به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه ایسکانیوز؛ مسعود کیخا، حرکت به سمت دانشگاه نسل چهارم لقلقه زبان بسیاری از مسولان دانشگاهی در سال‌های اخیر شده است. «لوکاویچز و زوتی» در مقاله مشترکی که سال 2015 منتشر کرده‌اند درباره دانشگاه نسل چهارم بیان می‌کنند: « این دانشگاه سعی می‌کند تا به ‌صورت فعالانه محیط اجتماعی و اقتصادی پیرامونش را شکل دهد.» در واقع ایجاد یک جامعه بهتر هدف نهایی دانشگاه نسل چهارم است.

عبدالرضا سیم‌چی استاد دانشگاه صنعتی شریف در مقاله‌ای ژورنالیستی با عنوان «دانشگاه نسل سوم و چهارم درایران؛ از حرف تا عمل» بیان می‌کند که دانشگاه نسل چهارم هنوز به معنای واقعی در غرب هم شکل نگرفته و حتی ویژگی‌های آن مشخص نیست و این مفهوم هنوز یک مفهوم اولیه و غیرروشن است. 

صحبت از حرکت به سمت دانشگاه نسل چهارم در حالی از سوی مسئولان دانشگاهی مطرح می‌شود که نه تنها چنین مفهومی در دنیا هنوز عملیاتی نشده  بلکه بسیاری از دانشگاه‌های ما حتی به دانشگاه نسل دوم(پژوهش‌محور) و دانشگاه نسل سوم(کارآفرین) هم نرسیده‌اند و همچنان همچون دانشگاه‌های نسل اول محور فعالیت‌هایشان آموزش است. 

دانشگاه انسان‌ساز

با این همه در همان ماه‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، امام خمینی(ره) از مفهومی برای دانشگاه سخن گفته است که از مفهوم دانشگاه نسل چهارم غربی‌ها هم جلوتر است؛ مفهومی که می‌توان آن را «دانشگاه انسان‌ساز» نامید. در واقع طبق نظر امام راحل نه تنها ایجاد یک جامعه بهتر که حتی سعادت و شقاوت یک ملت هم از دانشگاه سرچشمه می‌گیرد. 

امام در 16 خرداد 58 و در جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه شیراز تاکید می‌کند که دانشگاه مبدأ همه تحولات است و می‌گوید: «شما دانشگاهی‌ها کوشش کنید که انسان درست کنید. اگر انسان درست کردید، مملکت خودتان را نجات می دهید. اگر انسان متعهد درست کردید، انسان امین، انسان معتقد به یک عالم دیگر، انسان معتقد به خدا، مؤمن به خدا، اگر این انسان در دانشگاه های شما و ما تربیت شد، مملکت‌تان را نجات می‌دهد».

در واقع رهبر کبیر انقلاب از دانشگاهیان می‌خواهد که دانشگاه را به سمتی هدایت کنند که مبدأ تحولات مثبت باشد. ویژگی ذاتی دانشگاه تاثیرگذاری بر جامعه است و اگر برنامه‌ریزی برای تاثیرگذاری در جهت مثبت صورت نگیرد لاجرم آثاری منفی به همراه خواهد داشت؛ همان چیزی که امام با عنوان سعادت و شقاوت ملت از آن یاد می‌کند.

مسئولان دانشگاهی کشور در این 4 دهه به جای اینکه به دنبال تبیین ویژگی‌های دانشگاه انسان‌ساز و حرکت در چنین مسیری باشند؛ همواره به دنبال تقلید از ایده‌های غربی بوده‌اند. این ایده‌ها را هم به شکلی ناقص اجرا کرده‌اند و جامعه از برکات آنها نیز نتوانسته آنچنان که شایسته است بهره ببرد. 

نگرش مسئولان به نقش دانشگاه‌در تحول فرهنگی جامعه

اقتصاد، سیاست، اجتماع و فرهنگ، حوزه‌هایی هستند که دانشگاه باید در آنها مبدأ تحول باشد. در گزارش «کشتی به گل نشسته فرهنگ در دانشگاه‌ها» به چالش‌های ساختاری، سیاست‌گذاری و سکانداری غلط وزارت علوم در حوزه مسائل فرهنگی دانشگاه‌ها اشاره شد. در این گزارش نیز به حوزه فرهنگ خواهیم پرداخت تا ببینیم آیا اصلا چنین نگرشی در بین مسئولان دانشگاه‌ها وجود دارد که دانشگاه باید مبدأ تحول فرهنگ در جامعه باشد یا نه؟

حجت الاسلام جعفر شاه‌نظری معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه اصفهان معتقد است فعالیت و دغدغه مدیران فرهنگی وزارت علوم نسبت به مسائل فرهنگی جامعه مطلوب بوده است. شاه‌نظری در گفت‌وگو با خبرنگار «ایسکانیوز» از همان مفهوم دانشگاه نسل چهارم استفاده می‌کند و می‌گوید: «رویکرد وزارت علوم به رویکرد دانشگاه نسل چهارم نزدیک شده است. در جلسه‌ای که با معاونت فرهنگی وزارت علوم داشتیم، پیشنهاد دادیم در معاونت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها واحدی جداگانه با رویکرد دانشگاه نسل چهارم، با هدف حمایت از کارآفرینی و حمایت از استارتاپ‌های فرهنگی تاسیس شود.

وحید شالچی معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی درباره تاثیرگذاری دانشگاه در مسائل فرهنگی جامعه به «ایسکانیوز» گفت: «دانشگاه‌های کشور نمی‌توانند از لحاظ فرهنگی به ارتقای جامعه کمک کنند». شالچی علت این امر را این می‌داند که دانشگاه‌ها مناسب محور قرار دادن فعالیت‌های فرهنگی ساخته نشده‌اند و صرفاً جایی برای آموزش و پژوهش هستند.

«تاثیرگذاری دانشگاه‌ها بر شرایط فرهنگی جامعه را کمرنگ نمی‌بینم». شعله خداداد معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی با بیان این جمله درباره میزان تاثیرگذاری دانشگاه‌ها بر بهبود شرایط فرهنگی جامعه بع «ایسکانیوز» گفت: «دانشگاه‌ها و دانشجویان بخش مهمی از جامعه هستند که تاثیر خود را به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر جامعه می‌گذارند. به نظرم حذف فعالیت‌های فرهنگی دانشجویان، آسیب جدی به جامعه وارد خواهد کرد».

مرتضی تهامی معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه خوارزمی نیز درباره نقش معاونان فرهنگی و دانشجویی برای جهت‌دهی فرهنگی به جامعه در گفت‌وگو با «ایسکانیوز» اظهار کرد: «نقش و مسئولیت معاونان فرهنگی فقط درون دانشگاه است و نقشی در اتفاقات بیرون دانشگاه ندارند؛ معاونان فرهنگی صرفا در زمان انجام طرح‌های تحقیقاتی یا سخنرانی‌ها و ارائه راهکار در جلسات تخصصی‌، می‌توانند در بیرون از دانشگاه نقش‌آفرین باشند».

تهامی درباره این جمله  امام خمینی(ره) که می‌گوید دانشگاه باید انسان ساز باشد نیز بیان کرد: «این جمله به معنی این است که دانشگاه باید انسان‌هایی تربیت کند که در اجتماع نقش آفرین باشند نه این که معاونان فرهنگی به مسائل خارج از دانشگاه ورود پیدا کنند زیرا آن‌ها مسئولیتی غیر از فضای داخل دانشگاه‌ را برعهده ندارند».

علی اصغر واعظی معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا دانشگاه‌ها توانایی ایجاد تحولات بنیادین در حوزه عفاف و حجاب را دارند یا نه، به «ایسکانیوز» گفت: «دانشگاه‌ها توانایی ایجاد تحولات و تغییرات بنیادین در این زمینه را ندارند؛ زیرا که دانشگاه نیز بخشی از جامعه محسوب می‌شود و نمی‌تواند تغییرات بنیادی را در این حوزه ایجاد کند».

معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است که موضوع حجاب در دانشگاه‌ها متاثر از وضعیت فعلی جامعه است و در واقع دانشجویان، تحت تاثیر فضای بیرون دانشگاه  قرار دارند. واعظی بر این نظر است که دانشگاه نهادی جدا از جامعه نیست و دانشجویان از دل جامعه وارد دانشگاه می‌شوند. البته این موضوع به این معنی نیست که دانشگاه‌ها نباید اثرگذاری داشته باشند؛ اما هرچه قدر که شرایط جامعه خوب یا بد باشد، به همان میزان بازتاب خود را در دانشگاه خواهد داشت.

«هیچ موج فرهنگی از دانشگاه‌ها شروع نشده تا جامعه از آن اثر بگیرد بلکه همواره این موضوع برعکس بوده است». این نظر معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه یزد، واقعیتی است که نباید چشم بر آن ببندیم. محمد فرشی در این باره به «ایسکانیوز» گفته است: «متاسفانه دانشگاه‌ها همواره از جامعه اثر گرفته‌اند و اثرگذاری آن‌ها در حوزه مسائل فرهنگی، بسیار اندک بوده است».

دانشگاه مبدأ تحولات نیست

در واقع دانشگاه‌های ما به جای آنکه مبدأ تحول فرهنگی باشند؛ بیشتر تحت تاثیر موج‌های فرهنگی جامعه بوده‌اند. این امر در سال‌های اخیر و از ابتدای دهه 90 با کم‌رنگ شدن تاثیر جریان‌های دانشجویی در جامعه قوت بیشتری گرفته است؛ اما علت این اشکال بیشتر از هر چیز دیگری به نگرش و نگاه ‌مسئولان فرهنگی دانشگاه‌ها مربوط می‌شود.

مسائل و مشکلات اقتصادی به عنوان یک عامل مستقیم نقش بسیار زیادی در مشکلات فرهنگی دانشگاه و جامعه دارد. اما نباید این را هم نادیده گرفت که برخی از مشکلات اقتصادی ریشه در مسائل فرهنگی دارد. فرهنگ مصرف‌گرایی و اسراف، چشم‌وهم‌چشمی، بی‌توجهی به تولید و عدم حمایت از تولید داخلی، برخی از اشکالات فرهنگی است که باعث بروز مشکلات اقتصادی می‌شوند. 

موضوع دردآور این است که دانشگاه خود را مسئول حل چنین مسائلی نمی‌داند و این را از صحبت برخی معاونان فرهنگی دانشگاه‌ها هم می‌توان فهمید که نگرش تاثیرگذاری بر فرهنگ جامعه خیلی در دانشگاه حاکم نیست و اصلاً چنین دغدغه‌ای وجود ندارد. اما باید توجه داشت که دانشگاه در هر صورت تاثیرگذاری خود را بر جامعه دارد؛ اما وقتی نتواند مبدأ تحولات مثبت باشد با توجه به همین ویژگی ذاتی تاثیرگذاری، ترویج دهنده فرهنگ منفی می‌شود.

انتهای پیام/