به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، با رد طرح تمدید قطعنامه ۲۲۳۱، مکانیسم موسوم به «ماشه» فعال شد و عملاً برجام به پایان راه خود رسید. در پی این تحول، وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس کل بانک مرکزی برای ارائه گزارش و تشریح برنامههای خود به منظور مقابله با پیامدهای احتمالی فعالسازی مکانیسم ماشه، در هفته جاری در مجلس شورای اسلامی حضور خواهند یافت.
بیشتر بخوانید؛
مشکل اقتصاد ایران اسنپبک نیست/ عبور از تحریمها با تقویت «حکمرانی ریال»
سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس در همین ارتباط اعلام کرد: «با توجه به شرایط جدید و بهویژه وضعیت بازار ارز، طلا و کالاهای اساسی، کمیسیون اقتصادی در هفته جاری جلساتی با حضور آقای فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، و آقای مدنیزاده، وزیر اقتصاد، برگزار خواهد کرد.»
وی افزود: «در این جلسات، گزارشی جامع از سیاستها و اقدامات پیشبینیشده بانک مرکزی و وزارت اقتصاد در حوزه سیاستهای ارزی و تنظیم بازار ارائه خواهد شد.»
برنامه وزارت اقتصاد برای مقابله با مکانیسم ماشه چیست؟
پس از فعال شدن مکانیسم ماشه، یکی از وزارتخانههایی که نقشی کلیدی در مدیریت شرایط و مقابله با پیامدهای آن بر عهده دارد، وزارت امور اقتصادی و دارایی به ریاست علی مدنیزاده است. او در زمان دریافت رأی اعتماد از مجلس بر این باور بود که اقتصاد کشور باید بدون تکیه بر مذاکره و نگاه به خارج اداره شود، اکنون در خط مقدم مدیریت آثار ناشی از این تحول قرار گرفته است.
از همان ابتدای مطرح شدن موضوع مکانیسم ماشه، بسیاری از اقتصاددانان و نمایندگان مجلس بر این نکته تأکید داشتند که آثار این مکانیسم بیش از آنکه اقتصادی واقعی باشد، جنبه روانی دارد. با این حال، این اثر روانی به سرعت در بازار ارز نمایان شد.
علی مدنیزاده وزیر اقتصاد در نخستین واکنش رسمی خود به فعالسازی مکانیسم ماشه اعلام کرد: «تمام سناریوها و احتمالات مختلف از قبل پیشبینی شده و وظایف در این زمینه میان وزارت اقتصاد، سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت تقسیم شده است.»
وی افزود: «ما از مدتها پیش آماده رویارویی با این تهدید بودهایم و دولت بهطور کامل آماده است این تهدید بالقوه را به فرصت تبدیل کند.»
اگرچه بسیاری از کارشناسان معتقدند اعمال مجدد تحریمهای سازمان ملل علیه ایران آثار اقتصادی محدودی خواهد داشت، اما این واقعیت نیز قابل انکار نیست که چنین اقداماتی خساراتی را به اقتصاد کشور وارد میکند. با این حال، دولت و وزارت اقتصاد تأکید دارند که این آثار قابل کنترل است.
در همین ارتباط، صمد حسنزاده، رئیس اتاق بازرگانی ایران، گفت: «با توجه به تصمیماتی که شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران گرفته، حتماً خسارتهایی به اقتصاد کشور وارد خواهد شد، اما دولت و مردم ما به همراه فعالان اقتصادی در سالهای گذشته نشان دادهاند که با مدیریت و تلاش، توانستهاند از شرایط سخت تحریم عبور کنند، اشتغال ایجاد نمایند و تولید را ادامه دهند.»
با وجود گذشت بیش از یک ماه از آغاز بحثهای مربوط به مکانیسم ماشه، تاکنون وزارت اقتصاد و بانک مرکزی برنامه مشخص و جامعی برای کنترل تبعات آن ارائه نکردهاند. تنها راهکارهایی که وزیر اقتصاد بهطور علنی اعلام کرده، طرحهایی چون ارائه کالابرگ الکترونیکی و واریز سود سهام عدالت بوده است.
در همین زمینه، فرزین رئیس کل بانک مرکزی نیز با تشریح بخشی از اقدامات این نهاد برای مقابله با تبعات فعالسازی مکانیسم ماشه اظهار داشت: «در خصوص اسنپبک، در روزهای اخیر جلساتی با کارآفرینان و فعالان اقتصادی برگزار کردهایم و در روزهای آتی نیز این جلسات ادامه خواهد داشت. تلاش ما این است که روشهای متنوعی برای تأمین ارز در نظر بگیریم.»
در ادامه گفتگوی ایسکانیوز با سید عبدالکریم هاشمی نماینده هرمزگان و عضو کمیسیون برنامه و بودجه و علیرضا زندیان نماینده کردستان و عضو کمیسون اقتصادی مجلس را میخوانید:
اقدامات حمایتی برای پیشگیری از شوک روانی مکانیسم ماشه به سرعت انجام شود
هاشمی در پاسخ به این پرسش که وزیر اقتصاد گفته است همه سناریوها از قبل پیشبینی شده است. از نگاه شما، مهمترین سناریوی اقتصادی در چنین شرایطی چه باید باشد؟ گفت: مهمترین اقدام وزارت اقتصاد در این شرایط ، اجرای برنامههای هماهنگ برای تأمین آرامش روانی بازار و تأمین کالاهای اساسی مردم است. ابزارهایی مانند کالابرگ الکترونیکی، برنامهریزی دقیق برای واریز سود سهام عدالت و سایر اقدامات حمایتی باید به سرعت اجرا شوند تا از بروز شوکهای روانی مکانیسم ماشه جلوگیری شود.
هاشمی با یادآوری اینکه بازگشت تحریمهای سازمان ملل اتفاق جدیدی نیست و پیش از این نیز از سوی آمریکا اعمال شده است، افزود: اگرچه این تحریمها تازگی ندارند، اما اثرات اقتصادی و روانی خود را دارند و ضروری است که دستگاههای مسئول، شامل وزارت اقتصاد، وزارت صمت، وزارت جهاد کشاورزی و بانک مرکزی، هماهنگی کامل داشته باشند و تمهیدات لازم برای کاهش این اثرات اتخاذ شود.
وی در ادامه افزود: در عمل، این قطعنامهها چیز جدیدی به حساب نمیآیند؛ تجربیات گذشته نشان داده است که پس از خروج آمریکا از برجام، تحریمها همواره اعمال شدهاند. با این وجود، با مدیریت مناسب و اقدامات پیشبینی شده میتوان اثرات روانی و اقتصادی این تحریمها را به حداقل رساند و آرامش روانی جامعه را حفظ کرد.
هاشمی در پایان تأکید کرد: اجرای دقیق مصوبات و برنامههای هماهنگ میان دستگاههای اقتصادی، تنها راه مقابله با شوکهای احتمالی است و دولت تمام تلاش خود را برای کاهش فشار بر مردم و فعالان اقتصادی به کار خواهد گرفت.
نوسانات ارز و طلا عمدتاً روانی و ناشی از سوءاستفاده اخلالگران است
نماینده هرمزگان در واکنش به افزایش اخیر قیمت ارز و طلا در کشور اظهار داشت: این نوسانات عمدتاً روانی است و ناشی از سوءاستفاده اخلالگران از شرایط موجود در بازار است. این گروهها با ایجاد شوکهای مقطعی، قیمتها را به شکل غیرواقعی افزایش میدهند.
وی با اشاره به سواستفاده اخلالگران از شرایط بازار گفت: برخی افراد ارز را وارد بازار نمیکنند، یا آن را از بازار جمعآوری میکنند و گاهی هم طلا را بدون هیچ مدیریت و نظارت به بازار عرضه میکنند. این اقدامات نه تنها مشکلات واقعی اقتصاد را بازتاب نمیدهد، بلکه باعث التهاب و بیثباتی در بازار میشود.
وی در ادامه افزود: واقعیت این است که بخش عمدهای از نوسانات فعلی ناشی از رفتارهای سودجویانه و دلالی است و نه تغییرات بنیادین اقتصادی. مدیریت صحیح بازار و نظارت دقیق دستگاههای ذیربط میتواند آرامش روانی را به بازار بازگرداند و از سوءاستفاده این افراد جلوگیری کند.
شوک مکانیسم ماشه به بازار نباید از حدی فراتر رود
عضو کمیسیون برنامه و بودجه در واکنش به این پرسش که اثر روانی فعال شدن مکانیسم ماشه تا چه حد می تواند بر بازار تاثیر بگذارد، با توجه به این که از قبل نیز خصومت کشورهای غربی و آمریکا قابل پیشبینی بود، آیا ابزارهایی برای کنترل این وضعیت وجود نداشت؟ گفت: مکانیسم اسنپبک قطعاً یک شوک به بازار وارد میکند، اما این شوک نباید از حدی فراتر رود. با این حال، در شرایط فعلی، شوک وارد شده به بازار کمی بیش از حد انتظار بوده است و ضرورت دارد دستگاههای مسئول با نظارت و مدیریت مناسب، آرامش روانی و ثبات نسبی را به بازار بازگردانند.
هاشمی با اشاره به اقدامات وزارت اقتصاد گفت: واقعیت این است که خصومت کشورهای غربی و آمریکا از قبل قابل پیشبینی بود و وزارت اقتصاد نیز از همان زمان که بحث مکانیسم ماشه مطرح شد، اقدام به اتخاذ تمهیداتی کرد. به همین دلیل، بازار نسبت به آنچه انتظار میرفت، چندان دچار اختلال نشد و وضعیت کنترلشده باقی ماند. بسیاری تصور میکردند در روزهای ابتدایی فعال شدن مکانیسم، شرایط بازار بسیار بحرانی خواهد شد، اما اقدامات مدیریتشده وزارت اقتصاد مانع از بروز چنین وضعیتی شد.
وی با تاکید بر نقش نظارتی وزارت قتصاد بر بازار گفت: وزارت اقتصاد باید نقش نظارتی و کنترلی خود را بر افرادی که در بازار فعالیت تجاری دارند، بهطور جدی اعمال کند و با سوءاستفادهکنندگان برخورد نماید تا بازار به شرایط عادی و متعادل خود بازگردد.
گسترش روابط با چین و روسیه میتواند اثرات مکانیسم ماشه را کاهش دهد
هاشمی در پاسخ به این پرسش که گسترش روابط با چین و روسیه چه تاثیری بر کاهش اثرات مکانیسم ماشه دارد گفت: بیشک روابط نزدیک و راهبردی با چین و روسیه میتواند در مهار اثرات مکانیسم ماشه نقش مؤثری داشته باشد. ما با این کشورها روابط مهم و مستحکم داریم و منافع مشترک فراوانی را دنبال میکنیم. این همکاریهای راهبردی، ظرفیت مناسبی برای کاهش فشارهای اقتصادی و ایجاد ثبات در بازار فراهم میکند.
وی در ادامه افزود: تقویت تعاملات تجاری و اقتصادی با شرکای راهبردی، به ویژه در شرایطی که تحریمها و فشارهای بینالمللی تشدید میشود، میتواند نقش کلیدی در مدیریت شوکهای اقتصادی و حفظ آرامش روانی بازار ایفا کند.
کالابرگ الکترونیکی یکی از مهمترین ابزارها برای تأمین معیشت مردم است
عضو کمیسیون برنامه و بودجه در توضیح این پرسش که برنامههایی مثل کالابرگ الکترونیکی تا چه حد میتواند اثرات اقتصادی مکانیسم ماشه را جبران کند؟ گفت: اجرای کالابرگ الکترونیکی یکی از مهمترین ابزارها برای تأمین معیشت مردم است. وقتی آثار تورمی در بازار مشاهده میشود، فشار آن مستقیماً بر سفره مردم و اقشار آسیبپذیر وارد میشود. برنامههایی مانند کالابرگ، همانند تجربه زمان جنگ، اجازه نمیدهد کالاهای اساسی با قیمت بالاتر از سوی شرکتهای واردکننده به مردم عرضه شود و بدین ترتیب اثرات منفی تورم کنترل میشود.
وی در ادامه گفت: این اقدام باعث میشود که حتی در شرایط محدودیت یا نوسان بازار، دسترسی مردم به کالاهای ضروری حفظ شود و از بروز شوکهای معیشتی جلوگیری گردد.
دولت در بازار بهطور مستقیم و مؤثر دخالت کند
هاشمی در پاسخ به این پرسش که در این شرایط انتظار مجلس از دولت برای کنترل بازار چیست، گفت: انتظار مجلس این است که دولت در بازار بهطور مستقیم و مؤثر دخالت کند؛ دخالتی که مثبت بوده و منجر به کنترل و بهبود وضعیت بازار ارز شود. چنین اقدامی میتواند نقش مهمی در آرامسازی فضای اقتصادی کشور و کمک به معیشت مردم داشته باشد.
وی با تأکید بر لزوم اجرای سیاستهای حمایتی افزود: یکی از مواردی که مجلس بهطور جدی از دولت مطالبه میکند، پیگیری اجرای کالابرگ الکترونیکی است. این طرح میتواند در شرایط تورمی، بهویژه برای اقشار ضعیف جامعه، بهعنوان سپری حمایتی عمل کرده و مانع از فشار بیش از حد بر زندگی روزمره مردم شود.
تکنرخی کردن منجر به افزایش بیشتر نرخ ارز میشود
عضو کمیسیون برنامه و بودجه در واکنش به تک نرخیشدن ارز که بارها از سوی وزیر اقتصاد بیان شده است، گفت: تکنرخی کردن ارز مشکلات خاص خود را دارد. در شرایط فعلی که کشور با فشارهای خارجی ناشی از فعال شدن مکانیسم ماشه، نوسانات روانی بازار و التهابات ناشی از فعالیتهای سوداگرانه مواجه است، اجرای این سیاست امکانپذیر نیست و نه تنها ثبات به همراه نخواهد داشت، بلکه میتواند به افزایش بیشتر نرخ ارز منجر شود.
وی در ادامه افزود: برای حرکت به سمت تکنرخی شدن ارز، در وهله نخست باید پیشنیازهای مهمی چون افزایش ذخایر ارزی، بهبود درآمدهای نفتی و غیرنفتی، ایجاد آرامش روانی در بازار، و همچنین تقویت روابط بانکی و تجاری با کشورهای همکار فراهم شود. بدون تحقق این الزامات، هرگونه اقدام شتابزده در مسیر تکنرخی کردن ارز میتواند شوک جدیدی به بازار وارد کند.
باید خودتحریمیهای داخلی را برداریم
علیرضا زندیان نیز در پاسخ به این پرسش که وزیر اقتصاد گفته است که همه سناریوها از قبل پیشبینی شده است. از نگاه شما، مهمترین سناریوی اقتصادی در چنین شرایطی باید چه باشد گفت: غربیها در حوزه نظامی نتوانستند دستاوردی علیه ایران کسب کنند و اکنون تلاش دارند با ابزارهای اقتصادی فشار وارد کنند. با این حال، واقعیت آن است که مکانیسم ماشه بیشتر جنبه روانی بر بازار دارد تا تأثیر واقعی. همین جو روانی باعث التهاب و نوسان میشود.
وی با تأکید بر نقش دولت و مجلس در مدیریت شرایط افزود: در چنین وضعیتی دولت و مجلس باید در حوزه اقتصادی و بهویژه در بحث نظارت، قوی و قاطع عمل کنند. قیمت کالاهای اساسی باید بهطور جدی تحت نظارت قرار گیرد تا برخی سوءاستفادهها موجب فشار مضاعف بر مردم نشود. متأسفانه ما در داخل کشور نوعی خودتحریمی داریم؛ اگر این موانع و گرههای داخلی برطرف شود، منابع و ظرفیتهای داخلی بسیار زیادی داریم که میتواند کشور را از این مرحله عبور دهد.
زندیان در ادامه افزود: نمیتوان منکر تأثیرات مکانیسم ماشه بر اقتصاد شد، اما تجربه نشان داده است که این تأثیرات محدود است. همانطور که در جنگ ۱۲ روزه نیز غربیها نتوانستند اقتصاد ایران را به زانو درآورند، اکنون هم نخواهند توانست. ایران برخلاف برخی کشورهای منطقه، از ظرفیتهای بالایی برخوردار است و با کوچکترین فشار دچار فروپاشی نمیشود.
وی در ادامه بیان کرد: کشورهای مختلف، بهویژه در شرق آسیا، به همکاری و تعامل با ایران نیاز دارند و این مسئله بر کسی پوشیده نیست. اگر نظارت داخلی و کنترل بازار بهدرستی صورت گیرد، میتوانیم از این شرایط عبور کنیم و حتی آن را به فرصتی برای تقویت بنیانهای اقتصادی تبدیل نماییم.
افزایش قیمت ارز بیش از آنکه واقعی باشد، ناشی از جنبه روانی است
نماینده کردستان در واکنش به نوسانات اخیر بازار ارز پس از فعال شدن مکانیسم ماشه گفت: افزایش قیمت ارز بیش از آنکه ریشه واقعی داشته باشد، ناشی از جنبه روانی این موضوع است. حتی پیش از فعال شدن مکانیسم ماشه نیز شاهد افزایش نرخ ارز بودیم که نشان میدهد اثر روانی آن بر بازار بسیار پررنگتر از اثرات واقعی است.
وی در ادامه افزود: البته نمیتوان ادعا کرد که منابع ارزی کشور کاملاً بینقص و بدون مشکل است، اما به هیچوجه آنقدر ضعیف نیستیم که با یک حادثه یا تصمیم سیاسی خارجی، چنین جهش شدید قیمتی در بازار رخ دهد.
این نماینده مجلس در ادامه با انتقاد از نقشآفرینی فضای مجازی در ایجاد التهاب گفت: امروز در شبکههای اجتماعی کانالهایی وجود دارند که قیمتهای کاذب منتشر میکنند و عملاً بازار را بهصورت مصنوعی هدایت میکنند. این موضوع باید مدیریت شود و با این جریانهای سودجو برخورد جدی صورت گیرد، چرا که ادامه این روند میتواند به بیثباتی و بیاعتمادی در جامعه منجر شود.
چین و روسیه به ایران نیاز دارند
عضو کمیسون اقتصادی مجلس درباره تاثیر گسترش روابط با چین و روسیه و کاهش بر اثر مکانیسم ماشه گفت: امروز ایران و قدرتهای بزرگ شرق، یعنی چین و روسیه، روابط راهبردی و عمیقی دارند. این روابط صرفاً یک نیاز یکطرفه نیست، بلکه نوعی نیاز متقابل است. همانطور که ما برای عبور از تحریمها و افزایش توان اقتصادی و تجاری به همکاری با چین و روسیه نیاز داریم، این کشورها نیز ایران را بهعنوان یک شریک حیاتی میدانند.
وی با بیان جایگاه جغرافیایی ایران گفت: ایران به دلیل موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک خود، حلقه اتصال منطقهای محسوب میشود. مسیرهای تجاری، انرژی و ترانزیتی از ایران عبور میکنند و این جایگاه، کشورمان را به بازیگری غیرقابل جایگزین برای شرق تبدیل کرده است. طبیعی است که اگر ایران تضعیف شود، چین و روسیه نیز در معادلات منطقهای و جهانی ضربه خواهند خورد.
مجلس دولت را موظف کرد که طرح کالابرگ را اجرا کند
زندیان در واکنش به این پرسش که کالابرگ چه تاثیری بر اثرات مکانیسم ماشه دارد؟ گفت: در سالهای گذشته در بودجههای سنواتی، ارز ترجیحی برای تأمین کالاهای اساسی در نظر گرفته میشد، اما متأسفانه این ارز به جامعه هدف نمیرسید و بخش زیادی از آن صرف واردات سایر کالاها میشد. همین مسئله موجب شد که سیاست حمایتی دولت عملاً به درستی محقق نشود.
وی با اشاره به اهمیت کالابرگ گفت: امسال مجلس دولت را موظف کرد که طرح کالابرگ را اجرا کند تا حمایتها مستقیماً به دست مردم برسد و معیشت اقشار مختلف جامعه تقویت شود. این طرح قطعاً تأثیرگذار است و میتواند فشار ناشی از مکانیسم ماشه بر سفره مردم را تا حد زیادی کاهش دهد.
وی در ادامه گفت: مجلس بهشدت پیگیر اجرای کامل طرح کالابرگ است و انتظار دارد دولت با جدیت بیشتری در این زمینه عمل کند، چرا که این سیاست یکی از ابزارهای اصلی برای مدیریت بازار و حفظ آرامش روانی جامعه در شرایط فعلی است.
نماینده کردستان درباره جلسه کمیسون اقتصادی با رئیس بانک مرکزی و وزیر اقتصاد گفت: وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی درباره شرایط موجود بر بازار به کمیسیون خواهند آمند تا برنامه های خود را برای کنترل بازار ارائه کنند.
تکنرخی شدن ارز در شرایط پساماشه به زیان بازار است
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در توضیح این پرسش که وزیر اقتصاد بر مساله تک نرخی شدن ارز اصرار دارد، عملی کردن این سیاست در شرایط پساماشه چه تاثیری بر شرایط اقتصادی دارد؟ گفت: چندنرخی بودن ارز یکی از مشکلات مزمن اقتصاد ایران است. وجود نرخهای مختلف همواره زمینهساز رانت، فساد و سوءاستفاده شده و موجب شده تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی نتوانند ارز مورد نیاز خود را با قیمت واقعی تأمین کنند. طبیعی است که تکنرخی شدن ارز در اصل یک سیاست درست و مطلوب است و میتواند شفافیت و ثبات را به بازار برگرداند.
وی در با بیان شرایط فعلی گفت: اما باید توجه داشت که تحقق این سیاست منوط به تکمیل و تقویت منابع ارزی کشور است. اگر سازوکار تأمین منابع ارزی بهدرستی شکل نگیرد و دولت نتواند عرضه ارز را بهطور پایدار تضمین کند، اجرای تکنرخی شدن ارز در شرایط فعلی نهتنها به هدف مورد نظر نمیرسد، بلکه میتواند فشار بیشتری بر بازار وارد کند و موجب افزایش قیمت ارز شود.
زندیان در ادامه تصریح کرد: تکنرخی شدن ارز زمانی مفید خواهد بود که پشتوانه لازم از نظر ذخایر ارزی، منابع حاصل از صادرات و سیاستهای تجاری دقیق وجود داشته باشد. در غیر این صورت، تنها روی کاغذ باقی میماند و تبعات آن میتواند به زیان تولید و معیشت مردم تمام شود.
انتهایپیام/
خبرنگار: علیرضا همتی بهار
نظر شما