این تصور را ایجاد کرده است که حضور روسیه در منطقه خاورمیانه تقویت خواهد شد و این کشور از این به بعد به یکی از محورهای اصلی سیاست های منطقه ای خاورمیانه تبدیل خواهد شد، آیا این تصور مبتنی بر واقعیت است یا این که مسکو پس از سوریه به سیاست فعال خود در منطقه پایان خواهد داد؟
دکترین جدید روسیه که توسط شخص ولادیمیر پوتین طرح ریزی شده است بیشتر مبتنی بر احیای قدرت مسکو و تقویت بازیگردانی این کشور خواهد بود. روسیه درصدد است به عنوان یک قدرت تاثیرگذار در عرصه بین المللی حضور قابل توجهی داشته باشد. در نتیجه روسیه برای تقویت نقش خود در منطقه خاورمیانه تلاش خواهد کرد. بهبود روابط با دولت مرکزی عراق، تقویت مناسبات با ایران، حمایت از ترکیه و گسترش روابط با عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی همگی اشاره ها و مدلول های قابل توجهی هستند که نشان خواهد داد مسکو خود را برای نقش آفرینی جدید در منطقه خاورمیانه آماده کرده است. اگرچه همواره باید این نکته را نیز در یاد داشت که سیاست خارجی روسیه مبتنی بر معامله گری است و همواره این مساله نیز وجود دارد که مسکو با تامین منافعش از منطقه و یا سیاست های کنونی اش عقب نشینی نماید.
