به گزارش خبرنگار بین‌الملل ایسکانیوز، غربی‌ها بار دیگر و به ویژه پس از جنگ 12 روزه رویکرد فشارهای سیاسی و اقتصادی علیه تهران را در دستور کار خود قرار داده‌اند. فعال‌سازی روند «مکانیسم ماشه» از سوی کشورهای غربی را می‌توان بخشی از یک راهبرد گسترده‌تر برای تشدید فشارها بر جمهوری اسلامی ایران دانست که هدف آن افزایش محدودیت‌های اقتصادی، انزوای سیاسی و ایجاد فشار روانی در داخل کشور طراحی شده است. با این حال، بسیاری از تحلیلگران معتقدند که تقریبا تمامی بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران طی سال‌های گذشته تحت تحریم قرار گرفته و هدف اصلی اقدام اخیر بیش از آنکه ایجاد تحریم‌های جدید باشد، تأثیرگذاری بر فضای اجتماعی و افزایش بی‌ثبات‌سازی نرم است.

بیشتر بخوانید:

ترامپ تمام اهرم‌های خود علیه ایران را استفاده کرده است/ جنگ اقتصادی تنها گزینه آمریکا در قبال تهران

در چنین شرایطی، پرسش اصلی این است که ایران چه ظرفیت‌ها و ابزارهایی برای مقابله با موج احتمالی فشارهای تازه در اختیار دارد؟ کارشناسان اقتصاد بین‌الملل معتقدند کشوری با وسعت جغرافیایی ایران، مرزهای زمینی گسترده، دسترسی به آب‌های راهبردی و همسایگان متعدد، نسبت به بسیاری از کشورهای تحریم‌شده از توان بیشتری برای خنثی‌سازی محدودیت‌ها برخوردار است. تجارت منطقه‌ای، اتصال‌های ترانزیتی و شبکه‌های مبادلاتی غیرغربی از جمله مولفه‌هایی هستند که می‌توانند وزن فشارهای غرب را کاهش دهند و عملا هزینه اجرای کامل تحریم‌ها را برای آمریکا و اروپا بالا ببرند.

در همین رابطه، نقش کشورهایی مانند روسیه و چین نیز به یکی از بحث‌های اصلی میان تحلیلگران تبدیل شده است. روسیه و چین رسما اعلام کرده‌اند که تحریم‌های جدید علیه ایران را به رسمیت نخواهند شناخت و خواهان توسعه همکاری‌های اقتصادی و امنیتی با تهران هستند. همین امر، اثربخشی تحریم‌های جدید احتمالی را بر اقتصاد ایران کاهش داده و راه‌های تهران برای خنثی‌سازی آنها را افزایش می‌دهد. در همین راستا، گفت‌وگویی با دکتر امیرحسین عرب پور -کارشناس اقتصاد بین الملل- انجام شد.

وی در پاسخ به اینکه ایران برای مقابله با تحریم‌های احتمالی جدید چه ظرفیت‌هایی در اختیار دارد، تصریح کرد: یکی از مهمترین ظرفیت‌های ایران موقعیت منطقه‌ای آن است که هنوز به خوبی مورد استفاده قرار نگرفته که یکی از آنها دریاهای شمال و جنوب ایران و دسترسی به آب‌های آزاد است.

اقتصاد دریامحور لوکوموتیو پیشرفت و جهش اقتصادی

عرب پور با اشاره به اینکه چه تحریم جدیدی در کار باشد یا نباشد باید از ظرفیت‌ها مورد بهره‌برداری حداکثری قرار بگیرد، گفت: با توجه به اینکه در چشم انداز میان مدت امکان لغو تحریم‌ها وجود ندارد، باید برای راه اندازی اقتصاد دریامحور و استفاده از سواحل مکران، سواحل خلیج فارس و حتی سوال دریای خزر اقدامات متعددی انجام شود.

از نظر این کارشناس دیپلماسی اقتصادی، با توجه به ابلاغ سیاست‌های کلی دریامحور توسط رهبر انقلاب در سال 1402، رونق اقتصاد دریامحور می‌تواند لوکوموتیو پیشرفت و جهش اقتصادی کشور و مقابله با تحریم‌ها را با سرعت قابل قبولی پیش ببرد.

وی تاکید کرد: سواحل مکران پتانسیل بسیار بالایی دارد و این نوار ساحلی بین 600 تا 800 کیلومتری حدفاصل بندر عباس تا چابهار می‌تواند به بستری مناسب برای انتقال بسیاری از صنایع و تولیدات ایران تبدیل شود.

به اعتقاد این کارشناس، فعالیت‌هایی که اکنون امکان فعالیت در فلات مرکزی را ندارند، می‌توانند به سواحل مکران منتقل شده و مانند بسیاری از کشورها از این ظرفیت استفاده حداکثری کرد.

عرب پور خاطر نشان کرد: این منطقه می‌تواند نقش به سزایی در توسعه کریدورها و مسیرهای مواصلاتی از ایران ایفا کند و مسیر دسترسی از چابهار به شمال ایران و حوزه قفقاز را تسهیل نماید.

ایجاد مناطق آزاد و شهرک‌های صنعتی مشترک با کشورهای همسایه

معاون پژوهش و همکاری‌های ملی و بین‌المللی در اندیشکده دیپلماسی اقتصادی، ظرفیت دیگر جمهوری اسلامی ایران را همکاری با همسایگان دانست و گفت: تغییر شیوه تجارت، ایجاد مناطق آزاد و شهرک‌های صنعتی مشترک و سرمایه‌گذاری‌های دوجانبه راهکارهای دیگری هستند که خوشبختانه دبیرخانه مناطق آزاد در حال پیگیری آنهاست.

به گفته این کارشناس اقتصاد بین الملل، در حال حاضر برخی کشورهای همسایه خواهان توسعه روابط با ایران در زمینه‌های مذکور هستند.

عرب پور خاطر نشان کرد: ظرفیت دیگر حضور در پیمان‌ها و برخی مجامع منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از جمله بریکس، شانگهای و اتحادیه اقتصادی اورآسیا است که هر کدام دسترسی‌های قابل توجهی برای ایران ایجاد کرده و باید هرچه سریعتر وارد مراحل اجرایی شود.

وی با بیان اینکه صرف عضویت در این پیمان‌ها عایدی اقتصادی ندارد، گفت: با استفاده از ظرفیت‌های هر یک از این پیمان‌ها از جمله در حوزه‌های پولی و بانکی، ترانزیتی، تجارت آزاد و تجارت انرژی می‌توان گام‌های موثری برای مقابله با تحریم‌ها برداشت.

تمرکز بر دیپلماسی استانی بخشی از مشکلات تجاری ما را کاهش خواهد داد

این کارشناس اقتصاد بین الملل ظرفیت دیگر ایران را استفاده از دیپلماسی استانی عنوان کرد که اخیرا هم به یکی از اولویت‌های وزارت خارجه هم تبدیل شده است و افزایش تبادلات مرزی می‌تواند سهم قابل قبولی در حل مشکلات داشته باشد که البته در این مسیر باید برخی موانع گمرکی، اداری و ... برطرف شد تا بخش خصوص استان‌های مرزی فعال شوند.

به اعتقاد عرب پور، تاثیر موانع مذکور بر اقتصاد ایران به مراتب بیشتر از تحریم‌های بین المللی است و بر طرف کردن هر یک از آنها می‌تواند مشکلات ما را در حوزه تجارت بین المللی کاهش دهد.

وی افزود: اگرچه تحریم‌های چند دهه تاثیر نسبتا زیادی روی اقتصاد ایران گذاشته که غیرقابل انکار هستند اما استفاده از ظرفیت‌های قابل دسترس می‌تواند فشار تحریم‌ها را تا حدزیادی کاهش دهد و به هیمن دلیل است که بسیاری از کارشناسان اقتصاد بین الملل اذعان کرده‌اند هر کشوری غیر از ایران بود، تا کنون در برابر تحریم‌ها به زانو در آمده بود.

معاون پژوهش و همکاری‌های ملی و بین‌المللی در اندیشکده دیپلماسی اقتصادی با بیان اینکه پتانسیل تجارت خارجی ایران با همسایگان قابلیت افزایش چند برابری دارد، تصریح کرد: با توجه به اینکه مکانیسم ماشه توسط غربی‌ها فعال شده -هرچند که ما آن را به رسمیت نمی‌شناسیم- باید هرچه سریعتر موانع موجود را برطرف کرده و دست تجار و شرکت‌های خصوصی را برای دور زدن تحریم‌ها باز بگذاریم.

ظرفیت‌های قابل توجه روسیه و چین برای کاهش اثربخشی تحریم‌ها

امیرحسین عرب پور در پاسخ به اینکه کشورهایی مثل روسیه و چین چه ظرفیت‌هایی برای کمک به ایران برای مقابله با تحریم‌ها دارند، اظهار کرد: دستگاه دیپلماسی توانست با همکاری روسیه و چین نامه‌ای تنظیم کرده و برای سازمان ملل ارسال کند که به نوعی افتراق تاریخ در شورای امنیت ایجاد کرد و ظرفیت حقوقی همکاری به این دو کشور را به تصویر کشید.

وی خاطر نشان کرد: روسیه و به ویژه چین علاوه بر ظرفیت حقوقی مذکور، در حوزه اقتصادی نیز می‌توانند کمک‌های قابل توجهی به ما انجام دهند و لازم است که ما وارد زنجیره‌های ارزش با روسیه و چین بشویم تا بتوانیم کالاهای با ارزش افزوده را به صورت مشترک تولید و صادر کنیم.

این کارشناس اقتصاد بین الملل با بیان اینکه روسیه و چین پس از جنگ 12 روزه حمایت‌های خوبی از ایران انجام دادند، اظهار کرد: هر دو کشور نگاه مثبتی به همکاری با ایران دارند و تهران نیز باید هرچه سریعتر برنامه‌های اجرایی خود را فعال کرده و از این ظرفیت نیز استفاده حداکثری بکنند.

مبادی وارداتی و مقاصد صادراتی ایران نیاز به تنوع‌بخشی دارد

عرب پور در ادامه تنوع بخشی به مبادی و مقاصد صادراتی ایران را مورد تاکید قرار داد و گفت: یکی از چالش‌های ایران در دیپلماسی اقتصادی وابستگی بیش از حد به 4 یا 5 شریک تجاری از جمله چین، ترکیه، امارات و عراق است و توجه به متنوع کردن مبادی وارداتی و مقاصد صادراتی می‌تواند امنیت اقتصادی و حتی غذایی ما را در مواقع بحران با چالش کمتری مواجه کند.

وی افزود: ایران در بین همسایگان خود صرفا با 2 یا 3 کشور روابط تجاری گسترده‌ای دارد که آن هم در موارد با کاهش مواجه شده و زنگ خطری برای ما روشن کرده است؛ به عنوان مثال ما با پاکستان روابط بسیار خوبی داریم اما حجم تجارت ما باید حداقل به عدد 10 میلیارد دلار برسد.

این کارشناس اقتصاد بین الملل، روابط تجاری ایران با افغانستان، کشورهای حاشیه خلیج فارس، حوزه قفقاز و آسیای مرکزی را نیز ناکافی دانست و گفت: آمارها نشان دهنده کم توجهی به این ظرفیت‌هاست و باید برای هر یک از آنها برنامه‌ریزی ویژه‌ای انجام داد.

انتهای پیام/