روز تعاون تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ یادآور روحی است ماندگار که در تار و پود جامعه ایرانی ریشه دوانیده است. روحی که بر پایه همدلی، یاری رساندن به یکدیگر و تقسیم مسئولیتها بنا شده و قرنها پیش از آنکه در قالب قانون و سیاست تعریف شود؛ در سنتها و آیینهای مردمی حضور داشته است.
ایرانیان در طول تاریخ بارها نشان دادهاند که تعاون نه یک واژه انتزاعی بلکه یک زیست اجتماعی است. از همیاری های روستایی در برداشت محصول تا همکاری های خودجوش در ساخت مدارس و... مفهوم تعاون به شکلی طبیعی در زندگی روزمره جریان داشته است. این پیشینه فرهنگی نشان میدهد که تعاون در ایران ریشه در باورهای دینی و اجتماعی دارد.
از منظر اقتصادی، تعاون پاسخی به نیاز جوامع برای کاهش شکاف طبقاتی و ایجاد فرصتهای برابر است. تعاونیها این قابلیت را دارند که با جمع کردن سرمایههای خرد طرحهای بزرگ اقتصادی را به سرانجام برسانند. به همین دلیل است که در بسیاری از کشورها، تعاونیها نقشی تعیین کننده در رونق کشاورزی، تولید و خدمات ایفا میکنند.
در ایران نیز ظرفیت تعاونی ها برای اشتغال زایی و توسعه پایدار بسیار گسترده است. به ویژه در مناطق محروم و روستاها تعاونی میتواند موتور محرک کارآفرینی و جلوگیری از مهاجرت های بیرویه باشد. تجربههای موفقی از تعاونیهای مسکن، کشاورزی و حتی صنایع دستی در کشور وجود دارد که گواه اهمیت این بخش هستند.
با این حال نمیتوان چشم بر واقعیتها بست. سهم تعاونیها از اقتصاد ایران در مقایسه با ظرفیت موجود بسیار اندک است. آمارها نشان میدهد که هزاران تعاونی ثبت شدهاند؛ اما بسیاری از آنها غیرفعال یا نیمهفعالاند. این فاصله میان شعار و عمل یکی از نقاط ضعف جدی در نظام اقتصادی ماست.
در سطح جهانی، الگوهای موفق فراواناند. در ژاپن، تعاونی های کشاورزی توانسته اند امنیت غذایی کشور را تضمین کنند. در آلمان، تعاونیهای مصرف کنندگان از مهمترین ابزارهای کاهش هزینههای زندگی به شمار میروند. حتی در کشورهای در حال توسعه مانند هند، تعاونیها نقشی حیاتی در کاهش فقر ایفا کردهاند. مقایسه این تجربه ها با وضعیت ایران نشان میدهد که ما هنوز از بهرهبرداری واقعی از این ظرفیت دوریم.
شاید مهمترین آسیب تعاونیها در ایران نگاه بروکراتیک و شعاری به این مفهوم باشد. بسیاری از سیاستها به جای حمایت عملی، صرفاً در قالب اسناد و سخنرانیها باقی میمانند. این نقدی ملایم اما واقعی است که نشان میدهد برای زنده کردن روح تعاون نیاز به ارادهای فراتر از بخشنامهها داریم.
تعاون اگر به معنای واقعی خود بازگردد، میتواند همزمان هم یک راهکار اقتصادی باشد و هم یک سرمایه اجتماعی. در جهانی که فردگرایی روز به روز پررنگتر میشود؛ جامعهای که بتواند بر پایه همکاری و همدلی حرکت کند؛ بیتردید آیندهای مطمئنتر خواهد داشت.
روز تعاون فرصتی است برای بازاندیشی در شیوه زندگی جمعی ما. آیا ما همچنان به فرهنگ همیاری باور داریم یا آن را تنها در کتابهای درسی و شعارها مرور میکنیم؟ آیا حاضر هستیم در عمل بخشی از منافع فردی خود را فدای منافع جمعی کنیم؟ این پرسشها امروز بیش از همیشه اهمیت دارند.
فراموش نکنیم که در شرایط اقتصادی دشوار، هیچ ابزاری مؤثرتر از تعاون برای کاستن از فشارها و ایجاد امید اجتماعی وجود ندارد. وقتی مردم بدانند که میتوانند با هم سرمایهای مشترک بسازند و از آن انتفاع ببرند؛ حس تعلق و همبستگی نیز تقویت خواهد شد.
روز تعاون یادآوری است از اینکه آینده روشن ایران نه تنها در گرو سیاستهای کلان، بلکه در گرو دستهایی است که در کنار هم قرار میگیرند. این روز نماد بازگشت به اصل ساده اما عمیق دست در دست هم دادن است؛ اصلی که اگر جدی گرفته شود؛ میتواند بسیاری از بحران ها را به فرصت بدل کند.
روز تعاون تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ چراغی است که مسیر آینده را روشن میکند. جامعهای که بر پایه تعاون حرکت کند؛ جامعهای مقاومتر، پویاتر و امیدوارتر خواهد بود. این روز فرصتی است مغتنم تا از گذشته الهام بگیریم، امروز را نقد کنیم و فردایی بسازیم که در آن هیچ دستی بییار نماند.
فعال رسانهای*
انتهای یادداشت/
نظر شما