حمید یعقوبی عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد در گفت‌وگو با خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز درباره علل گرایش جوانان و دانشجویان به استعمال دخانیات و مواد اعتیاد آور اظهار کرد: علل گرایش جوانان را می‌توان از منظرهای مختلفی مورد بررسی قرار داد؛ اما این علل را می‌توان به دو دسته کلی عوامل فردی و عوامل اجتماعی تقسیم بندی کرد.
بیشتر بخوانید:
شکست‌های عاطفی، عامل استعمال دخانیات دختران دانشجو/ مبارزه با دخانیات در دانشگاه‌ها باید چگونه باشد؟
وی با بیان اینکه مصرف دخانیات بین قشر جوان و دانشجو افزایش داشته است، گفت: متاسفانه مصرف دخانیات در ایران روندی افزایشی داشته؛ در حالیکه این موضوع در کشورهای دنیا روند کاهشی دارد.
سبک تربیتی نادرست، آستانه تحمل جوانان را کاهش داده است
یعقوبی درباره عوامل فردی گرایش دانشجویان به دخانیات و مواد اعتیادآور بیان کرد: کنجکاوی، هیجان، احساس دیده شدن، خودنمایی، بزرگ شدن، آزادی طلبی از جمله دلایل افزایش گرایش افراد هستند. براساس تحقیقی که چند سال پیش انجام شد، تنش در زندگی شخصی می‌تواند تا ۶ برابر تمایل فرد به مواد اعتیادآور را افزایش دهد. این تنش‌ها با نشانه‌هایی مانند ناامیدی، استرس و اضطراب همراه است. در حال حاضر نیز این نشانه‌ها در جمعیت جوان به شدت مشاهده می‌شود. البته به نظر می‌رسد عوامل فردی هم به نوعی تحت تاثیر عوامل اجتماعی مانند طلاق قرار دارند.
موسس انجمن روانشناسی بالینی ایران اضافه کرد: علاوه بر نشانه‌هایی که بیان شدند، می‌توان ویژگی شخصیتی، عدم تحمل ناکامی، صبور نبودن، ناتوانی در به تاخیر انداختن نیازها را از جمله عوامل مصرف دخانیات اشاره کرد. البته همین عوامل نیز تحت تاثیر نظام تعلیم و تربیت، فضای اجتماعی و خانوادگی قرار دارد. به این معنا که ما نسلی را تربیت کرده و تلاش کردیم امکانات را اختیار آنان قرار دهیم تا محرومیت‌هایی که خودمان داشتیم را فرزندانمان نداشته باشند.
وی ادامه داد: سبک تربیتی و فرزند پروری و سرویس دهنده بودن والدین باعث شده تا آستانه تحمل ناکامی بین جوانان پایین باشد. بنابراین می‌خواهند نیازهایشان به سرعت برطرف شود. حال اگر نیاز آنها برطرف نشود، به راحتی سراغ دخانیات یا مواد مخدر می‌روند. دانشجویان علاوه بر دلایل شخصی گرایش جوانان به اعتیاد، فشارهای تحصیلی به ویژه در دانشگاه‌های مطرح است.
مسری شدن مصرف دخانیات در خوابگاه‌ها و دانشگاه‌ها
یعقوبی با اشاره به عوامل اجتماعی گرایش جوانان به دخانیات یادآور شد: این عوامل در نظریه «فشار گروه همسالان» تجمیع شده است. دوست مصرف کننده مواد مخدر بر فرد تأثیرگذار است. به عنوان مثال حضور دانشجوی آلوده به دخانیات در کلاس درس یا خوابگاه؛ احتمال ترغیب سایر دانشجویان به دخانیات را افزایش می‌دهد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: زندگی در خوابگاه دانشجویی و تنش‌هایی همراه با آن و آزادی‌های زندگی به دور از نظارت خانواده از عوامل مهم اعتیاد دانشجویان است. وقتیکه مصرف سیگار بین دانشجویان خوابگاهی یا کلا قشر دانشجو افزایش یابد، انگار این موضوع شکل مسری به خود می‌گیرد. به این معنا که این موضوع به نوعی فرهنگ سازمانی یا پذیرش جمعی تبدیل می‌شود. مثلا یک دانشجو پیش خود فکر می‌کند که سایرین هم سیگار می‌کشند و خیلی موضوع خاصی نیست و عیبی ندارد که من هم مصرف کننده باشم.
وی با اشاره به نظریه هنجارهای اجتماعی می‌گوید: اگر افراد احساس کنند، پدیده‌ای در جامعه هنجار و عادی است؛ انجام دادن آن رفتار یا پدیده حتی اگر نادرست باشد، برای وی آسان‌تر خواهد بود. روند افزایشی اعتیاد و دخانیات بین جوانان نیز از این نظریه پیروی می‌کند.
به گفته یعقوبی؛ دسترسی آسان به دخانیات یا مواد مخدر از دیگر عوامل اجتماعی گرایش جوانان به استعمال این مواد است. هم اکنون یک جوان به سادگی و در کمترین زمان ممکن می‌تواند به سیگار دسترسی داشته باشد. هر دکه یا مغازه‌ای سیگار برای فروش دارد، در حالیکه در کشورهای دنیا به این سادگی نیست. بنابراین بخشی از مقابله با تقاضا باید در مقابله با عرضه انجام شود، موضوعی که در کشورمان وجود ندارد.
اعتراض به جامعه با استعمال دخانیات
مدیر کل اسبق مرکز مشاوره و سلامت روان دانشجویان وزارت علوم اضافه کرد: مصرف سیگار توسط سلبریتی‌ها و بازیگران در سریال‌ها یا فیلم‌ها شبکه خانگی در چند سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است.
وی با اشاره به نظریه «تعهد به قواعد و رسوم فرهنگی و اجتماعی» عنوان کرد: بر اساس این نظریه، اگر جوانی احساس کند که آرزوهایش در اجتماع برآورده می‌شود، آداب و رسوم آن جامعه را رعایت کرده و به آن احترام می‌گذارد. حالا اگر جوانانی دچار سرخوردگی در تحقق اهداف و آرزوها شود، احتمال احترام به هنجارهای اجتماعی و فرهنگی کاهش می‌یابد. در نهایت دانشجویی که به آینده امیدوار باشد، سراخ سیگار نمی‌رود.
یعقوبی اضافه کرد: برخی جوانان نیز برای اعلام مخالفت با شرایط فعلی جامعه یا هنجارهای اجتماعی به استعمال دخانیات می‌پردازند. این موضوع اعتراضی شامل خانواده هم می‌شود.
۱۶۰۰ دانشگاه دنیا عاری از دخانیات هستند
موسس انجمن روانشناسی بالینی ایران درباره نقش و وظیفه دانشگاه‌ها در کاهش آمار استعمال دخانیات بین جوانان و دانشجویان مطرح کرد: اجرای برنامه دانشگاه عاری از دخانیات یک هدف و خواسته جهانی است. در دنیا درباره برخورد دانشگاه با مصرف دخانیات توسط دانشجویان دو رویکرد دارد. رویکرد اول، دانشگاه به صورت کامل عاری از دخانیات باشد. به این معنا که مصرف سیگار از کلاس درس گرفته تا محیط دانشگاه و خوابگاه‌ها و امکان وابسته به دانشگاه‌ها ممنوع است. البته این کار نشدنی نیست، در حال حاضر بین ۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ دانشگاه بدون دخانیات در دنیا وجود دارد.
وی اضافه کرد: داشتن دانشگاه عاری از دخانیات دشوار است و تمام افراد حاضر در دانشگاه باید برای اجرای این طرح همکاری کنند. به عقیده بنده، سیاست‌های انضباطی و تنبیهی موثر نبوده و بیشتر سیاست‌های آموزشی، آگاهی بخشی و مسئولیت اجتماعی تاثیر گذار است.
یعقوبی درباره رویکرد دوم دانشگاه‌های عاری از دخانیات عنوان کرد: برخی از دانشگاه‌ها برای استعمال دخانیات محدودیت‌هایی اعمال کرده‌اند. دانشجویان در این دانشگاه‌ها نمی‌توانند هر جایی که دوست دارند، سیگار بکشند؛ بلکه در مکان‌های خاصی که در نظر گرفته شده باید این کار را انجام دهند.
عضو هیئت علمی دانشگاه شاهد بیان کرد: البته این مکان‌های خاص نباید انقدر در دید عموم باشد که باعث هنجار شکنی شود و نه انقدر دور از دسترس باشد که رفت و آمد برای دانشجو یا استاد سخت شود.
وی با طرح سوالاتی ماند اینکه مگر حراست دانشگاه تا چه میزان می‌تواند با دانشجویان استعمال کننده برخورد کند یا چقدر آنان را به کمیته انضباطی دعوت کند، گفت: در نهایت دانشگاه عاری از دخانیات آرزوی مسئولان آموزش عالی و فعالان پیشگیری از دخانیات در کشورهاست. البته شاید بتوان دانشگاه کوچک در شهرستان را عاری از دخانیات کرد؛ اما دانشگاه بزرگ با جمعیت دانشجویی بالا را نمی‌توان استعمال دخانیات را به سادگی ممنوع کرد.
یعقوبی در پایان خاطرنشان کرد: نباید از مقابله با دخانیات ناامید شویم. آمار استعمال دخانیات در ایران بین دهه‌های 40 و 50 بالا بود؛ اما با آموزش و اطلاع رسانی و فرهنگ سازی این آمار کاهش داشت.
انتهای پیام/
نظر شما