به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، هر ساله تعداد قابل توجهی از دانشجویان و فارغ التحصیلان ایرانی با رویای آیندهای بهتر راهی غربت می شوند. به دلایل مختلف، آمار دقیقی از تعداد دانشجویان محصل در خارج از کشور وجود ندارد. هر چند سازمانهایی مانند مرکز تعاملات بینالمللی علم و فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به استخراج آمارهای مرتبط می پردازند؛ اما نتایج را به صورت رسمی منتشر نمی کنند.
بنا بر اعلام بهرام صلواتی، عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات جمعیتی وزارت علوم و مدیر برنامه پژوهشی مهاجرت در پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف، حدود ۵۳ هزار و ۷۰۰ نفر از دانشجویان ایرانی در خارج از کشور تحصیل میکنند که تنها ۰.۵ (نیم) درصد در دانشگاههای برتر دنیا مشغول به تحصیل بوده و مابقی در دانشگاههای متوسط و حتی ضعیف به تحصیل مشغول هستند.
تعمدی در کار است؟
نکته جالب، سهم اندک دانشجویان رشته های علوم انسانی از امکانات و یافته های آموزش عالی اروپا و آمریکا است. ورود انگشت شمار دانشجویان ایرانی رشته های علوم انسانی به دانشگاه های برتر دنیا سبب شده برخی از محققان و پژوهشگران و حتی مدیران آموزش عالی کشور، تعمدی برای مانعتراشی در راه تحصیل دانشجویان ایرانی رشته های غیر فنی متصور شوند. ابوذر سیفی، پژوهشگر و مسئول توسعه آینده پژوهی در دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) در این باره به ایسکانیوز، گفت: «اگر بخواهیم بر مبنای system thinking پیش برویم، می توان شایعه تعمد غرب برای بورسیه ندادن به دانشجویان علوم انسانی ایران را جدی در نظر گرفت. به طور مثال مخترع یا نخبه ای در ایران روی یک قطعه کار می کند، دیگری در چین، تحقیقاتش را روی قطعه متفاوتی انجام می دهد و دانشمندی در اروپا تحقیق مجزایی را پیگیری می کند؛ اما در نهایت ایالات متحده آمریکا، قطعات را کنار هم قرار می دهد و محصولی جدید معرفی یا اکتشافی تازه رونمایی می کند.»
وی ادامه داد: «به طور مثال شما به ندرت می توانید یا حتی می شود گفت نمی توانید برای رشته مدیریت مالی در یکی از دانشگاههای معتبر دنیا پذیرش بگیرید. این موضوع در مورد بیشتر رشته های مدیریتی صادق است؛ ولی دانشجویان رشته های فنی و مهندسی را به راحتی جذب کرده و بهترین امکانات را برایشان فراهم می کنند. متأسفانه محققان و پژوهشگران ایرانی هم خود را محدود به مقالات و چاپ در مجلات معتبر ISI کرده و دولت ها هم برای این مقالات، هزینه می کنند. غرب به دنبال فرآیند تولید دانش است؛ ولی ایران بیشتر مقاله تولید می کند.»
پای دانشجویان هم در میان است
جالب اینجاست که دانشجویان رشته های علوم انسانی هم تمایل زیادی برای پیگیری تحصیلات تکمیلی در خارج از کشور ندارند. مهرماه سال 1397، دکتر حسین جوشقانی، مدیر عامل مؤسسه حامی علوم انسانی آمار جالبی ارائه داد: «سال قبل حدود ۳۳ یا ۳۴ نفر درخواست داشتیم. البته شرایطی که گذاشتهایم، محدودکننده است؛ کسانی که از دانشگاههای برتر دنیا در رشتههای علوم انسانی پذیرش گرفتهاند. این شرایط شامل تعداد کمی از افراد میشود چون اکثرا افراد به سمت رشتههای مهندسی میروند. فارغالتحصیلان رشتههای علوم انسانی کمتر برای تحصیلات تکمیلی درخواست میفرستند. به همین دلیل پارسال درخواستهای کمی دریافت کردیم و امسال هم علیرغم گسترش تبلیغاتمان، فکر نمیکنیم درخواستهای خیلی بیشتری دریافت کنیم. از میان ۳۳، 34 نفر با حدود ۱۲ یا ۱۳ نفر مصاحبه کردیم و از بین آنها ۴ نفر انتخاب شدند که بورسیه تحصیلی شدند و به دانشگاهی رفتند که میخواستند.»
در داخل ایران اما شرایط به گونه دیگری پیش می رود و دانشجویان رشته های فنی برای مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری به سمت رشته های انسانی متمایل می شوند. مدیرکل دفتر گسترش آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری چندی پیش آمار تأمل برانگیزی اعلام کرد و گفت: «بیشترین انتقال رشتهها از فنی و مهندسی به دو رشته اقتصاد و مدیریت مربوط است.» دبیر ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور هم تأکید کرد تغییر رشته دانش آموختگان مهندسی و علوم پایه به علوم انسانی در بازه زمانی سال های 1382 تا 1392، رشدی 7 برابری داشته است.
علاقه شدید دانشجویان آمریکایی به علوم انسانی
آمریکایی ها علاقه بیشتری به تحصیل در رشته های علوم انسانی دارند. بنیاد ملی علوم مشهور به «NFS»، سازمانی دولتی در ایالات متحده که در 70 سال گذشته در توسعه قوانین و سیاست های رسمی علمی در آمریکا نقش اساسی ایفا کرده، سال 2016 آماری منتشر کرد که تفاوت فاحشی میان دریافتکنندگان مدرک دکتری در رشته های علوم انسانی و آموزشی با مهندسی و پزشکی را نشان داد، جالبتر اینکه بیشتر دانشجویان بینالمللی، رشته های علوم تجربی و ریاضی را انتخاب کرده و به تحصیل مشغول شدند. شهروندان آمریکا با 75.2 درصد تحصیل در مقطع دکتری رشته های روانشناسی و علوم اجتماعی، 83.5 درصد در آموزش و پرورش و 81.2 درصد در علوم انسانی و هنر، اختلافی فاحشی با دارندگان ویزای موقت یا دانشجویان غیر آمریکایی داشتند که تنها 19.3 درصد در رشته های روانشناسی و علوم اجتماعی، 10.9 درصد در آموزش و پرورش و 13 درصد در علوم انسانی و هنر مشغول به تحصیل بودند.
دکتر علی چوپانی، پژوهشگر زیستشناسی در مرکز تحقیقات بیوتکنولوژی کاربردی، دانشگاه علوم پزشکی تهران هم در این خصوص به ایسکانیوز، گفت: «دلایل بسیار زیادی برای تعداد اندک دانشجویان ایرانی رشته های علوم انسانی در دانشگاه های برجسته خارجی وجود دارد اما اصل موضوع به ساختارها و نیازهای کشورهای غربی برمی گردد. سیستم آموزشی غرب بر مبنای سرمایهداری و کسب ثروت پایه گذاری شده و به همین دلیل دور دانشجویان خارجی رشته های انسانی که برایشان درآمدی ندارد را خط میکشند.»
وی در پایان گفت: «غرب به دنبال رشته های ثروتساز است و دانشجویانی را از کشورهای دیگر دنیا جذب می کنند که هم رتبه های برتر کنکور کشورهای جهان سوم باشند و هم بعد از پرورش، برایشان خوب کار کنند. آنها نخبگان رشته های فنی را به کشور خود می برند، پروژه برای آنها تعریف می کنند، از اختراعات، اکتشافات و نظریاتشان استفاه کرده و در جهت ارتقای ثروت ملی بهره می برند.»
انتهای پیام/