به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، ایران این روزها با یکی از سختترین دورههای خشکسالی خود روبهروست. ماههاست که در بسیاری از شهرها خبری از بارش باران نیست و سطح ذخایر آبی کشور به پایینترین حد ممکن رسیده است. کاهش چشمگیر منابع آبی موجب شده تا برخی سدهای مهم کشور به وضعیت بحرانی برسند و دولت تصمیم به اجرای طرح جیرهبندی و محدودسازی مصرف آب بگیرد.
بیشتر بخوانید؛
«نمیدانم»هایی که همه را نگران میکند/ بیبرنامگی گسترده در وزارت نیرو
عباس علیآبادی، وزیر نیرو، در توضیح این وضعیت اظهار کرد: «ممکن است ناچار شویم در برخی شبها که میزان مصرف آب کاهش مییابد، فشار آب را تا حد صفر پایین بیاوریم تا از هدررفت جلوگیری شو.»
پیشتر نیز مسعود پزشکیان ، با هشدار نسبت به وخامت اوضاع آبی پایتخت گفته بود: «اگر تا آذرماه بارانی در تهران نبارد، ناچار به جیرهبندی آب خواهیم شد؛ و اگر این وضعیت ادامه یابد، شاید حتی مجبور شویم تهران را تخلیه کنیم.»
هشدار یک شبه دولت برای قطعی آب
روز گذشته وزیر نیرو با اعلام رسمی قطع شبانه آب در برخی مناطق کشور گفت که دولت ناچار است برای جلوگیری از هدررفت منابع محدود، در ساعات کممصرف، فشار آب را تا حد صفر کاهش دهد. در همین حال، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، نیز در اظهاراتی نگرانکننده اعلام کرد: «تا ۱۷ آبان در تهران حتی یک قطره باران نباریده است.»
این هشدارهای دیرهنگام در حالی از سوی دولت مطرح میشود که کارشناسان، نمایندگان مجلس و فعالان حوزه آب ماهها پیش نسبت به فرا رسیدن پاییز خشک و کمبارش هشدار داده بودند. با این حال، به نظر میرسد این هشدارها در زمان خود چندان جدی گرفته نشده است و اکنون کشور در برابر بحرانی قرار گرفته که از مدتها پیش قابل پیشبینی بود.
روز گذشته وزیر نیرو با ادعای اینکه جنگ ۱۲ روزه باعث تشدید شرایط فعلی آب شده است کمکاری وزارت خود را به گردن جنگ ۱۲ روزه انداخت. وی در این باره گفت: «آب لولهکشی در کشور ما بیش از ۱۰۰ سابقه دارد؛ این لولهها فرسوده شدند و برخی از آنها نیز در جنگ ۱۲ روزه آسیب دیدند.»
دولت در طول یک سال گذشته موظف بود اقداماتی را برای کنترل شرایط خشکسالی اجرا کند؛ اقداماتی که حتی مبنای قانونی آن در برنامه هفتم توسعه نیز تصریح شده است. بر اساس این برنامه، مصرف آب در بخش کشاورزی باید از حدود ۷۲ میلیارد مترمکعب به ۶۵ میلیارد مترمکعب کاهش یابد. برای تحقق این هدف، سیاستهایی نظیر توسعه سیستمهای آبیاری قطرهای، لایروبی قنوات و آموزش کشاورزان پیشبینی شده بود.
همچنین دولت مکلف بود طرح تفکیک آب شرب از آب مصرفی خانگی و استفاده از آب خاکستری تصفیهشده در مصارف غیرشرب را اجرایی کند؛ اما تاکنون هیچ اقدامی در این زمینه انجام نشده است.
در کنار هشدارهای نمایندگان مجلس در ماههای اخیر، جامعه علمی نیز پیشتر نسبت به این بحران ابراز نگرانی کرده بود. دکتر نیما فرید مجتهد، کارشناس هواشناسی، در شهریورماه پیشبینی کرده بود که پاییز امسال کمبارشترین فصل دهه اخیر خواهد بود و اگر دولت برنامههای پیشگیرانه اتخاذ نکند، کشور با تنش آبی گسترده روبهرو خواهد شد.
در ادامه گفتگوی ایسکانیوز با رضا حاجی کریم رئیس فدراسیون صنعت آب را میخوانید:
دولت در زمینه اطلاعرسانی درباره وضعیت آب کشور تعلل کرد
حاجی کریم در پاسخ به این پرسش که کارشناسان از ماهها پیش درباره پاییز کمبارش هشدار داده بودند، چرا این هشدارها توسط دولت نادیده گرفته شد و یک شبه اعلام کردند که قصد دارند آب را جیرهبندی کنند؟ گفت: متأسفانه دولت در زمینه اطلاعرسانی درباره وضعیت آب کشور تعلل کرد. دولت باید زودتر موضوع جیرهبندی را به مردم اطلاع میداد تا جامعه آمادگی لازم را داشته باشد. شرایط امروز کاملاً قابل پیشبینی بود و کارشناسان بارها در این مورد به دولت هشدار داده بودند.
وی افزود: این وضعیت نتیجه بیتوجهی به هشدارهای کارشناسی است. وقتی از ماهها قبل پیشبینی میشد که پاییز کمبارشی در پیش است، دولت باید از همان زمان طرحهای صرفهجویی، مدیریت مصرف و اطلاعرسانی را اجرا میکرد. تصمیمهای ناگهانی در چنین شرایطی باعث بیاعتمادی و نگرانی عمومی میشود و این در حالی است که مدیریت بحران بدون همراهی مردم عملاً امکانپذیر نیست.
این کارشناس تأکید کرد: متأسفانه در کشور ما همیشه تصمیمها پس از وقوع بحران گرفته میشود، نه قبل از آن. دولت باید از ابتدای سال، با هماهنگی نهادهای تخصصی و کارشناسان هواشناسی، برنامهای جامع برای مواجهه با کمآبی تدوین میکرد.
در طول این یک سال دولت میتوانست با اجرای اقداماتی، شدت آثار خشکسالی را کاهش دهد
رئیس فدراسیون صنعت آب در پاسخ به این پرسش که دولت در طول یک سال گذشته چه اقداماتی را باید انجام میداد اما انجام نداده است، گفت: پیش از هر اقدامی، باید نظام حکمرانی آب در کشور اصلاح شود. در طول این یک سال، دولت میتوانست با اجرای اقداماتی مشخص، شدت آثار خشکسالی را کاهش دهد.
وی با بیان اقداماتی که باید توسط دولت صورت میگرفت گفت: یکی از مهمترین این اقدامات، توسعه تصفیهخانههای محلی و سیستمهای بازچرخانی آب در تهران و دیگر کلانشهرها بود. همچنین دولت میتوانست با گسترش استفاده از شیرآلات هوشمند و تجهیزات کاهنده مصرف در ساختمانها و اماکن عمومی، الگوی مصرف را تغییر دهد.
حاجی کریم با تأکید بر اینکه بخشی از وضعیت فعلی غیرقابل اجتناب است، توضیح داد: وقتی بارندگی تقریباً صفر میشود، طبیعتاً منابع آبی تحت فشار قرار میگیرند، اما این به معنای انفعال نیست. مدیریت بحران آب نیازمند همکاری دوسویه میان دولت و مردم است؛ دولت باید زیرساختها را اصلاح و شبکهها را نوسازی کند و مردم نیز با تغییر الگوی مصرف، سهم خود را ایفا کنند. بدون این همراهی، هیچ سیاستی موفق نخواهد بود.
رئیس فدراسیون صنعت آب ادامه داد: البته نباید تصور کرد اگر دولت از سال گذشته اقداماتی انجام میداد، امروز سدها پر بودند. مدیریت آب فرآیندی بلندمدت است و حتی اگر امروز تصمیمات اساسی گرفته شود، نتایج واقعی آن حداقل سه تا پنج سال آینده دیده خواهد شد. لازم است نگاه ما از کوتاهمدت به بلندمدت تغییر کند و برنامهریزیهای پایدار جایگزین اقدامات مقطعی شود.
وی تأکید کرد: بهصورت واقعبینانه باید گفت که در حوزه آب، تمامی دولتها طی دهههای گذشته کمکاری کردهاند. بحران فعلی نتیجه یکسال یا یک دولت خاص نیست؛ بلکه محصول سالها غفلت از برنامهریزی جامع، عدم توجه به تغییرات اقلیمی، فرسودگی شبکهها و نبود سیاستگذاری واحد است.
وزیر نیرو نباید خسارت جنگ را دلیل بحران آب اعلام کند
حاجیکریم در واکنش به اظهارات وزیر نیرو که گفته بود جنگ ۱۲ روزه باعث تشدید بحران آب در ایران شده است، گفت: در طول جنگ ۱۲ روزه، بیشک بخشی از شبکه آب کشور آسیب دید، نمونه آن را میتوان در میدان تجریش مشاهده کرد، اما این آسیبها چنان گسترده و جدی نبودند که وزیر بتواند تمامی مشکلات فعلی را به گردن آن بیندازد. واقعیت این است که وضعیت بحرانی امروز ناشی از فرسودگی شبکهها، کمکاری در مدیریت منابع و ضعف در سیاستگذاری بلندمدت است، نه صرفاً آثار کوتاهمدت یک حادثه محدود.
حاجیکریم در ادامه گفت: اگر دولت بخواهد بحران آب را بهطور مؤثر مدیریت کند، باید ابتدا واقعیتها را بپذیرد و بدون اتکا به عوامل فرعی، روی اصلاح شبکه، کاهش هدررفت و مدیریت مصرف تمرکز کند. تنها با اقدامات علمی و برنامهریزی بلندمدت است که میتوان از تکرار چنین بحرانهایی جلوگیری کرد.
طرح انتقال آب از طالقان به تهران بیفایده است
رئیس فدراسیون صنعت آب درباره طرح انتقال آب از طالقان به تهران توضیح داد: طرح انتقال آب از طالقان به تهران اجرا شده اما وقتی بارندگی نه در تهران و نه در طالقان وجود ندارد، این طرح اثر چندانی بر تأمین آب شهری نخواهد داشت. حتی با وجود خطوط انتقال، وقتی منابع پایهای کاهش یافتهاند، نمیتوان انتظار داشت این اقدام بهتنهایی مشکل کمآبی را حل کند.
وی با بیان اینکه تأمین آب در کلانشهری مانند تهران بدون بارش کافی و بدون اصلاح زیرساختهای شبکه و کاهش هدررفت، بسیار دشوار است گفت: تمرکز صرف بر انتقال آب، بدون توجه به مدیریت مصرف و اصلاح الگوهای مصرف مردم، نمیتواند بحران را مهار کند. به همین دلیل، همراهی مردم در کاهش مصرف و تغییر رفتار مصرفی بخش جداییناپذیر مدیریت منابع آب است. در شرایط خشکسالی، هیچ طرح تکنیکی یا انتقال آب جادویی وجود ندارد که مشکل را بهطور کامل حل کند. دولت باید بر ترکیبی از اقدامات کوتاهمدت و بلندمدت تمرکز کند.
دولت باید نظام حکمرانی آب در کشور را اصلاح کند
حاجیکریم درباره اقداماتی که دولت باید در بلندمدت برای رفع مشکل آب کشور انجام دهد، گفت: یکی از مهمترین اقدامات دولت ، اصلاح نظام حکمرانی آب در کشور است. بدون ایجاد یک ساختار یکپارچه، شفاف و کارآمد، هیچ برنامه یا پروژهای، حتی با منابع مالی و اراده سیاسی قوی، نمیتواند بحران آب را بهطور پایدار مدیریت کند.
وی ادامه داد: علاوه بر اصلاح حکمرانی، دولت باید از ظرفیتها و توانمندیهای بخش خصوصی نیز بهرهگیری کند. بخش خصوصی میتواند با سرمایهگذاری، نوآوریهای فناورانه و مدیریت کارآمد، فشار بر منابع محدود را کاهش دهد و در کنار دولت، راهکارهای عملیاتی برای بازچرخانی آب، کاهش هدررفت و افزایش بهرهوری ارائه کند. ترکیب حکمرانی اصلاحشده و مشارکت فعال بخش خصوصی میتواند گامی مؤثر برای تضمین تأمین پایدار آب، کاهش آسیبپذیری در برابر خشکسالی و ارتقای کیفیت خدمات آب شهری و کشاورزی باشد.
انتهایپیام/
خبرنگار: علیرضا همتی بهار
نظر شما