به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز؛ کرونا، درد و غم دارد. کرونا انسان را محدود کرده اما همیشه این محدودیت بوده که انسان را به حرکت واداشته است. ما آدم‌های قرن ۲۱ در دل یک تهدید بزرگ قرار گرفته‌ایم و الان وقت آن است که پیامی که در ذهن‌مان نقش بسته را عینی کنیم؛ باید فرصت‌ها را از دل تهدید کرونا بیرون بکشیم.
آموزش برای انسان امروز یک رکن است. بدون آموزش نمی‌توان رشد کرد حتی اگر بالاترین ضریب هوشی ممکن را داشته باشیم. اما یک اشکال جدی به شیوه آموزش کلاسیک وارد است؛ وقت زیادی از انسان می‌گیرد. آموزش کلاسیک می‌گوید؛ شما باید در یک زمان معین و در یک مکان مشخص حاضر باشی، برایش هم مهم نیست شما چقدر وقت صرف آمد و شد بکنید یا اینکه چه میزان انرژی صرف شود.
آموزش کلاسیک مثل یک جسم صلب است هر چقدر هم روی آن تزئینات به کار ببری آن را انعطاف‌پذیر نمی‌کند. وقت زیاد، انرژی زیاد و هزینه زیاد، ۳ عنصر جدا نشدنی آموزش کلاسیک است. در شهری مثل تهران اگر کسی ساکن غرب یا شرق شهر باشد و برای ۴ ساعت آموزش قرار باشد به دانشگاه تهران بیایید، باید کل زمان روز را برای این کار هزینه کند. خستگی جسمی و ذهنی و هزینه رفت و آمد در مقابل هزینه از دست دادن یک روز عملاً چیزی به حساب نمی‌آید.
آموزش مجازی بسیاری از مشکلات آموزش حضوری را حل می‌کند. علی خاکی صدیق معاون آموزشی وزارت علوم در چهاردهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بین المللی یادگیری و یاددهی الکترونیکی درباره مزایای آموزش مجازی گفته است: «استفاده از فناوری در آموزش موجب انعطاف پذیری می‌شود موجب غلبه بر زمان شده و فرصت تحصیل را به کارمندان و افرادی که در خانه هستند می‌دهد» خاکی‌صدیق در ادامه صحبت‌های خود به تاثیر آموزش مجازی بر کاهش ترافیک و دسترسی ارزان به آموزش اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما باید در شرایط پسا کرونا نیز به این نوع آموزش توجه کنیم.»
چالش‌های آموزش مجازی
آموزش شاید بیشتر از هر تعامل انسانی تحت تاثیر همه‌گیری کرونا قرار گرفته باشد. مجازی شدن آموزش در دنیا و در کشور ما یک انتخاب از روی اختیار نبود. در واقع برای ادامه یافتن آموزش چاره‌ای جز مجازی شدن نبود. با این وجود چالش‌های آموزش مجازی با گذشت یک سال از گسترش آن به حدی رسیده که همه منتظرند آموزش حضوری دوباره شروع شود.
کیفیت مهمترین وجه آموزش برای آموزش‌پذیر است؛ البته اگر مدرک‌گرایی را در کشور خودمان نادیده بگیریم. کاهش کیفیت بزرگترین اشکال شیوه آموزش مجازی کنونی‌ست که در کشور ما رایج شده است. اینکه فکر کنیم به صرف ارائه درس در فضای وب، آموزش مجازی شده، توهمی بیش نیست. توهمی که هم سیاستگذاران و هم مجریان آموزش در کشور اسیر آن شده‌اند و حتی به آن می‌بالند.
در همین رابطه علی اکبر صفوی رییس کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم گفته است: «۹۰ درصد آنچه به عنوان آموزش الکترونیکی در کشور ارائه می‌شود، آموزش الکترونیکی نیست یا تنها بخش کوچکی از ظرفیت‌های این حوزه است. ارائه یک دوره آموزش الکترونیکی استاندارد نیاز به استراتژی سازمانی، برنامه توسعه و بودجه، زیرساخت های فنی و ساختمانی، هدایت و راهنمایی اولیه استاد و دانشجو برای شروع دوره دارد.»
وضعیت آموزش مجازی که امروز در کشور اجرا می‌شود به گونه‌ای است که مهدی رفیعی دبیر شورای صنفی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان معتقد است: «در آینده هم آموزش مجازی نمی‌تواند پاسخگو باشد؛ نهایتا بتوان از این نوع آموزش برای دروس عمومی استفاده کرد اما برای درس‌های تخصصی جوابگو نیست.»
این دانشجوی دانشگاه شهید مدنی در ادامه گفت‌وگوی خود با خبرنگار ایسکانیوز به این موضوع هم اشاره می‌کند که حضور در دانشگاه علاوه بر بعد آموزشی بر مسائل فرهنگی و تبادلات اجتماعی هم اثر زیادی دارد که بدون حضور در دانشگاه، این بعد از بین می‌رود.
کاهش تعامل دانشجو و استاد
افزایش تعامل بین استاد و آموزش‌پذیر یکی از ویژگی‌های برجسته آموزش مجازی نسبت به حضوری است. در حالت عادی دانش‌آموز و دانشجو فقط در همان ساعت کلاس امکان ملاقات معلم و استاد را دارند اما فضای وب این امکان را فراهم می‌کند که زمان بیشتری برای این تعامل وجود داشته باشد. البته باید برای این نحوه تعامل هم زمان‌بندی مشخص داشت تا استاد و معلم به سایر امور زندگی خود هم برسند. اما موضوع اصلی این است که در عمل، این تعامل به کمتر از حالت حضوری رسیده مگر اینکه استادی از سر دلسوزی این کار را بکند.
وضعیت آموزش مجازی ما آنقدر بدون برنامه پیش می‌رود که حتی مشاهده شده، مدرس در حال رانندگی به ارائه درس می‌پردازد و دانش‌پذیر تصویر او را هم نمی‌بیند؛ به این بهانه که هزینه اینترنت کمتر شود. استفاده از امکاناتی چون پخش فیلم‌های آموزشی، اسلاید ارائه درس، تخته هوشمند و گفت‌وگو درباره مباحث درس برای خیلی از کلاس‌ها در حد یک آرزو است. یعنی استاد یا معلمی که از حداقل‌های آموزش مجازی استفاده کند؛ در جایگاه یک مدرس مطلوب است در حالی که تازه کف استانداردهای آموزش مجازی را رعایت کرده است.
سید نیما ذبیحی دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران و دبیر سابق شورای صنفی این دانشگاه در رابطه با وضعیت آموزش مجازی در یکسال گذشته به خبرنگار ایسکانیوز گفت: «یکسری از مشکلات فنی سایت‌ها برطرف شده اما هنوز نقدهای جدی به آموزش مجازی وارد است که برطرف نشده‌اند. به طور مثال سال گذشته در یکی از رشته‌های مهندسی استادی داشتیم که فقط یک پاورپوینت به دانشجویان داده بود و حتی کلاس را هم برگزار نمی‌کرد.»
رئیس کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم هم در این باره گفته است:«نحوه تدریس و نقش استاد و دانشجو در آموزش الکترونیکی با آموزش سنتی متفاوت است؛ تا قبل از پاندمی کرونا، حتی در وزارت علوم هم بسیاری از مدیران درک کافی از اهمیت آموزش الکترونیکی نداشتند؛ این در حالی است که در برنامه های پنج ساله کشور بر توسعه این دوره‌ها تأکید شده است.»
نظارت، عنصر فراموش شده آموزش مجازی
اشکال اصلی اینجا به سازمان‌های سیاستگذار حوزه آموزش(وزارت علوم و تحقیقات، آموزش و پرورش، کمیسیون آموزش مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی) و مجریان یعنی دانشگاه‌ها مربوط می‌شود. این نهادها مثل بسیاری از امور دیگر در حوزه فعالیت‌شان، خود را فقط درگیر زیرساخت و کارهای روزمره کرده‌اند و برای اصل کار و نظارت بر اجرای آن برنامه‌ای ندارند. در حوزه زیرساخت هم که مثل همیشه عقب هستیم اما گام‌های خوبی برداشته شده است!
در رابطه با توسعه زیرساخت‌ها، اسحاق جهانگیری معاون اول ریاست جمهوری در چهاردهمین کنفرانس ملی و هشتمین کنفرانس بین المللی یادگیری و یاددهی الکترونیکی گفته است: «باید برای تقویت زیرساخت‌های آموزش الکترونیکی سرمایه گذاری کرد. باید شرایط و امکانات لازم برای بهبود کیفیت آموزش الکترونیکی را فراهم کرد، و در این راه دستگاه‌های دولتی به تجارب بخش غیردولتی توجه کنند.»
نقش زیرساخت‌ها در کاهش عدالت آموزشی
رشد عدالت آموزشی از دیگر ارزش‌های آموزش مجازی‌ست که در کشور ما به ضد خودش تبدیل شده است. ضعف زیرساخت‌ها که مهمترین دغدغه مسئولان در کشور ماست باعث شده قشری از جامعه که قبلاً به خاطر در دسترس نبودن یا دوردست بودن محل آموزش به سختی بیفتند امروز بعضاً از اصل آموزش هم جا بمانند. ضعف اینترنت و کمبود دستگاه‌های ارتباطی برای این قشر که جزء محرومان جامعه ما هستند انکار ناپذیر است؛ هر چقدر هم این مسأله دستمایه کارهای سیاسی و رسانه‌ای شده باشد و بیان آن کاری لوث شده به نظر بیاید اما هنوز اصل مشکل سر جای خود باقی‌ست.
در همین رابطه محمد علی احمدی، کارشناس امور آموزشی در گفت و گو با یکی از رسانه‌ها، اولین معضل آموزش مجازی را نداشتن دسترسی کامل افراد به گوشی هوشمند یا حتی اینترنت مناسب بیان کرده است.
زهرا زمانی دبیر سابق شورای صنفی دانشگاه رازی کرمانشاه هم در گفت‌وگو با خبرنگار ایسکانیوز با اشاره به اینکه حضور دانشجویان در کلاس‌های آنلاین اجباری شده و حتی اجازه حذف درس هم به خاطر غیبت در کلاس‌ها به استاد داده شده است، می‌گوید: «ما در این منطقه دانشجویانی داریم که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند و آنجا دسترسی به اینترنت ندارند اما درصد زیادی از نمره پایانی به حضور در کلاس آنلاین بستگی دارد.»
کاش مسئولان دولتی به جای گفتن از «باید بشود»، از آنچه انجام شده می‌گفتند.
کاهش هزینه‌ها چه برای آموزش‌پذیر و چه برای آموزشگاه، چه در سطح عالی و چه در سطح مقدماتی آموزش از دیگر امکانات آموزش مجازی است. اما اینجا هم مسئولان حوزه آموزش راه را اشتباه می‌روند. اینکه فکر کنیم با استفاده از همان ساختارهای آموزش کلاسیک هزینه آموزش مجازی کاهش پیدا کند خیال خامی بیش نیست و چه بسا هزینه‌ها بیشتر هم می‌شود. هر مفهوم و ایده‌ای برای اجرای درست در درجه اول نیازمند سازماندهی و ایجاد یک ساختار مناسب است. ساختاری که با ویژگی‌های آن ایده همخوان باشد. ظرف باید با مظروف متناسب باشد. نمی‌توان از همان ساختارهای آموزش کلاسیک برای آموزش مجازی استفاده کرد و انتظار کاهش هزینه هم داشت.
مصرف زیاد زمان، هزینه و انرژی سه ویژگی اصلی آموزش حضوری است که با استفاده از آموزش مجازی در هر یک صرفه‌جویی قابل‌توجهی می‌شود. البته آموزش کلاسیک هم ویژگی‌هایی دارد که هیچ وقت نمی‌توان آموزش مجازی را به صورت کامل جایگزین آن کرد. اما اگر چالش‌های آموزش مجازی به درستی حل شود؛ این شیوه آموزش می‌تواند برای بسیاری از رشته‌های تحصیلی که نیاز به امکانات عملی و فضای کارگاهی ندارند؛ جایگزین بسیار مناسبی باشد. مشکلات ناشی از همه‌گیری کرونا دیر یا زود حل خواهد شد اما بازگشت کامل نظام آموزشی کشور به شیوه سابق، برگشت به عقب است و خسارت‌بار. باید بهترین بهره‌برداری را از فرصت اجباری که کرونا به ما داده است، برای آینده داشته باشیم.
انتهای پیام/
نظر شما