به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز، قدیمیها میگفتند درس بخوان و دانشگاه برو تا برای خودت کسی بشوی؛ اما امروز به نظر میرسد آنهایی که درس را رها کرده و بر شغل متمرکز میشوند، موفقتر هستند. به عبارت دیگر، تحصیلات دانشگاهی که قرار بود مقدمه اشتغال باشند، حال به مانعی برای کاریابی جوانان تبدیل شده است. به عقیده بسیاری از کارشناسان ،طولانی بودن دوره تحصیل و انعطاف حداقلی برنامه تحصیلی، اشتغال فارغالتحصیلان را با چالش مواجه کرده است.
شاید همین انتقادات سبب شد که حسین سیمایی وزیر علوم اخیرا اعلام کند که طول دوره کارشناسی ارشد یک سال میشود و ترم سوم باید پایاننامه داده شود. تعداد واحدها هم کم میشوند. دکتری نیز از ۴ سال به ۳ سال تقلیل داده خواهد شد.
مدت دوره تحصیلات دانشگاهی در ایران بیش از ۱۲.۵ سال است
بر اساس آییننامه آموزشی دورههای کاردانی و کارشناسی (پیوسته و ناپیوسته) وزارت علوم، در حال حاضر طول دوره مجاز تحصیل در مقاطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته ۲ سال و سنوات مجاز برای تحصیل در مقطع کارشناسی پیوسته ۴ سال است. پیش از آن، براساس آییننامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته وزارت علوم، طول دوره مجاز تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد ۲ سال بود. همچنین براساس آییننامه آموزشی دوره دکتری تخصصی (Ph.D) وزارت علوم، طول دوره مجاز برای تحصیل در مقطع دکتری چهار سال بود. بنابراین فرد در کمترین حالت میتوانست در ده سال دوره تحصیلات عالی خود را به اتمام برساند. اما آمارها نشان میدهد به طور متوسط طول دوره تحصیلات دانشگاهی در ایران بیش از ۱۲.۵ سال به طول میانجامد.
نمودار زیر تعداد سنوات مجاز و میانگین ماندگاری دانشجویان در هر مقطع تحصیلی در سال ۱۴۰۳ را نشان میدهد؛
کارشناسان مرکز پژوهشهای مجلس معتقدند که یکی از پیامدهای منفی تحصیلات طولانی در آموزش عالی، تأخیر در زمان ورود تحصیلکردههای دانشگاهی به بازار کار خواهد بود. این در حالی است که بررسیهای انجام شده نشان میدهد کشورهای اروپایی از اواخر دهه نود میلادی تاکنون، موضوع کاهش سنوات تحصیلات عالی را ذیل برنامهای موسوم به فرایند بولونیا در دستور کار خود قرار دادهاند.
راهکار کشورهای اروپایی برای کاهش سنوات تحصیلی چیست؟
فرایند بلونیا در سال ۱۹۹۹ با هدف ایجاد هماهنگی میان نظامهای آموزش عالی کشورهای اروپایی و طراحی استانداردهای آموزشی یکسان در منطقه اروپا به وجود آمد. تاکنون ۴۹ کشور به این برنامه پیوستهاند که نشان از میزان فراگیری اجرای برنامه در قاره اروپا دارد. ازجمله موضوعهای مورد توجه در این برنامه، ساختار آموزشی است؛ بدین صورت که یک ساختار سه دورهای شامل دورههای کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری برای تحصیلات عالی پیشبینی شده است.
در این فرایند برای تکمیل دوره کارشناسی مدت زمان حداقل سه ساله و حداکثر چهار ساله در نظر گرفته شده است که افراد در این دوره باید ۱۸۰ تا ۲۴۰ واحد ECTS بگذرانند. واحدهای ECTS میزان آموزش را براساس نتایج یادگیری مورد انتظار و حجم فعالیت مرتبط با برنامه درسی مشخص میکنند. در این خصوص شصت واحد ECTS معادل نتایج و فعالیت درسی در یک سال تحصیلی به صورت تمام وقت در نظر گرفته میشود. براساس گزارش اتحادیه اروپا، در بیش از پنجاه درصد کشورهای عضو برنامه، دوره کارشناسی سه ساله است و افراد ۱۸۰ واحد ECTS میگذرانند.
نمودار زیر برنامه کارشناسی در ۳۲ کشور اروپایی را به تفکیک الگوهای گفته شده در سال تحصیلی ۲۰۲۳-۲۰۲۲ نشان میدهد؛
به طور متوسط هر واحد ECTS بین ۲۵ تا ۳۰ ساعت تعریف شده است . این در حالی است که براساس آییننامه آموزشی دورههای کاردانی و کارشناسی - پیوسته و ناپیوسته وزارت علوم تعداد ساعات تعریف شده برای هر واحد درسی در مقطع کاردانی و کارشناسی در دانشگاههای ایران به تفکیک واحد نظری، عملی، کارگاهی، کارورزی و کارآموزی به ترتیب عبارت است از؛ ۱۶، ۳۲، ۴۸، ۶۴ و ۱۲۰ ساعت. برای محاسبه میانگین ساعت مورد نیاز برای هر واحد درسی مستقل از نوع واحد، میتوان کل ساعات مورد نیاز را به تعداد واحدهای درسی تقسیم کرد.
در این راستا و به عنوان نمونه، براساس محاسبات انجام شده، به صورت تقریبی متوسط ساعات برای هر واحد درسی در رشته مهندسی مکانیک ۲۰.۲ ساعت است. مقایسه این عدد با آنچه در اروپا تعریف شده است نشان میدهد، دانشجویان در دانشگاههای اروپا به نسبت دانشگاههای ایران با وجود آنکه باید تعداد ساعت بیشتری را به گذراندن واحد درسی در مقطع کارشناسی اختصاص دهند، اما سنوات تحصیلی کمتری دارند و به جای چهار سال، در سه سال دوره کارشناسی خود را به اتمام میرسانند.
هر واحد برای دوره کارشناسی ارشد نیز، حداقل یک سال تحصیلی، معادل شصت واحد ECTS و حداکثر دو سال معادل ۱۲۰ واحد ECTS در نظر گرفته شده است. براساس آمار، با وجود رواج الگوی ۱۲۰ واحد ECTS در مقطع کارشناسی ارشد، اما الگوهای ۶۰-۷۵ و نود واحد ECTS در حدود نیمی از کشورهای اروپایی عضو فرایند بولونیا وجود دارد.
علاوه بر موضوع طولانی بودن دوره، انعطاف تحصیلی در دانشگاههای ایران به گونهای که دانشجویان بتوانند حین تحصیل به اموری همچون اشتغال بپردازند نیز پایین است. در این خصوص برنامهریزی تحصیلی برای مقاطع عالی در دو نیمسال تحصیلی انجام میشود که هر نیمسال هیجده هفته شامل شانزده هفته آموزش و دو هفته برای برگزاری امتحانات پایانی است. مقایسه مدت زمان ۳۶ هفته برای تکمیل دوره تحصیلی در دانشگاهها و مراکز آموزش عالی ایران با دانشگاههای دیگر نشان میدهد که از حیث بازه زمانی میزان اشتغال افراد به تحصیل در دانشگاههای کشور طولانی است.
جدول زیر برنامهریزی تحصیلی پنج دانشگاه برتر جهان در سال تحصیلی ۲۰۲۶-۲۰۲۵ را مقایسه میکند؛
علاوه بر آن، بررسی تعداد ساعتهایی که فرد مکلف است تا در طول هفته به تحصیل اختصاص دهد نیز زیاد است. به عنوان نمونه فرد در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه تهران، حدود ۲۸۳۲ ساعت را به تکمیل و گذراندن دروس دوره کارشناسی اختصاص میدهد.
جدول زیر مجموع واحد درسی و ساعات مورد نیاز برای تکمیل دوره کارشناسی رشته تحصیلی مهندسی مکانیک در دانشگاه تهران را نشان میدهد؛
با انجام محاسبات معلوم میشود فرد بهطور متوسط در طول یک هفته حدود ۲۲.۱ ساعت فقط در کلاس دانشگاهی حاضر میشود. با فرض اختصاص دو ساعت زمان در روز برای رفت و آمد، استراحت، نماز و صرف ناهار، عملًا دانشجو بیش از شش ساعت در روز را صرف گذراندن کلاسهای دانشگاهی میکند. حال اگر مدت زمان لازم برای انجام تمرینات و تکالیف درسی به این زمان اضافه شود، عملًا فرد به کار دیگری جز تحصیل نمیتواند بپردازد.
میزان اشتغال دانشجویان حین تحصیل در ایران پایین است
به نظر میرسد یکی از دلایل پایین بودن میزان نسبت اشتغال افراد ۱۸ تا ۲۲ ساله دانشگاهی، همین حضور طولانی مدت و غیرمنعطف در فرایند تحصیلات عالی است. دادههای مرکز آمار در سال ۱۴۰۲ نشان میدهد، صرفاً چهار درصد از افراد هیجده ساله (سن معمول ورود افراد به دانشگاه) دانشگاهی شاغل بودهاند، حال آنکه این عدد برای افراد غیردانشگاهی ۱۷ درصد است. این میزان برای افراد ۲۲ ساله (سن معمول فارغالتحصیلی افراد از دوره کارشناسی) دانشگاهی ۱۷ درصد محاسبه میشود، در حالی که ۵۵ درصد افراد فاقد مدرک دانشگاهی در این سن شاغل هستند.
نمودار زیر تفاوت نسبت اشتغال جوانان ۱۸ تا ۲۲ ساله دانشگاهی و غیردانشگاهی به تفکیک سن را نشان میدهد؛
مقایسه با دیگر کشورها نیز نشان میدهد میزان اشتغال دانشجویان حین تحصیل در ایران پایین است. به عنوان مثال، در کشور انگلیس حدود ۶۰ درصد از افراد ۱۸ تا ۲۱ ساله در سال ۲۰۲۱، حین تحصیل نوعی کار و اشتغال را تجربه کردهاند. به نظر میرسد انعطاف در تحصیل عامل زمینه مؤثری در اشتغال حین تحصیل دانشجویان انگلیس به شمار میرود. در این رابطه در کشورهایی همچون انگلیس الگوی تحصیلی پارهوقت دانشجویان وجود دارد. در سال تحصیلی ۲۰۲۳-۲۰۲۴، ۲۰ درصد از دانشجویان دانشگاههای انگلستان به صورت پاره وقت مشغول تحصیل بودهاند.
انتهای پیام/
نظر شما