به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، مهاجران افغانستانی سال‌هاست به‌صورت مجاز و غیرمجاز در ایران زندگی می‌کنند. در روزهای اخیر، شماری از این مهاجران با تجمع مقابل سفارت افغانستان در تهران، نسبت به آنچه «تضییع حقوق‌شان» خوانده‌اند، اعتراض کردند گزارش های میدانی حاکی از این است که این اعتراضات خیابانی از ۶ روز گذشته تاکنون ادامه یافته است و در صورت تدوام این تجمعات بیم سوء استفاده از آن با استفاده از اتباع غیرمجاز می‌رود.
بیشتر بخوانید؛
ساماندهی اتباع افغانستانی؛ از مهاجر تا پناهنده
در چند روز گذشته خیابان پاکستان شاهد تجمع مهاجرین افغانستانی بود که به دنبال «حقوق از دست رفته» خودهستند، این مهاجران باور دارند که دولت های ایران و افغانستان آنهارا در جامعه رها کردند و هیچکس به مشکلات آنها توجه نمی‌کند. مهاجران افغانستانی که در مقابل سفارت افغانستان در تهران تجمع کردند خواستار دریافت مدارک معتبر شناسایی شدند، مانند اسناد ثبت ازدواج و حتی پاسپورت که با آن بتوانند به افغانستان برگردند. موضوع مدارک شناسایی افغانستانی سال‌ها است که به یک مشکل برای دولت ایران تبدیل شده است.
با این حال عده‌ای از این مهاجران که به‌طور غیرمجاز در ایران زندگی می‌کنند و دولت به‌دنبال اخراج آنها از کشور است نیز جزو مشکلات بزرگ جمهوری اسلامی ایران در حوزه اتباع بیگانه استر و مشکل مضاعفت تر این است که عده‌ای دیگر از این مهاجران غیرقانونی حتی در ایران صاحب فرزند شدند و طبق ماده ۹۷۶ قانون مدنی این افراد اتباع ایرانی هستند با این که حضور خودشان غیرقانونی است.
مهمانان ناخوانده از کی به ایران آمدند؟
آغاز مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران برمیگردد به حدود ۵۰ سال قبل، زمانی که در افغانستان پادشاهی سقوط کرد و از آن زمان مهاجرت محدود افغان‌ها به ایران آغاز شد. اولین موج گسترده مهاجرات افغانستانی‌ها به زمان حمله شوروی به افغانستان برمیگردد.پس از تجاوز شوروی و اشغال افغانستان حدود ۲ الی ۳ میلیون افغانستانی وارد ایران شدند، این موج اول همزمان با جنگ ایران و عراق بود و ایران برای جبران کمبود نیروی کار و مشکلات سیاسی با شوروی و کمونیست های افغانستان از این مهاجران استقبال کرد. بعد از خروج ارتش سرخ از افغانستان و آغاز جنگ داخلی در این کشور و سلطه طالبان و اشغال همسایه شرقی کشورمان توسط آمریکایی‌ها، ایران شاهد موج های گسترده و بی‌رویه از ورود افغان‌ها بود.
پارادوکس آمارهای رسمی و غیررسمی
بعد از گذشت حدود ۵۰ سال از میزبانی ایران از این مهمان های ناخوانده، هنوز آمار دقیق و رسمی از جمعیت این افراد وجود ندارد. نادر یاراحمدی رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور در فروردین ۱۴۰۴ در گفتگویی گفت:« تعداد مهاجرین افغانستانی ۶.۱ میلیون نفر است که ۲ میلیون نفر آنها غیر مجار هستند»
اما بعقوب رضازاده عضو کمیسون امنیت ملی محلس در مهرماه ۱۴۰۳ اعلام کرد که تعداد افغانستانی در ایران به اندازه یک افغانستان کوچک است و ۱۷ میلیون افغانستانی در ایران زندگی می‌کنند! حضور گسترده افغان‌ها در ایران و لطمه این افراد به اقتصاد و فرهنگ و حتی امنیت کشور غیرقابل انکار است.اکنون در جنوب شهر تهران و برخی از شهرهای ایران محله هایی وجود دارد که همه ساکنین آن افغان هستند.
موضوع اتباع افغانی در ایران یک موضوع نژادی نیست، بلکه موضوعی است که تمامی افراد جامعه و تمامی جنبه های کشور را از اقتصادی تا امنیتی در بر میگیرد.بنا به گزارش‌ها زورگیر خیابان بعثت که توسط پلیس دستگیر و افغانستانی بود. همچنین روز گذشته کلیپی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌دهد حضور افغانستانی‌ها در خیابان پاکستان، باعث آشفته شدن اوضاع این خیابان شده است. بنابریان به باور کارشناسان دولت باید در قضیه اتباع افغان جدی‌تر عمل کند و روند ساماندهی و اخراج آنها را سرعت ببخشد.
در ادامه مشروح گفتگو ی ایسکانیوز با شهریار حیدری نماینده ادوار مجلس، سخنگو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم و کارشناس مسائل اتباع افغانستانی در ایران را می‌خوانید:
حیدری در این باره که چرا اطلاعات دقیق از آمار اتباع در ایران وجود ندارد، گفت: هیچ‌کدام از آمارها واقعیت ندارد و این اعدادی که می‌گویند مستند نیست. تنها مرکزی که می‌توان به آن استناد کرد سازمان اتباع وزارت کشور است. این اختلاف آمارها ناشی از بی‌برنامگی و عدم توجه به ساماندهی اتباع خارجی است. اگر دولت برنامه داشت این اختلاف آمارها به وجود نمی‌آمد. تمامی کشورهای دنیا آمار دقیقی از مهاجران در کشور خودشان دارند به غیر از کشور ما! حتی طالبان نیز آمار مهاجران را ثبت می‌کند. اگر کسی وارد افغانستان شود اطلاعات او سریعا توسط طالبان ثبت می‌شود.
وی در مورد اختلاف نظرها درباره حضور اتباع گفت: برنامه قابل اجرا در این زمینه وجود ندارد و اختلاف نظرهایی بر سر حضور اتباع در ایران وجود دارد. عده‌ای می‌گویند حضور افغانستاتی‌ها مفید است و عده‌ای دیگر می‌گویند حضور آنها به ضرر کشور است و عده‌ای نیز می‌گویند اتباع مجاز باید در کشور بمانند و اتباع غیرمجاز اخراج شوند، بنده هم قبول دارم که این افراد باید ساماندهی شوند.
انگیزه حضور برخی از اتباع اهداف سیاسی مانند ترور و ناامنی است
این کارشناس مسائل افغانستان در پاسخ به پرسشی درباره تاثیر حضور اتباع غیرمجاز افغانستانی بر اقتصاد کشور، از جمله نقش آنها در صنایعی مانند چرم و برآورد میانگین خسارات اقتصادی ناشی از این حضور، اظهار کرد: حضور این افراد هم منفعت دارد هم ضرر، منفعت آن این است که نیروی کار مناسب هستند و در زیرساخت ها در حال فعالیت هستند اما ضرری که می‌زنند این است که آمار دقیقی از حضور و انگیز آنها نیست، ممکن انگیزه برخی از آنها اهداف سیاسی مانند ترور و ناامنی باشد.
وی در ادامه افزود: البته این را هم باید در نظر بگیریم که حضور این افراد برای خیلی از ساختمان‌های و نیز در حوزه خدماتی و کارگری مفید است اما خارج از این موضوع حضورشان بسیار خطرناک است. بنابراین برای کشور و حاکمیت ساماندهی اتباع خارجی ضررورت دارد چه کسانی به‌صورت مجاز در کشور هستند چه کسانی که به‌صورت غیرمجاز در ایران حضور دارند.
این نماینده ادوار مجلس با اشاره به آسیب‌های اقتصادی ناشی از حضور اتباع بیگانه در افتصاد کشور خاصرنشان کرد: با وجود منافع خدماتی، حضور آنها به اقتصاد ما آسیب می‌زند. سرانه درآمد در کشور مشخص است و این سرانه براساس جمعیت کشور مشخص می‌شود. ناگهان چند میلیون جمعیت غیرمجاز به این تعداد اضافه می‌شود که قطعا باعث ایجاد اختلال در امکانات بهداشتی و اقتصادی می‌شود. اگر صف نانوایی‌ها در برخی شهرها طولانی شده بخاطر حضور این افراد غیرمجاز است.
اتباع غیرمجاز طعمه دشمن می‌شوند
سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس یازدهم درباره انگیزه نامشخص مهاجران غیرقانونی افغانستانی در ایران خاطرنشان کرد: این‌ها می‌توانند در پاره‌ای موارد به کمک دشمن بیایند، مانند حادثه کرمان و شاهچراغ که همین اتباع خارجی آن را رقم زدند، دشمن به دنبال این است که از این افراد به عنوان جاسوس، تروریست و ناامن کننده کشور استفاده کند. آنها گزینه های مناسبی برای عملیات‌های خرابکاری در کشور هستند و ممکن است در طعمه دشمن قرار گیرند. در این زمینه مواردی مختلفی وجود داشته که توسط وزارت اطلاعات کشف و خنثی شده است.
شهریار حیدری در ارزیابی عملکرد دولت در زمینه ساماندهی اتباع غیرمجاز اظهار کرد: دولت‌های مختلف طرح‌هایی داشتند ولی به نتیجه نرسیدند، نباید خودمان را با طرح‌هایی که عملی نمی‌شود فریب بدهیم. از ۲۰ سال گذشته وضعیت اتباع نه تنها بهتر نشده بلکه بدتر هم شده است. درحالی که بهترین حرف‌ها در این چندسال زده شد! درحال حاضر متولی ساماندهی اتباع غیرمجاز وزارت کشور است و وزارت کشور برای انجام این امر نیازمند حمایت مجلس و مجمع تشخیص و دستگاه قضایی است. به نظر من مدیری که در راس سازمان اتباع و مهاجرین خارجی قرار گرفته شخصی با تجربه و باانگیزه است و باید از طرح‌هایی که ارائه می‌دهد حمایت کنند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا هوشمندسازی مرزها می‌تواند از ورود اتباع غیرمجاز به کشور جلوگیری کند یا خیر گفت: این یک ضرورت است و ده‌ها هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد و این بودجه باید در اختیار مرزبانی قرار بگیرد. اگر مرزبانی پشتیبانی مالی داشته باشد می‌تواند برنامه هوشمندسازی را اجرا کند اما در غیر این صورت طرح‌ها فقط درحد فنس‌کشی و دیوار باقی می‌ماند.
مهم‌ترین مولفه در امنیت، متقاعد کردن کشورهای همسایه است
سخنگو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی دوره یازدهم مجلس در ادامه گفت: مهم‌ترین مولفه در امنیت، متقاعد کردن کشورهای همسایه است. اگر تمام مرز ها را به ارتفاع ۳۰ متر هم دیوار بکشیم ولی کشور همسایه همکاری‌های لازم را نکند، آسییب‌پذیر خواهیم بود. بنابراین دیپلماسی بهترین راهکار است تا دولت افغانستان و پاکستان را متقاعد کنیم و گرنه انجام یک‌طرفه این کارها فایده نخواهد داشت.
کارشناس مسائل افغانستان در پاسخ این سوال که با توجه به شرایط اقتصادی کشور آیا دولت باید این بودجه را اختصاص باید بدهد یا خیر گفت: اگر دغدغه جلوگیری از ورود اتباع غیرمجاز دارند باید مرزبانی را از لحاط مالی تامین کنند. مرزبانی طرح و برنامه دارد اما اجرای طرح و برنامه مشروط به حمایت مالی است زیرا امنیت هزینه‌بر است البته سود آن بیشتر است.
عدم همکاری طالبان در تامین امنیت مرزها/ خطر حرکت اتباع به سمت اجتماع و صنف
نماینده مجلس یازدهم درباره عدم همکاری طالبان با جمهوری اسلامی ایران گفت: اگر یک ایرانی بخواهد به‌طور غیرقانونی وارد افغانستان شود طالبان سریع متوجه می‌شود و برخود می‌کند اما هزاران نفر اتباع غیرمجاز در روز از مرزها به سمت جمهوری اسلامی ایران می‌آیند و طالبان به این موضوع توجهی ندارد.
وی در پاسخ به سوالی درباره ارتباط افزایش جرائم خیابانی و افزایش نرخ اتباع غیرمجاز در ایران گفت: بخشی از این جرائم از سوی مهاجرین غیرمجاز صورت میگیرد زیرا عده‌ای که مدارک شناسایی ندارند و به صورت غیرقانونی در کشور هستند هر اقدامی که بخواهند، انجام می‌دهند.
حیدری درباره تجمع عده‌ای از افغانستانی‌ها در مقابل سفارت افغاانستان گفت: چون حضور این افراد پررنگ است و دارند به سمت اجتماع و صنف می‌روند، ممکن است در آینده مطالباتی دیگری هم از دولت جمهوری اسلامی ایران داشته باشند. بنابراین دولت هرچه زودتر باید به این موضوع رسیدگی کند و این افراد را در غالب یک دستگاه مانند سازمان اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور ساماندهی کند.
خبرنگار: علیرضا همتی بهار
نظر شما