به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، پای هوش مصنوعی این روزها به همه ساحت‌های زندگی انسان باز شده است؛ از کارهای تخصصی در شغل و تحصیل تا مسائل خانوادگی و احساسی. آنچه در این فراگیری هوش مصنوعی اهمیت دارد این است که افراد باید آداب استفاده از آن را بدانند.

در این راستا، برخی دانشگاه‌ها دستورالعمل استفاده از هوش مصنوعی را تدوین کرده‌اند. ایسکانیوز پیش‌تر در گزارش قوانین دانشگاه‌های چینی برای مقابله با تخلفات علمی هوش مصنوعی به بیان قوانین برخی دانشگاه‌های جهان در زمینه استفاده از هوش مصنوعی پرداخته است. در این گزارش آمده است که چین برای مقابله با رفتار نادرست تحقیقاتی از هوش مصنوعی قوانینی را تصویب کرده است. بر اساس این قوانین، استفاده از محتوا تولیدی هوش مصنوعی بدون ذکر منبع ممنوع است.

برخی دانشگاه‌های ایران مانند دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه شاهد هم قوانینی برای استفاده از هوش مصنوعی تحت عنوان «آداب‌نامه استفاده از ابزار هوش مصنوعی» تدوین کرده‌اند. آداب‌نامه استفاده از ابزار هوش مصنوعی، قوانین لازم برای انجام تکالیف، پروژه‌ها و مستندات درسی و پایان‌نامه‌ها/رساله‌ها با استفاده از هوش مصنوعی را بیان می‌کند.

آداب‌نامه استفاده از هوش مصنوعی در دانشگاه صنعتی شریف

برای مثال در آداب‌نامه استفاده از هوش مصنوعی دانشگاه صنعتی شریف آمده است که امروزه ابزارهای هوش مصنوعی، تولید و ویرایش محتوا، جستجو در پایگاه‌های داده و اینترنت و ترجمه ماشینی و برنامه‌نویسی در دسترس عموم قرار دارد و امکانات فوق‌العاده‌ای را در اختیار کاربران و طبعاً دانشجویان و مدرسین برای یافتن سریع‌تر اطلاعات و تهیه مستندات و یا حل مسائل و دسترسی به انبوه دانش انباشته بشری گذاشته است. نادیده گرفتن یا کتمان این واقعیت، عملاً محروم کردن خود از فناوری در دسترس است ولی باید متناسب با درسی که تدریس می‌شود و انتظاری که از دانشجو برای آموختن مطالب درسی می‌رود، شروط یا محدودیت‌های استفاده از این نوع ابزار را به صراحت در شروع نیم‌سال تحصیلی یا در شرح درس (Syllabus) گوشزد کرد تا هدف درس که همانا دانش‌افزایی و/یا مهارت‌اندوزی است به‌درستی تامین و یادگیری دانشجو نیز به‌درستی و بر اساس کار شخصی انجام‌شده ارزیابی شود.

همین‌طور انتظار می‌رود شیوه تدریس و محتوای دروس با توجه به امکاناتی که بدین‌سان برای هر مدرس و دانش‌پذیر فراهم شده است مورد بازنگری و به‌روزرسانی قرار گیرد زیرا آموزش باید متناسب با نیاز کنونی و آتی جامعه، واقعیت‌های اقتصادی، صنعتی و فرهنگی کشور و جهان و ابزار در دسترس دانشجویان و دانش‌آموختگان باشد. بر اساس رویه اکثر دانشگاه‌های معتبر دنیا که استفاده از ابزارهای «هوش مصنوعی مولد» (Generative Artificial Intelligence) را، که خود تولید متن و محتوا می‌کنند، کاملاً منع نکرده‌اند پیشنهاد می‌کنیم چند حالت زیر از سوی مدرسین (ترجیحاً پس از تصویب در دانشکده) برای هر درس تعیین و به‌موقع به دانشجویان اطلاع داده شود: (این موارد افزون بر آیین‌نامه موجود تقلب در مورد تمرین‌ها و پروژه‌های درسی است).

استفاده از ابزار هوش مصنوعی مولد ممنوع است؛ در این حالت، طبعاً هدف دریافت تکالیف یا پروژه‌های دانشجویی است که شخصاً توسط دانشجو تهیه شده است. همین‌طور، اگر در مورد استفاده از ابزار هوش مصنوعی چیزی گفته نشده باشد، فرض بر این است که به‌کارگیری آن ممنوع است.

استفاده از ابزار هوش مصنوعی مولد به شرط ذکر آن مجاز است؛ در این حالت، دانشجو مجاز به استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی مولد است، ولی باید به‌کارگیری آن را حتماً اعلام کند و ترجیحاً بخش‌هایی که توسط ماشین تولید شده است را از بقیه متن با رنگ یا علامتی متمایز کند.

استفاده از ابزار هوش مصنوعی مولد به شرط ذکر آن توصیه می‌شود؛ در این حالت، هدف این است که دانشجویان به کمک این ابزار (البته با ذکر منبع مورد استفاده) کیفیت تمرین‌ها و پروژه‌های خود را افزایش و یا بین یافته‌ها و پاسخ‌های خود و ماشین مقایسه انجام دهند و بدین ترتیب بیشتر بیاموزند و بر محدودیت‌ها یا توانمندی‌های ابزارهای ماشینی اشراف دقیق‌تری پیدا کنند.

به طور کلی، می‌توان نحوه استفاده از ابزار هوش مصنوعی مولد را به شکل زیر جمع‌بندی کرد:

در تکالیف، پروژه‌ها، تمرین‌های برنامه‌نویسی و ارائه‌های دروس، به‌کارگیری ابزارهای هوش مصنوعی مولد به‌طور پیش‌فرض غیرمجاز است و در صورت دادن مجوز به‌کارگیری، میزان و موارد استفاده باید توسط مدرس به‌طور دقیق مشخص شود.

از آن‌جاکه گزارش‌ها باید منعکس کننده کار انجام شده توسط دانشجو باشد و برای ارزیابی تسلط و میزان فعالیت دانشجو در موضوع مربوطه به‌کار گرفته می‌شود، کلیه پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها، گزارش‌های پیشرفت دکترا، گزارش‌های سمینار، گزارش‌های پیشرفت درسی انحصاراً توسط دانشجو و نه به کمک ابزار هوش مصنوعی تهیه شده باشد. البته نقل یا اقتباس از خروجی این ابزار، به صورت موردی و محدود و به شرط ذکر مرجع یا ابزار (داخل گیومه)، بلامانع است.

استفاده از ابزارهای مولد هوش مصنوعی در آماده کردن متن مستندات علمی و فنی و مقالات باید تابع قوانین موسسات معتبر علمی (نظیر IEEE) باشد.

توصیه می‌شود با توجه به اینکه ابزارهای هوش مصنوعی مولد به مرور زمان آموزش می‌بیند و ممکن است سوابق مکالمات و ایده‌های فنی و نوآوری‌های موجود در متون ارجاعی برای اصلاحات نگارشی و روان‌سازی زبان را به خاطر بسپارند و بعداً به دیگران عرضه کنند یا در پاسخ‌ها مورد استفاده یا استناد قرار دهند، از بارگذاری بخش‌های کلیدی و نوآورانه متون تالیفی پرهیز شود.

آین آداب‌نامه در شورای آموزش (۱۴۰۲/۰۸/۱۰)، شورای تحصیلات تکمیلی (۱۴۰۲/۰۹/۰۱) و هیئت رئیسه دانشگاه صنعتی شریف (۱۴۰۲/۰۹/۲۰) به تایید رسیده است.

آداب‌نامه استفاده از هوش مصنوعی در دانشگاه تهران

بر اساس آداب نامه استفاده از ابزار هوش مصنوعی مولد در تهیه مستندات علمی دانشجویان در دانشگاه تهران، هوش مصنوعی از مهم ترین پدیده هایی که امروزه زیست و فعالیت‌های مختلف بشر را تحت تاثیر جدی قرار داده است. یکی از حوزه‌هایی که اثرات بکارگیری هوش مصنوعی در آن مشهود است حوزه آموزش به ویژه آموزش عالی است. با توجه به پیشرفت‌های چشمگیر فناوری‌های هوش مصنوعی و دسترسی گسترده به ابزارهای مولد هوش مصنوعی همچون Chat GPT، Google Bard ، Claude، Chat Bing و دیگر ابزارهای مشابه، دانشگاه‌های معتبر دنیا با تدوین دستورالعمل، آیین نامه، آداب نامه و ... .

نحوه استفاده از این ابزارها را در فرآیند آموزشی دانشگاه مشخص کرده‌اند. دانشگاه تهران نیز به عنوان یک دانشگاه معتبر بین المللی، در این آداب نامه، نحوه استفاده از این این ابزارها در تکالیف، پروژه‌ها، پایان‌نامه‌ها و مستندات علمی تدوین کرده است. هدف از این آداب نامه، ایجاد شفافیت در بکارگیری مؤثر و مسئولانه از هوش مصنوعی در دانشگاه تهران است که همزمان با تقویت
توانمندی‌های علمی، منجر به حفظ اصول اخلاقی و علمی شود. متذکر می‌شود هدف اصلی از به کارگیری ابزارهای هوش مصنوعی در دانشگاه تهران، تقویت فرآیند یادگیری، پژوهش و توسعه مهارت‌های فردی دانشجویان است. این ابزارها می‌توانند به دانشجویان کمک کنند تا به طور مؤثرتر و سریعتر به منابع علمی دسترسی پیدا کنند، مسائل پیچیده را حل کنند و مستندات خود را بهبود
بخشند. با این حال، این ابزارها نباید جایگزین تفکر انتقادی، خلاقیت پژوهشگر و تحلیل عمیق اطلاعات و یا تحقیقات اصیل علمی باشند. بنابراین اصول کلی دانشگاه تهران در خصوص نحوه استفاده از هوش مصنوعی مولد در تحقیقات دانشجویی به شرح زیر اعلام می‌شود؛

شفاف‌سازی استفاده از هوش مصنوعی: در صورت هر گونه بهره‌گیری از هوش مصنوعی مولد برای کمک به نگارش یا تحقیق، دانشجو ملزم به اعلام استفاده از این ابزار است. در این رابطه موارد استفاده بایستی به صورت مفصل و دقیق بیان شود.

اعتبار و دقت اطلاعات: محتوا تولید شده توسط هوش مصنوعی ممکن است دچار اشتباهات یا اطلاعات نادرست باشد. دانشجویان و پژوهشگران باید همواره محتوای تولید شده را با منابع معتبر علمی مقایسه کنند.

محافظت از اطلاعات حساس: هرگز نباید اطلاعات حساس یا محرمانه با ابزارهای هوش مصنوعی به اشتراک گذاشته شود. همچنین، نباید محتوای دارای حقوق مالکیت معنوی یا محتوای حساس دیگر را در اختیار این ابزارها قرار گیرد.

عدم کپی‌برداری صرف: هرگونه استفاده از محتوای تولیدی توسط ابزارهای هوش مصنوعی به عنوان اثر فردی، نقض اصول علمی و اخلاقی است.

استفاده غیرمجاز در ارزیابی‌ها: استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در آزمون ها، پروژه‌های ارزیابی و ارزیابی‌های نهایی به طور کلی غیرمجاز است، مگر در موارد خاص که از سوی استاد یا دانشگاه مجاز شناخته شده باشد.

عدم استفاده در تدوین پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها: کلیه پایاننامه‌ها و رساله‌ها باید به طور انحصاری توسط دانشجو و با استفاده از توانمندی‌های شخصی وی تهیه شوند. هرگونه استفاده از هوش مصنوعی برای نگارش نهایی یا تهیه بخش‌های کلیدی پایان‌نامه‌ها غیرمجاز است. اما در صورت استفاده از خروجی‌های هوش مصنوعی به عنوان ابزارهای کمکی برای مواردی نظیر مرور پیشینه تحقیق، مقایسه نتایج، باید به طور دقیق ذکر شود که این اطلاعات از ابزارهای هوش مصنوعی استخراج شده است.

تدوین مقاله‌های علمی: استفاده از ابزار هوش مصنوعی مولد در تدوین مقالات علمی تابع دستورالعمل‌های اعلامی توسط مراجع ذیربط است. در صورت مجاز بودن استفاده از این ابزار، رعایت اصول فوق الذکر در این حوزه نیز الزامی است.

این آداب نامه در شورای آموزشی دانشگاه تهران در تاریخ ۱۴۰۴/۰۱/۲۶ مطرح و به تصویب رسیده است.

با توجه به فراگیری هوش مصنوعی در سال‌های اخیر و تشدید آن در آینده، تدوین آداب‌نامه هوش مصنوعی نباید محدود به چند دانشگاه کشور شود. بلکه لازم است گروه‌های تخصصی در این زمینه تشکیل شده و دستورالعملی فراگیر برای همه دانشجویان و پژوهشگران تدوین کنند.

همچنین گروه‌هایی برای ارزیابی و صحت‌سنجی متون دانشجویان برقرار شده و در صورت تخلف برخورد قانونی انجام شود.

انتهای پیام/