به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، پس از فعال شدن روند موسوم به «مکانیسم ماشه» از سوی کشورهای اروپایی عضو برجام، موضوع خروج ایران از معاهده بین‌المللی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) به‌عنوان یکی از گزینه‌های جدی روی میز نمایندگان مجلس قرار گرفته است. بنا بر اعلام برخی نمایندگان، طرحی با قید سه‌فوریت برای خروج ایران از این معاهده و پروتکل الحاقی آن تهیه شده است.

بیشتر بخوانید؛

توهمی به نام «پایان توانایی هسته‌ای ایران»/ صنعتی که نه با موشک از بین می‌رود نه با تحریم

حسین‌علی حاجی‌دلیگانی، نایب‌رئیس اول کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، در توضیح این موضوع اظهار کرده است: «طرح خروج ایران از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و پروتکل الحاقی آن با قید سه فوریت تنظیم و تقدیم مجلس شورای اسلامی خواهد شد. در متن ماده واحده این طرح تصریح شده است که از تاریخ تصویب این قانون، جمهوری اسلامی ایران رسماً از معاهده مذکور و پروتکل الحاقی آن خارج شده و قانون مربوطه مصوب ۲۲ دی ۱۳۴۸ به همراه اصلاحات و الحاقات بعدی لغو خواهد شد.»

در همین حال، عباس گودرزی، سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس، نیز ضمن تأیید بررسی موضوع در جلسات مجلس گفت: «خروج ایران از ان‌پی‌تی در دستور کار قرار گرفت، اما تاکنون تصمیم نهایی در این خصوص اتخاذ نشده است.»

بر اساس گزارش‌ها، مجلس شورای اسلامی در روز ۱۱ شهریورماه نیز در یک جلسه غیرعلنی به‌طور ویژه موضوع خروج از ان‌پی‌تی را مورد بحث قرار داده است. مصطفی پوردهقان، نماینده مردم اردکان، در توضیح جزئیات این جلسه خاطرنشان کرد: «با توجه به شرایط جدید و طرح موضوع مکانیسم ماشه، تعداد زیادی از نمایندگان پیشنهادهایی در جهت ثبت و آماده‌سازی بستر قانونی برای خروج ایران از این معاهده ارائه کردند. بخش قابل‌توجهی از این پیشنهادها ناظر بر واکنش به تحولات اخیر و ضرورت اتخاذ موضع قاطع در برابر اقدامات طرف‌های اروپایی بود.»

تصمیم سرنوشت‌ساز درباره NPT

با توجه به شرایط و محدودیت‌هایی که کشورهای اروپایی علیه ایران ایجاد کرده‌اند، در کنار ادامه مسیر دیپلماسی، تهران ممکن است ناگزیر شود از سایر اهرم‌های سیاسی ـ از جمله سناریوی خروج از معاهده NPT ـ برای کسب امتیاز از طرف‌های اروپایی برجام بهره گیرد.

ابوالفضل ابوترابی، نماینده مردم نجف‌آباد، با اشاره به فشارهای اخیر اروپا بر تهران گفت: «فعلاً همه گزینه‌ها روی میز است و بستگی دارد کشورهای اروپایی بخواهند چه اقدامی انجام دهند. به‌طور اساسی، از نظر حقوق بین‌الملل چون آمریکا از برجام خارج شده و به هیچ‌یک از تعهداتش عمل نکرده است، کشورهای اروپایی و آمریکا صلاحیت استفاده از مکانیسم ماشه را ندارند.»

در همین چارچوب، اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، نیز تأکید کرد: «در صورت اقدام کشورهای اروپایی به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، ایران به‌طور جدی گزینه خروج از NPT را در دستور کار قرار خواهد داد.»

با این حال، دیدگاه‌های انتقادی نیز نسبت به این سناریو وجود دارد. احمد بخشایش اردستانی، دیگر عضو کمیسیون امنیت ملی، اظهار داشت: «خروج از ان‌پی‌تی را نمی‌پسندم، زیرا برداشت غربی‌ها از این اقدام حرکت ایران به سمت بمب هسته‌ای است، حتی اگر چنین نیتی وجود نداشته باشد. این اقدام از نگاه من پیام خوشایندی به همراه ندارد.»

موضع دولت نیز در این زمینه روشن است و اعلام کرده است تابع تصمیات مجلس است. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، اعلام کرد: «در صورتی که مجلس خروج ایران از معاهده NPT را تصویب کند، دولت به لحاظ قانونی مکلف به اجرای آن خواهد بود و نمی‌تواند مانع شود.»

در سوی دیگر، برخی از مخالفان اصل این طرح، حتی صلاحیت مجلس را برای تصمیم‌گیری در این باره زیر سؤال برده‌اند و مدعی شدند که مجلس نمی‌تواند درباره خروج از NPT تصمیم‌گیری کند. علی‌اکبر صالحی، وزیر پیشین امور خارجه و رئیس اسبق سازمان انرژی اتمی، در این خصوص اظهار داشت: «بحث خروج از NPT هم جنبه شرعی دارد و هم جنبه حکومتی. بنابراین تصمیم‌گیری درباره آن صرفاً در حیطه اختیارات مقام معظم رهبری است. اظهارنظر نهادهایی مانند مجلس بدون هماهنگی می‌تواند بهانه‌ای به دست بدخواهان دهد و فضای دیپلماسی کشور را بیش از پیش پیچیده کند.»

همچنین محمدجواد آذری جهرمی، وزیر پیشین ارتباطات در یادداشتی در کانال تلگرامی خود نوشت: «بررسی این موضوع در پرتو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نشان می‌دهد چنین ابتکاری با حدود صلاحیت‌های مجلس تطابق ندارد، طبق اصل ۱۷۶ قانون اساسی، تعیین سیاست‌های کلی امنیت ملی و سیاست خارجی بر عهده شورای عالی امنیت ملی است و این تصمیمات نیز پس از تأیید مقام رهبری لازم‌الاجرا می‌شود. خروج از یک معاهده بین‌المللی از جنس همین سیاست‌های کلان است و نمی‌تواند صرفاً در قالب یک طرح تقنینی مجلس دنبال شود.»

در مقابل، دولت دیدگاهی متفاوت در این خصوص ارائه کرده است. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، با اشاره به چارچوب‌های قانونی موجود، تصریح کرد: «از منظر حقوقی، پیوستن به هر معاهده یا توافق بین‌المللی در حوزه اختیارات مجلس است و سپس باید به تأیید شورای نگهبان برسد. این قاعده در مورد خروج از معاهدات نیز صادق است. بنابراین، تصمیم‌گیری درباره خروج ایران از NPT بر عهده مجلس شورای اسلامی خواهد بود.»

در ادامه گفتگوی ایسکانیوز با محمد امیر نماینده خوزستان و عضو کمیسیون اصل نود و سید کریم معصومی خسروآبادی نماینده گیلان و عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس و حسین‍علی حاجی‌دلیگانی نماینده اصفهان و نایب رئیس دوم کمیسیون اصل نود را می‌خوانید:

موضوع خروج از NPT به کشورهای غربی و سازمان ملل منتقل شده است

محمد امیر در پاسخ به این پرسش که ایران چگونه می‌تواند از خروج NPT به عنوان یک ابزار سیاسی استفاده کند گفت: با وجود اینکه ایران تمامی تعهدات خود در چارچوب برجام را انجام داده و کشورهای غربی از انجام تعهدات خود خودداری کرده‌اند، اروپایی‌ها روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه را آغاز کرده‌اند. بر اساس این روند، ظرف یک ماه آینده تحریم‌ها بازخواهد گشت. ایران در واکنش، از طریق دیپلماسی و ابزارهای قانونی بین‌المللی تلاش می‌کند تا جلوی این اقدام را بگیرد و شکایت خود را به سازمان ملل متحد ارائه کرده است.

وی با اشاره به اقدامات انجام شده ازسوی ایران افزود: بحث خروج از NPT به کشورهای غربی و سازمان ملل منتقل شده و در صورتی که دیپلماسی نتیجه‌بخش نباشد، ایران وارد فاز جدیدی خواهد شد. تصمیم‌گیری درباره چنین اقدام مهمی، صرفاً در اختیار مجلس نیست و باید نظر رهبری و شورای امنیت ملی نیز مدنظر قرار گیرد، زیرا این یک تصمیم ساده نیست و پیامدهای گسترده سیاسی، امنیتی و بین‌المللی دارد.

امیر خاطرنشان کرد: اکثر نمایندگان مجلس نسبت به خروج از NPT موافق هستند، اما ابتدا باید دید روند دیپلماسی کشور چه نتایجی خواهد داشت. ایران همواره به دنبال راه‌حل‌های دیپلماتیک بوده و تلاش می‌کند با استفاده از چارچوب‌های قانونی و بین‌المللی از بروز تنش و تحریم‌های جدید جلوگیری کند. تنها در صورتی که همه مسیرهای دیپلماتیک بسته شود، گزینه‌های جدی‌تر مدنظر قرار خواهند گرفت.

ماندن ایران در NPT دیگر منطقی نیست

نماینده خوزستان در واکنش به این پرسش که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه آیا ایران باید از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) خارج شود، اظهار داشت: ما صرفاً به دلیل مکانیسم ماشه قصد خروج از NPT را نداریم. ایران عضو NPT شد تا امنیت انرژی هسته‌ای و غنی‌سازی کشور تضمین شود و بتوانیم تکنولوژی هسته‌ای را به کشور منتقل کنیم. اما در طول این مدت نه تنها این اهداف محقق نشده، بلکه کشور ما مورد حمله آمریکا قرار گرفته و اطلاعات هسته‌ای ما در اختیار آمریکا و اسرائیل قرار گرفته است.

وی در ادامه افزود: بنابراین ماندن ایران در NPT دیگر منطقی نیست و دلیلی برای ادامه عضویت در این پیمان وجود ندارد. از نگاه ما، خروج از این مجموعه گزینه‌ای است که باید در نظر گرفته شود تا منافع ملی و امنیت انرژی هسته‌ای کشور بهتر تأمین گردد.

بهترین و مؤثرترین اهرم در این وضعیت، خروج از NPT است

عضو کمیسیون اصل ۹۰ در پاسخ به سوالی درباره تأثیر احتمالی تصمیم ایران برای خروج از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) بر رفتار اروپایی‌ها، گفت: اروپایی‌ها همواره از سیاست هویج و چماق استفاده می‌کنند؛ از یک سو ایران را به مذاکره دعوت می‌کنند و از سوی دیگر فشارها را افزایش می‌دهند. فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا نمونه‌ای از این فشارهاست. در چنین شرایطی، ایران نیز اهرم‌های فشار خود را دارد و بهترین و مؤثرترین اهرم در این وضعیت، خروج از NPT است.

وی افزود: این اقدام به معنای تهدید یا تحریک کشورهای دیگر نیست، بلکه روشی برای متوازن کردن فشارها و دفاع از منافع ملی ایران در برابر اقدامات یک‌جانبه غرب است.

محمد امیر در واکنش به اظهاراتی مبنی بر اینکه تصمیم درباره خروج ایران از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) صرفاً از اختیارات مجلس نیست، گفت: این نظر اشتباه است. مجلس یکی از ارکان تصمیم‌گیر در این زمینه است و نقش قانونی و اثرگذاری در اتخاذ چنین تصمیماتی دارد. با این حال، تصمیم نهایی تنها به مجلس محدود نمی‌شود و شورای امنیت ملی نیز باید نظر خود را ارائه دهد. بنابراین، فرآیند تصمیم‌گیری درباره NPT یک روند چندلایه است که همه ابعاد قانونی و امنیتی در آن مدنظر قرار می‌گیرد.

وی با شاره به حساسیت موضوع خروج از NPT تأکید کرد: تصمیم درباره خروج از NPT یک اقدام حساس و راهبردی است که نیازمند بررسی جامع، هماهنگی میان نهادهای مختلف و ارزیابی دقیق پیامدهای بین‌المللی آن است. این تصمیم صرفاً محدود به یک نهاد نیست و همه ابعاد حقوقی، سیاسی و امنیتی باید لحاظ شود.

خروج از NPT آخرین ابزار ایران خواهد بود

کریم معصومی خسروآبادی نیز درباره احتمال استفاده ایران از اهرم‌های سیاسی مانند خروج از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) در پی فعال شدن روند مکانیسم ماشه توسط کشورهای اروپایی، گفت: در شرایط فعلی باید به دیپلمات‌هایی که مسئولیت مذاکرات را بر عهده دارند اعتماد کنیم و فراتر از تصمیم آن‌ها اقدامی انجام ندهیم. دولتمردان کشور تحت هدایت رهبری، مسیر تصمیم‌گیری را پیش می‌برند

وی با اشاره بر ابزارهایی که ایران در اختیار دارد افزود: ابزارهایی که در اختیار داریم باید در زمان مناسب و به شیوه‌ای دقیق استفاده شوند. در خصوص خروج از NPT نیز باید با احتیاط عمل کرد و این تصمیم استراتژیک تنها در زمان مقتضی اتخاذ شود. مسیر اصلی ما دیپلماسی است و خروج از NPT آخرین ابزار ایران خواهد بود.

ایران از تمامی ابزارهای قانونی علیه اقدامات اروپایی‌ها استفاده خواهد کرد

این عضو کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر احتمالی تصمیم ایران برای خروج از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) بر رفتار اروپایی‌ها درباره مکانیسم ماشه، گفت: ایران از تمامی ابزارهای قانونی که در اختیار دارد علیه اقدامات یک‌جانبه اروپایی‌ها استفاده خواهد کرد. پیش‌تر نیز سابقه چنین اقدامات قانونی را داشتیم؛ برای مثال قانونی در زمینه تعلیق همکاری با آژانس تصویب شد که نشان داد استفاده هوشمندانه از ابزارهای قانونی می‌تواند اثرگذار باشد.

وی افزود: اجرای محتاطانه این اقدام، علاوه بر حفظ منافع ملی، می‌تواند پیامد مثبتی بر رفتار اروپایی‌ها و روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه داشته باشد.

تصمیم درباره خروج از NPT یکی از اختیارات قانونی مجلس است

نماینده گیلان در واکنش به اظهاراتی مبنی بر اینکه تصمیم درباره خروج ایران از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) از اختیارات مجلس نیست، اظهار داشت: این دیدگاه کاملاً اشتباه است. مجلس شورای اسلامی ابزار قانونی و ظرفیت‌های مشخصی دارد و می‌تواند در مسائل کلان و راهبردی کشور نقش مؤثری ایفا کند. مجلس می‌تواند مصوبات و طرح‌هایی را بررسی، تصویب و تأیید کند و در این چارچوب، تصمیم درباره خروج از NPT نیز یکی از وظایف و اختیارات قانونی آن است.

وی ادامه داد: مجلس نه تنها می‌تواند در این زمینه تصمیم‌گیری کند، بلکه نقش آن در تضمین منافع ملی و حمایت از حقوق ایران در عرصه بین‌الملل حیاتی است. این موضوع نیازمند دقت، بررسی حقوقی و ارزیابی پیامدهای داخلی و بین‌المللی است تا تصمیمی سنجیده و مطابق با قانون اتخاذ شود.

نماینده گیلان با تاکید بر وظایف مجلس افزود: بنابراین کسانی که می‌گویند اختیار مجلس محدود است یا تصمیم‌گیری در این زمینه خارج از وظایف آن است، دیدگاهی نادرست دارند. مجلس همواره به عنوان یکی از ارکان اصلی حکمرانی در تصمیمات کلان کشور حضور دارد و خروج از NPT نیز از جمله موضوعاتی است که قانون آن را به صراحت در حیطه وظایف مجلس قرار داده است.

اگر کشورهای اروپایی اعلامیه خود را پس بگیرند، ایران از NPT خارج نخواهد شد

حسین علی حاجی دلیگانی درباره احتمال خروج ایران از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) گفت: در این زمینه مجلس با رویکردی متفاوت عمل خواهد کرد. نمایندگان بر این باورند که قانون باید به‌صورت شفاف و صریح نوشته شود. حتی مجازات‌های مرتبط نیز پیش‌بینی شده است. این قانون مشابه قانون اقدام راهبردی مجلس در حوزه هسته‌ای خواهد بود.

وی با اشاره به شروط ایران افزود: ممکن است در این قانون یک شرط برای ایران لحاظ شود؛ به این معنا که اگر کشورهای اروپایی اعلامیه خود را پس بگیرند، ایران نیز از NPT خارج نخواهد شد. اما اگر آن‌ها به مسیر فشار و فعال‌سازی مکانیسم ماشه ادامه دهند، ایران آماده خروج از NPT خواهد بود. این تصمیم می‌تواند فضای جدیدی برای ایران ایجاد کند و ابزار مؤثری برای حمایت از منافع ملی و حقوق هسته‌ای کشور فراهم آورد.

این عضو کمیسیون اصل ۹۰ در واکنش به اظهاراتی مبنی بر اینکه خروج ایران از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) می‌تواند مجوزی برای حمله به کشور باشد، گفت: واقعیت این است که دنیا بیشتر شبیه یک جنگل است و قانون بر آن حاکم نیست. کشورهای متجاوز بدون هیچ مجوز قانونی، پیش‌تر به ایران حمله کرده‌اند و هم‌اکنون نیز در غزه اقدامات نظامی انجام می‌دهند. آن‌ها تنها از قدرت می‌ترسند و اگر اختلاف یا عدم انسجام در کشور ببینند، ممکن است دوباره دست به حمله بزنند. اما اگر انسجام داخلی حفظ شود، طبیعتاً حمله‌ای صورت نخواهد گرفت. جنگ یا صلح، تا حد زیادی در اختیار خود ما است.

وی در ادامه درباره آثار حقوقی فعال شدن مکانیسم «اسنپ‌بک» گفت: اجرای اسنپ بک ‌ببیشتر اثر روانی بر کشور خواهد گذاشت. همه تلاش ما این است که کشورهای اروپایی به عقل بیایند و بیانیه خود را پس بگیرند، ضمن اینکه هیچ شرط ناعادلانه‌ای را نمی‌پذیریم.

اکثریت نمایندگان مجلس به خروج از NPT رای خواهند داد

نماینده اصفهان در پاسخ به پرسشی درباره زمان تصویب تصمیم مجلس برای خروج ایران از پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (NPT) گفت: در حال جمع‌آوری امضا برای طرح هستیم و پیش از این نیز چندین طرح مرتبط ارائه شده است. همه این طرح‌ها به کمیسیون مربوطه ارجاع داده می‌شوند و در نهایت به صورت یکپارچه بررسی خواهند شد. اکثریت نمایندگان مجلس به خروج از NPT رای خواهند داد.

وی افزود: خیلی نمیخواهیم برای این موضوع وقت بگذاریم، زیرا فرصت ۳۰ روزه اروپایی‌ها در حال سپری شدن هست و ما باید طبق منافع ملی‌ سریعا تصمیم گیری کنیم.

حاجی‌دلیگانی در توضیح این‌که خروج احتمالی ایران از پیمان NPT یک تصمیم سیاسی است یا حقوقی، اظهار کرد: این تصمیم در واقع یک تصمیم حاکمیتی است؛ هم جنبه سیاسی دارد و هم جنبه حقوقی، در نهایت این حق ملت ایران است که بتواند برای تأمین منافع ملی خود تصمیم‌گیری کند.

وی افزود: ما زمانی عضو این معاهده شدیم و همان‌طور که اختیار عضویت داشتیم، حق خروج از آن را نیز داریم. این در حالی است که آمریکایی‌ها به‌طور یکجانبه از برجام خارج شدند و اروپایی‌ها نیز طی یک دهه گذشته به تعهدات خود پایبند نبوده‌اند. اکنون هم با طرح ادعاهای غیرقانونی در تلاش‌اند فشار بیشتری بر ایران وارد کنند.

این نماینده مجلس تأکید کرد: مجلس شورای اسلامی در این مسیر به‌دنبال احقاق حق ملت ایران است و اجازه نخواهد داد حقوق ملی کشور در سایه بدعهدی‌ها و فشارهای سیاسی غرب پایمال شود.

انتهای‌پیام/

خبرنگار: علیرضا همتی بهار