به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز؛ در هفته جاری ماسیمو آپارو معاون مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی در شرایطی وارد ایران شد که ایالات متحده آمریکا همچنان بر غنیسازی صفر توسط در خاک کشورمان تاکید دارد و در این سو جمهوری اسلامی ایران نیز به صراحت بر حفظ حق غنیسازی صلحآمیز خود در چارچوب NPT پافشاری میکند.
بیشتر بخوانید؛
ایران باید همکاریهای فراپادمان را لغو کند/ آژانس سالهاست سیاسی عمل کرده است
سفر این مقام عالیرتبه آژانس بینالمللی انرژی اتمی در شرایط پساجنگ به چند دلیل حائز اهمیت است:
۱- بسیاری از مسئولین کشور و تحلیلگران بر این باورهستند که رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی با ارائه گزارشهای نادرست از فعالیتهای صلحآمیز هستهای جمهوری اسلامی ایران، زمینه تهاجم نظامی اسرائیل و آمریکا را به ایران فراهم کرد. گزارشی که به صدور قطعنامهای علیه کشورمان منجر شد و به فاصله ۲۴ ساعت پس از آن نخستوزیر رژیم اسرائیل با ادعای دفاع پیشدستانه و با دستاویز قرار دادن این قطعنامه به ایران حمله کرد.
۲- ایران آژانس را درحالی مسئول این رفتار میداند که تمام فعالیتهای هستهای خود را تحت نظارتهای گسترده این نهاد بینالمللی قرار داده و حتی به گفته مسئولین فراتر از تعهدات خود با آژانس همکاری کرده است. از این منظر جمهوری اسلامی ایران یکی از متعهدترین اعضای معاهده NPT است و دلیل اعتراض و انتقاد ایران به رفتار آژانس بینالمللی انرژی اتمی هم همین تعهدی است که به آن مقید بود اما در نهایت از طرف آژانس بدعهدی و غرضورزی دریافت کرد.
بر این اساس جمهوری اسلامی ایران معتقد است آژانس بینالمللی انرژی اتمی از مأموریت و مسئولیت فنی و ذاتی خود دور شده و با افتادن در ورطه سیاستزدگی علاوه بر این که اعتبار خود را در نزد سایر اعضاء زیر سوال برده است، باعث شده تا امنیت منطقه خاورمیانه نیز به خطر بیفتد و بزرگترین شاهد مثال این مدعا، جنگ ۱۲ روزه اخیر و حمله به تاسیسات هستهای ایران است.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم در نشست اخیر خود با خبرنگاران درباره جزئیات همکاری با آژانس به این نارضایتی ها اشاره کرد و گفت: «گلایهها و اعتراضهای ما به عملکرد سیاستزده آژانس بینالمللی انرژی اتمی کاملاً روشن و بارها بیان شده است. ما بارها تأکید کردهایم که آژانس و مسئولان آن باید صرفاً بر اساس مسئولیتهای فنی و حرفهای خود در این نهاد بینالمللی اقدام کنند و از تأثیرپذیری از فشارهای سیاسی پرهیز کنند.»
بر همین اساس یکی از محورهای گفتگوی هیات مذاکره کننده با آپارو انتقال این اعتراضات نسبت به عملکرد آژانس بود. کاظم غریبآبادی معاون وزیر خارجه در این زمینه گفته است: «هیئت ایرانی در دیدار با ماسیمو آپارو، مراتب انتقاد و اعتراض شدید خود را به عدم ایفای مسئولیتهای آژانس در جریان حمله اسرائیل و آمریکا ابراز کرده است. این هیئت مطالبات کشورمان برای اصلاح فرایندهای نادرست حاکم بر آژانس در قبال موضوع هستهای ایران را به اطلاع هیات اعزامی آژانس رساند.»
با تمام این اوصاف از آنجائی که اطلاعات چندانی از جزئیات اولین مذاکره فرستاده عالیرتبه آژانس به تهران منتشر نشده است، گروهی از تحلیلگران آن را اتفاقی مهم در راستای کاهش سطح تنشها ارزیابی میکنند اما گروهی دیگر ضمن تاکید بر وجود اختلافات بنیادین میان تهران و غرب، انجام این سفر را بیحاصل میدانند.
اما نکته مسلم این است که اگر آژانس بینالمللی انرژی اتمی بخواهد همچنان همصدا با آمریکا و اروپا بر مساله غنیسازی صفر اصرار کند، اساسا مذاکرات ادامه پیدا نخواهد کرد.
ایران ایجاد محدودیت در برنامه هستهای را میپذیرد؟
با اینکه از سویی دور بعدی مذاکرات میان ایران و تروئیکای اروپایی در هالهای از ابهام قرار دارد و بر اساس گفتههای وزیر خارجه زمان مشخصی برای آن در نظر گرفته نشده است و از سوی دیگر نیز مشخص نیست مذاکرات هستهای میان ایران و آمریکا از سر گرفته خواهد شد یا خیر و حالا هم پرونده هستهای ایران با سفر معاون گروسی وارد فاز جدید و البته پیچیدهای شده است؛ مجید تخت روانچی، معاون سیاسی وزیر خارجه گفته است: «ایران در ازای لغو تحریمهای آمریکا علیه ایران، «محدودیتهایی را بر توسعه هستهای برای مدت معینی میپذیرد».
تختروانچی همچنین اعلام کرد که تهران از طریق یک کشور واسطه به ارتباط با ایالات متحده ادامه میدهد، اما هیچ اشارهای به زمان شروع دوباره مذاکرات نکرده است. با آنکه معاون وزیر خارجه کشورمان از آمادگی برای مذاکره سخن گفته، اما به نظر میرسد اولا به علت عدم قطعیت آن، ثانیا نامشخص بودن زمانش و ثالثا زیادهخواهی و مبهم بودن خواستههای طرفهای غربی و آمریکا، دستیابی به یک توافق میان ایران و غرب تا پیش از پایان ضربالاجل طرفهای غربی یعنی ۸ شهریورماه که کمتر از دو هفته به پایان آن مانده، امری دشوار است.
علاوه بر این امروز ۲۲ مردادماه تروئیکایی اروپایی با انتشار نامهای ضدایرانی اعلام کرد اگر تهران تا آخر ماه اوت مذاکرات هستهای را از سر نگیرد، آماده فعال کردن «مکانیسم ماشه» و بازگشت خودکار تحریمها علیه ایران است. این در حالی است که تروئیکای اروپایی در مذاکرات ماه گذشته در استانبول اعلام کرده بود که در صورت موافقت تهران با از سرگیری مذاکره با آمریکا و همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی پیش از سپتامبر، مهلت پایان اوت را برای فعال کردن مکانیسم ماشه، تمدید خواهد کرد.
به باور بسیاری از تحلیلگران، میزبانی از معاون گروسی در تهران آن هم پس از به اوج رسیدن تنشها میان ایران و آژانس میتواند گامی مثبت در راستای اعلام حسننیت ایران برای برداشتن موانع همکاری با نهادهای بینالمللی ارزیابی شود، اما ارسال نامه مذکور به دبیرکل سازمان ملل همچنان حاکی از علاقه طرف غربی به استفاده از ابزار زور و سلطهگری است.
چرا معاون گروسی نتوانست از سایتهای هستهای بازدید کند؟
چندی پیش غریبآبادی از سفر هیاتی از آژانس به ایران خبر داد و پس از آن هم سخنگوی وزارت خارجه گفت این سفر به منظور تهیه «شیوهنامه جدید همکاری با آژانس» پس از حمله اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هستهای ایران و همچنین مصوبه اخیر مجلس در تعلیق همکاری با این نهاد، انجام میشود. وی به صراحت اعلام کرده بود که هیچ برنامهای برای بازدید از تأسیسات هستهای که در جریان جنگ اخیر آسیب دیدهاند، در دستورکار قرار ندارد.
غریبآبادی پیش از این گفته بود: «تیم فنی آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای بحث در مورد چگونگی همکاریهای آتی ایران با آژانس به تهران سفر خواهد کرد، اما این هیأت از تأسیسات هستهای ایران بازدید نخواهند کرد. در شرایط جدید، نحوه اجرای تعهدات نیازمند گفتوگوهای تازه با آژانس است و این موضوع اهمیت دارد.»
اهمیت عدم بازید آپارو از سایتهای هستهای برای تصمیمگیران هستهای کشورمان به حدی بود که ۱۹ مردادماه و یک روز پیش از ورود معاون گروسی به تهران، این بار وزیر امور خارجه اطمینان داد هیچ برنامه بازرسی و بازدید وجود ندارد.
سیدعباس عراقچی در توضیح عدم اجازه برای بازدید از تاسیسات هستهای گفته بود: «تا به چارچوب یک توافق جدید نرسیم، هیچ همکاری آغاز نخواهد شد، این چارچوب هم بر مبنای قانون مجلس شورای اسلامی خواهد بود.» این تصمیم با توجه به سابقه بازرسان آژانس در جاسوسی از تاسیسات هستهای، کاملا منطقی و قابل پیشبینی بود و طی دو روز گذشته نیز بیانیهای از سوی آژانس در اعتراض به آن مطرح نشده است.
قانون مجلس درباره همکاری ایران با آژانس چه می گوید؟
همانطور که پیشتر نیز به آن اشاره شد تا لحظه نگارش این گزارش جزئیات سفر مقام عالیرتبه آژانس بینالمللی انرژی هستهای منتشر نشده است اما رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان وعده داده است توافق جدید با آژانس بر مبنای قانون اخیر مجلس خواهد بود که پس از توقف تجاوز نظامی رژیم اسرائیل و آمریکا به تصویب نمایندگان رسید.
مجلس ۴ تیرماه قانون تعلیق همکاری با آژانس را مصوب کرد. این قانون بلافاصله به تصویب شورای نگهبان رسید و یک روز بعد از سوی رئیس مجلس به رئیسجمهور ابلاغ شد. بر اساس این قانون نصب هرگونه دوربین پادمانی و فراپادمانی، ورود هرگونه بازرس یا مامور و ارائه گزارش به آژانس و هرگونه همکاری با این نهاد تا زمان تامین امنیت مراکز هستهای و تضمین حقوق هستهای ایران ممنوع و جزییات همکاری آتی با صلاحدید شورای عالی امنیت ملی انجام گیرد.
البته تصویب این قانون با اعتراض کشورهای اروپایی مواجه شد اما به هر حال تصویب و اجرای قانون «الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس انرژی هستهای» گام عملی و حقوقی جمهوری اسلامی ایران در نشان دادن اعتراض به رویه غیرفنی آژانس است. بنابراین قانون مذکور محور هر نوع همکاری ایران و آژانس خواهد بود و دولت و وزارت امور خارجه خود را موظف میدانند که چارچوب تعاملات با آژانس را بر اساس آن تنظیم کنند. در حال حاضر همکاری ایران و آژانس در حالت تعلیق (و نه توقف) قرار دارد.
ایران همچنان متعهد به قواعد صلحآمیز هستهای است
تداوم عضویت در معاهده منع اشاعه سلاحهای هستهای NPT علیرغم تمام اقدامات غیرقانونی غرب و آژانس علیه ایران که شامل محکومیتهای قطعنامهای و ترور دانشمندان هستهای و در نهایت حمله بیسابقه به تأسیسات هستهای است، بهترین و مهمترین نشانه حسننیت و مسئولیتپذیری جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با نهادهای بینالمللی است.
البته بدیهی است که پس از جنگ ۱۲ روزه وضعیت میدانی تغییر کرده است و جمهوری اسلامی ایران این حق را دارد تا زمان حصول اطمینان از آسیب ندیدن دانشمندان و تاسیسات هستهای، پارهای از همکاریها را به حالت تعلیق درآورد.
در توضیح علت این تصمیم اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی به ایسکانیوز گفته است: «باید مانع ورود بازرسان آژانس به ایران شویم تا اولا بفهمند وقتی بازرسانی را به ایران میفرستند، این افراد حق ندارند یک طرفه به مسائل بپردازند و ثانیا مدیران آژانس بر اساس قوانین، متجاوز را محکوم کنند و تضمین برای همکاریهای آتی بدهند. اگر این دو شرط محقق شود دیگر نیازی به تداوم تعلیق عضویت ایران نیست زیرا امنیت مراکز و دانشمندان هستهای محقق میشود اما در شرایط فعلی و تا پیش دستیابی به نتیجه این شروط نیاز مبرم به اجرای این قانون داریم.»
تلاش ایران برای عبور از چالشها با ابزار دیپلماسی
سفر اخیر هیات آژانس بینالمللی انرژی اتمی، یکی از نشانههای استفاده جمهوری اسلامی ایران از ابزار دیپلماسی در برابر زور و تهدید بود. استفاده از این ابزار نه سر ضعف بلکه در راستای اعتماد به توانایی داخلی برای احقاق حقوق مشروع مردم در برابر آمریکا، اسرائیل و کشورهای غربی است.
البته شایان ذکر است که اینبار قدم برداشتن در این مسیر نه تنها مستلزم هوشیاری بیشتر دستگاه سیاست خارجی کشور است بلکه نیازمند هوشیاری آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز است. امکانی که جمهوری اسلامی ایران برای ساختن چارچوب جدیدی از همکاریها با آژانس فراهم کرده است؛ تأکید بر این راهبرد بنیادین است که کشورمان تا سر حد امکان تمایل به قطع ارتباط با نهادهای بینالمللی ندارد و در این راستا به شرط عدم تهدید «منافع ملی» از هیچ تلاشی دست بر نمیدارد.
درک جمهوری اسلامی ایران از نظم بینالملل، سالهاست مسئولین کشور را به همکاری با نهادهای بینالمللی سوق داده اما این اصل تا زمانی ادامه دارد که از رهگذر آن بتواند بتواند حقوق مسلم مردم را تضمین کنند. بنابراین کمیت و کیفیت همکاریهای آینده ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را نیز میزان دوری این نهاد از سیاستهای جانبدارانه و رفتارهای غیرحرفهای مشخص میکند.
آزمون جدید آژانس در برابر ایران
بنا تصریح مقامات وزارت امور خارجه سفر معاون گروسی بیشتر برای اطلاع از دیدگاههای ایران در قبال هر نوعی از همکاری در آینده صورت صورت گرفت. در این چارچوب ارزیابی گزارش هیات اعزامی آژانس میتواند مبنای روابط آینده ایران و این نهاد را تعریف کند.
این ارزیابی از سویی میتواند راهگشا باشد و از سوی دیگر بهانههای تازهای برای اسرائیل و آمریکا فراهم کند. اما این بار به معنای واقعی توپ در زمین آژانس است و اگر این سفر منجر به تغییر رویه آژانس شود، میتوان امیدوار بود که امکان آغاز دورهای تازه از همکاریهای واقعبینانه وجود دارد. اما اگر مسیر گذشته ادامه یابد، آژانس با بحران مشروعیت مواجه خواهد شد.
در هر صورت جمهوری اسلامی ایران با پایبندی به تعهدات بینالمللی خود در چارچوب منافع ملی، نگاه عقلانی خود به شرایط جدید را اثبات کرده است. اگر طرفهای غربی خواهان دستیابی به توافق در زمینه برنامه هستهای ایران باشند، باید از زیادهخواهی درباره برنامههای موشکی، هستهای و دخالت در مسائل منطقهای ایران صرفنظر کنند.
انتهای پیام/
نظر شما