به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، ۷۰ دانشگاه باز در سراسر دنیا وجود دارد که بیش از نیمی از این دانشگاه‌ها (۴۵ دانشگاه) در قاره آسیا قرار گرفته‌اند. صرفه‌جویی در زمان و هزینه مهم‌ترین شاخص دانشگاه‌های باز در جهان است.

دانشگاه‌های باز، از نظر پذیرش دانشجو، مسیرهای متنوع مطالعه، دسترسی به منابع یادگیری و شیوه‌های یاددهی- یادگیری بسیار انعطاف‌پذیر هستند. دانشگاه‌های باز در سه نوع دسترسی باز (دسترسی فراگیر و برابر به فرصت‌های آموزشی بدون موانعی مانند شرایط ورود و توانایی در پرداخت)، یادگیری باز (توانایی مطالعه و یادگیری در هر زمان، هر مکان و با هر سرعتی) و بورسیه تحصیلی باز (انتشار منابع آموزشی که امکان دسترسی، استفاده، سازگاری و توزیع مجدد بدون هزینه بین سایر فراگیران را فراهم می‌کند) فعالیت می‌کنند.

دانشگاه پیام‌نور ایران به عنوان اولین و تنها دانشگاه آموزش از راه دور در ایران سال ۱۳۶۷ تاسیس شد. در اساسنامه این دانشگاه به وظایفی همچون ایجاد زمینه برای ادامه تحصیل افرادی که تحصیل آنان در نظام آموزشی متعارف به سادگی امکان‌پذیر نیست، تأکید شده است.

تجربه‌های زیادی درخصوص آموزش از راه دور در کشور ما وجود دارد. در سال ۱۳۴۱ اداره آموزش فعالیت‌های سمعی و بصری در وزارت فرهنگ تشکیل شد که بعدها با عنوان دفتر آموزش سمعی و بصری به فعالیت خود ادامه داد. در همین زمینه، تلویزیون آموزشی در سال ۱۳۴۳ زیرنظر وزارت آموزش و پرورش تأسیس شد. هدف از پخش برنامه‌ها، جبران کمبود معلمان متخصص و جبران کمبود آزمایشگاه بود. در سال ۱۳۵۲ تهیه برنامه‌های آموزشی به سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران (صدا و سیما) واگذار شد.

دیگر تجربه سال‌های آغازین دهه پنجاه شمسی در زمینه آموزش از راه دور، دانشکده مکاتبه‌ای دانشگاه سپاهیان انقلاب (۱۳۵۱) است که بعدها به دانشگاه ابوریحان بیرونی تغییر نام داد. دانشکده مکاتبه‌ای ابتدا در چهار رشته شیمی، فیزیک، ریاضیات و زبان و ادبیات فارسی اقدام به پذیرش دانشجو کرد و بعدها دامنه فعالیت خود را از چهار رشته به هفت رشته (شیمی طبیعی، فیزیک -ریاضیات، زبان و ادبیات فارسی، آموزش و پرورش ابتدایی، اقتصاد و تعاون روستایی و همچنین مدیریت خدمات بانکی و مدیریت خدمات فنی در مقطع فوق دیپلم) گسترش داد. اقدام مهم دیگر، در زمینه آموزش از راه دور در کشور، تأسیس دانشگاه آزاد ایران در سال ۱۳۵۲ بود، دانشگاه آزاد ایران در آغاز فعالیت خود برنامه‌های تربیت معلم و علوم تندرستی و به دنبال آن عمران روستایی و تربیت فنورز و آموزش عمومی را در دستور کار قرار داد. این دانشگاه، نگرشی نو در آموزش عالی را عرضه کرد. پس از انقلاب اسلامی نیز دانشگاه پیام نور شرو ع به کار کرد و به تربیت دانشجو پرداخت.

دانشگاه آتاباسکا در کانادا، دانشگاه باز انگلستان، دانشگاه باز مالزی و دانشگاه باز استرالیا از جمله دانشگاه‌های باز موفق در جهان هستند که مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به مقایسه این دانشگاه‌ها با دانشگاه پیام‌نور ایران پرداخته است.

جدول زیر زمان تاسیس و جایگاه این دانشگاه‌ها در جهان را نشان می‌دهد؛

بر اساس جدول بالا، قدیمی‌ترین دانشگاه (آتاباسکا و باز انگلستان) بیش از ۵۰ سال قدمت دارند و جوان‌ترین دانشگاه (باز مالزی) حدود ۲۴ سال در حال فعالیت است. دانشگاه پیام نور کشورمان در این رابطه، حدود ۳۶ سال قدمت دارد. این دانشگاه‌ها تقریبا یک شعار واحد دارند و آن یادگیری بدون مرز است و نقطه تمرکز همه آنها حمایت از یادگیری باز است. توضیح بیشتر اینکه فراگیران در هر زمان، هر مکان و با هر سرعتی امکان یادگیری محتوای آموزشی را دارند. بدین معنا که دانشگاه از یادگیری فراگیران در هر زمان و مکان حمایت‌های لازم را به عمل می‌آورد؛ اما این رویکرد در دانشگاه پیام نور ایران به نسبت ضعیف‌تر است.

تعداد شعب دانشگاه پیام‌نور ۲۰ برابر دانشگاه باز انگلستان

بیشترین شعب ملی این دانشگاه‌ها با ۱۳ مورد به دانشگاه باز انگلستان مربوط می‌شود و کمترین آنها نیز با یک شعبه به دانشگاه باز مالزی اختصاص دارد. در این رابطه دانشگاه پیام نور کشورمان در حال حاضر حدود ۲۷۵ شعبه داخلی دارد. در بخش بین المللی، اکثر دانشگاه‌های مورد بررسی در قاره‌های مختلف دارای شعبه هستند.

تعداد اعضای هیئت علمی و نسبت استاد به دانشجو یکی دیگر از شاخص‌های مهم در بررسی دانشگاه‌ها است. در ادامه به مقایسه دانشگاه‌های آموزش از راه دور را در کشورهای کانادا، انگلستان، مالزی، استرالیا و ایران در مورد این موضوعات می‌پردازیم.

بر اساس جدول فوق، تمرکز بیشتر دانشگاه‌های آتاباسکا کانادا، باز انگلستان و پیام نور کشور بر دوره‌های کارشناسی است درحالی که در دانشگاه باز مالزی سهم برگزاری دوره‌های کارشناسی و تحصیلات تکمیلی تقریباً برابر است. آمارها نشان می‌دهد نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه باز استرالیا ۹ است که بهترین وضعیت را دارد، درحالی که در دانشگاه پیام نور ایران این نسبت ۱۰۰ است. در مقابل درخصوص نسبت دانشجو به کارکنان غیرهیئت‌علمی دانشگاه باز استرالیا بالاترین نسبت (بدترین) و دانشگاه پیام نور ایران پایین‌ترین وضعیت (بهترین) نسبت دانشجو به کارکنان غیر هیئت علمی را داراست. این نکته از این نظر که دانشگاه‌های باز دنیا، عمدتا بر بستر آموزش از راه دور متمرکز هستند، قاعدتا نیازمندی آنها به نیروی انسانی کمتر بوده؛ اما در دانشگاه پیام‌نور این موضوع کاملاً برعکس است.

دانشگاه پیام‌نور ایران با داشتن بیشترین تعداد شعبه در بین دانشگاه‌های باز جهان، پایین‌ترین وضعیت را در نسبت استاد به دانشجو یعنی یک استاد به ازای هر ۱۰۰ دانشجو را دارد.

انتهای پیام/