گروه دانشگاه ایسکانیوز از اصفهان - گسترش روزافزون صنعت و روند رو به رشد مدرنیزاسیون جوامع امروزی، علیالخصوص کشورهای در حال توسعه، موجب تسریع سرعتِ بهبود زیرساختها شده است. چیدمان صنایع زیرساختی در هر کشوری مانند یک زنجیره، متشکل از بخشهای گوناگونی است که در صورت توقف فعالیت یک بخش سایر بخشها نیز فعالیتشان متوقف میشود. این مهم، دولتها را به سوی رفع نیاز داخلی با بهره از ظرفیت متخصصان بومی سوق داده است.
مهمترین مرجع گسترش مرزهای دانش در عصر مدرن، دانشگاه است. در عین حال بدیهی است که این دانش تا زمانی که در عمل بهکار گرفته نشود، حاصلی برای رفع چالشهای ریز و درشتِ موجود نخواهد داشت. خلأ ارتباط میان صنعت و دانشگاه موجب سودجویی غیرمتخصصان، وابستگی به کشورهای ثانی و ثالث، کاهش انگیزه متخصصان و دانشمندان داخلی، عدم توسعه یکپارچه و متوازن کشور، و از طرفی موجب ناتوانی مدیریت بحران و افت کارایی پدافند غیرعامل میشود.
شرکتها و فعالیتهای دانشبنیان و فناور -به عنوان حلقه واسط میان صنایع و دانشگاهیان- در این میان لنگر ثباتِ کشور هستند و با تبدیل دانش نظری به فناوری و ایدههای کاربردی نقش پررنگی را در نیل به توسعه متوازن و همهجانبه ایفا میکنند.
واضح است که یکی از زیرساختهای اصلی در تمامی صنایع، فعالیتهای عمرانی است که میتواند از زیرساختهای حملونقل تا تولید انرژی و سازههای مختلف شهری، اداری و صنعتی را در بر بگیرد. در حوزه مهندسی عمران، بتن به عنوان پُرمصرفترین ماده ساختمانی، اهمیت بسیار زیادی را داراست. بومی کردن صنایع بتن در کشور ما -خصوصاً بتنهای نوین، نوترکیب و بهینه شده- علاوه بر پوشش نیاز داخلی، با توجه به شرایط همسایگان میتواند مرتفع کننده نیازهای عمرانی در سراسر کشورهای همجوار به عنوان بازاری بکر و مستعد نیز باشد.
یکی از موانع اصلی که مانع گسترش فعالیتِ شرکتهای دانشبنیان و هستههای تحقیقاتی و فناور در این زمینه میشود، فقدان تأمین مالی متناسب با هزینههای قابلتوجهِ بهینهسازی و توسعه دانش فنی تولید محصولات بتنی است؛ درحالیکه با کسب تکنولوژی مزبور و بومیسازی در صنایع عمرانی، نه تنها بازگشت سرمایهگذاری اولیه در دوره کوتاهی رخ خواهد داد، بلکه صرفهجویی ارزی برای کشور و سودآوری چشمگیر ریالی برای شرکتهای دانشبنیان و فناوران، عاید خواهد شد.
از دیگر موانع فراروی گروههای تحقیقاتی در حوزه مهندسی عمران، عدم اصلاح آییننامهها و فقدان استانداردهای بومی و استفاده از ضوابط قدیمی در نظام مهندسی و سایر بخشهای مربوطه است که بار مضاعفی را بر دوش محققان میگذارد.
در این شرایط، معطوف شدن پژوهشهای این حوزه به صرف تدوین پایاننامه و رساله دانشجویان تحصیلات تکمیلی و مقالات استخراج شده از آنها، موجب گسترش یکجانبه پژوهشهای نظری و عدم توسعه تجاری طرحهای پژوهشی شده است. یکی از نتایج این امر، افزایش پژوهشگران و اساتیدی است که در مباحث عملیاتی و اجرایی ضعیف هستند و در سوی مقابل مجریان طرحهای عمرانی را نیروهایی تشکیل میدهد که با وجود اشراف کامل بر فرآیندهای اجرایی در مباحث تئوری ضعیف هستند. عدم ادغام پژوهش و تجربه عملی، در نهایت یا موجب صرف هزینههای مازاد در حجم کلان میشود و یا موجب خاک خوردن اسناد علمی در کتابخانهها میگردد.
با وضع کنونی و حمایتهای اندک مالی و قانونی از پژوهشها و شرکتهای دانشبنیان، ایران نه تنها قادر به ورود به رقابت جهانی در این بازار پر ارزش نخواهد بود، بلکه برای تأمین نیاز داخل مجبور به انعقاد قراردادهایی با طرفهای خارجی میشود که با قیمت بیشتر، راندمان بسیار کمتری نسبت نمونههای داخلی دارند.
برای حل چالشهای اقتصاد دانشبنیان در حوزه مهندسی عمران، لازم است دولت و دیگر نهادهای مرتبط ابتدا مدیران متولی این حوزه را از بدنه همین قشر انتخاب نماید تا افرادی سکاندار باشند که مشکلات را از پیش لمس کرده باشند. از سوی دیگر، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و بازوهایی مانند بنیاد نخبگان باید در راستای اعطای تسهیلات واقعی و متناسب با نیاز دانشگاهیان گام بردارند؛ زیرا اعداد و ارقام حمایتی کنونی در عمل تنها جنبه تشویقی داشته و قرابتی با نیازهای واقعی پژوهشگران ندارد. در نهایت، بوروکراسی و فرآیندهای اداری در حوزه پژوهشی باید به حداقل برسد؛ زیرا پژوهشگری که درگیر فعالیت علمی است، فرصت دوندگیهای نامعقول ادارای را ندارد. در یک بیان کلی با اقدامات فوق شاید بتوان اندکی به چالشهای پژوهشی و امور شرکتهای دانشبنیان سامان داد و فقط به وقت شعار، در این کارزار حاضر نشد.
* پژوهشگر حوزۀ مهندسی عمران و سرپرست کارگروه تحقیقات بتن دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان
نظر شما