به گزارش گروه دانشگاه ایسکانیوز از اصفهان، با گذشت چهارده قرن از شهادت امیرالمؤمنین علی (ع) حکمت‌ها، خطبه‌ها و نامه‌های ایشان در قالب کتاب نهج‌البلاغه، هم‌چنان روشنیبخشِ راه انسان است. بشر مدرن با پشت سر گذاشتن مکاتب گوناگون و تجارب برآمده از نظریات مختلف فلسفی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، امروز دریافته که انسان منهای معنویت و معنا، انسانی تهی از هدف و دچار چالش‌های پرشمار فکری و عملی است. بدین سبب، پژوهشگران مسلمان و علاقه‌مندانِ مکتب فکری امیرالمؤمنین (ع) در دیگر ادیان و مذاهب، از دیرباز در تلاش بوده‌اند تا به واسطه کنش‌های علمی و فرهنگی مختلف، به درک بهتری از مفاهیم نهج‌البلاغه به عنوان یکی از منابع تراز اول اسلامی دست یابند. بر این اساس، در پی برگزاری «کنگره بین‌المللی انسان در تراز نهج‌البلاغه» مورخ ۲۵ بهمن ۱۴۰۰ به میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان، بر آن شدیم تا ضمن گفتگو با علی‌اصغر بیگی مدیر فرهنگی و اجتماعی این دانشگاه و دبیر اجرایی کنگره انسان در تراز نهج‌البلاغه، ابعاد مختلف، اهداف و دورنمای برگزاری این کنگره علمی را بررسی کنیم.
به عنوان سؤال نخست، تأکید بر نقش انسان در کنگره بین‌المللی نهج‌البلاغه با چه هدفی انجام شده است؟
اکثر محتوای متون آموزشی و پژوهشی ما برگرفته از اندیشه انسان غیرعلوی یا به عبارتی غیرمسلمان است؛ برای مثال انسان کانتی، انسان هگلی، انسان راسلی و امثالهم همگی تعریف و مفهوم مختص خود را دارند. ولی مفهوم انسان علوی تاکنون با جامعیت تعریف نشده و هدف ما از برگزاری کنگره انسان در تراز نهج‌البلاغه، تبیین مفهوم انسان علوی در همة ابعاد وجودی قابل تصور برای یک انسان است. داشتن تعریفی از انسان در تراز نهج‌البلاغه خصوصاً در شرایط کنونی برای ما اهمیت ویژه‌ای دارد؛ در نتیجه، قشر هدف این کنگره، نخبگان سیاسی و دانشگاهی قرار داده شده‌اند تا این مقوله در جوامع علمی مورد بررسی قرار گرفته و نتایج مطلوب به دست آید.
پس برای رسیدن به جامعه تراز نهج‌البلاغه، برخلاف این‌که بخواهید فرآیند را از رأس جامعه یعنی هیأت حاکمه به سوی کف هرم یعنی مردم سوق دهید، طراحی اقدامات علمی و فرهنگی را از کف شروع کردید.
یکی از ابعاد انسان علوی، حکمرانی علوی است. ولی خود حکمرانی نیز مانند یک هرم از کف شروع و به رأس ختم می‌شود. منظور از انسان در حکمرانی علوی، طبیعتاً انسانی است که در همین هرم اجتماعی از کف به رأس، رشد یافته است. پس باید طراحی علمی و فرهنگی از جایی پیش از رأس هرم طبقات اجتماعی آغاز می‌شد که دانشگاهیان و جامعه علمی به عنوان یکی از نهادهای میانجیِ جامعه و هیأت حاکمه، بهترین گزینه بودند.
باید زمینه بُروز حقیقت درونی انسان علوی فراهم شود
در این کنگره چه محورهایی را برای یک انسان در تراز نهج‌البلاغه در نظر گرفته‌اید؟
در جلسات کمیته‌های علمی و تخصصی این کنگره، بالغ بر صد ساعت به تعیین محورها اختصاص یافت و اساتید رشته‌های مختلف جامعه‌شناسی، فسلفه، حقوق، روان‌شناسی و سایر رشته‌های مرتبط، بحث‌های فراوانی داشتند. اگر ما انسان علوی را از این جهت که ابعاد متعددی در درون او دیده می‌شود یک انسان ویژه قلمداد کنیم، طبیعتاً باید زمینه بُروز یافتن حقیقت درونی وی در ابعاد مختلف را فراهم کنیم. در این کنگره پنج محور اساسی برای یک انسان انتخاب شده که شامل انسان اخلاقی در تراز نهج‌البلاغه، انسان سیاسی در تراز نهج‌البلاغه، انسان اقتصادی در تراز نهج‌البلاغه، انسان فرهنگی، اجتماعی و مدنی در تراز نهج‌البلاغه و انسان سالم در تراز نهج‌البلاغه است.
تعیین شعار «پایایی، پویایی و پارسایی» در کنگره منطبق با نیازهای نسلِ جوان
نقش دانشجویان در این کنگره چه خواهد بود؟ آیا جوانان هم جزو جامعه هدف بوده و مشارکت علمی داشته‌اند؟
دانشجویان به عنوان نخبگان در جامعه پیشتاز و پیشگام محسوب می‌شوند؛ در مرتبه اول کلام دانشجویان و سپس اساتید دانشگاهی در جامعه سندیت قابل توجهی دارد. اگر این دو قشر با هم در مباحث نهج‌البلاغه وارد می‌شدند، موجب می‌شد هویت انسانی ترسیم شده در نهج‌البلاغه خصوصاً در بین نسل جوان بسیار بهتر احساس شود. به همین جهت از تشکل‌ها، کانون‌ها و دانشجویان علاقه‌مند دعوت به عمل آمد تا مشارکت جدی داشته باشند. جوانان عزیز و دانشجویان از مخاطبان اصلی این کنگره هستند. یکی از شعارهای اصلی کنگره «پایایی، پویایی و پارسایی» است که با نیازهای نسل جوان مطابقت دارد.
عقب‌ماندگی‌ها، نتیجه کنار گذاشتن معلم و کتاب ثانی است
طی این سال‌ها برنامه‌های مختلفی در حوزة علوم اسلامی برگزار شده و همواره به دستوری بودن و فقدان نتایج ملموس در این برنامه‌ها، انتقاداتی وارد شده است. این کنگره قرار است چه اقدام متفاوتی از منظر علمی و فرهنگی انجام دهد؟
بررسی‌های ما قبل از آغاز کنگره نشان داد آثار مکتوب کمی در زمینة علوم انسانیِ نهج‌البلاغه وجود ندارد و کارهای زیادی قبلاً انجام شده است. آن‌چه ما در این کنگره دنبال کردیم، جریان‌سازی شناخت انسان در تراز نهج‌البلاغه بود. به دنبال این هدف، بیش از ۳۰ وبینار تخصصی در رشته‌های مختلف علوم انسانی با حضور اساتید شاخص همان رشته‌ها برگزار شد و جریان‌سازی به نحوی رخ داد که اساتید و دانشجویان دریافتند اگر بخواهیم یک تعریف کامل از انسان ارائه کنیم، باید به منظومه فکری نهج‌البلاغه نیز توجه داشته باشیم. نهج‌البلاغه یک کتاب تخصصی علوم انسانی و منبعی دست اول در زمینه انسان‌سازی است؛ زیرا حضرت علی (ع) خود معلم ثانیِ بشر و نهج‌البلاغه نیز کتاب ثانی است. ما نمی‌توانیم معلم و کتاب ثانی را در جامعه کنار بگذاریم؛ این موجب عقب‌ماندگی می‌شود.
تجلیل از پیشگامان نهج‌البلاغه از سراسر کشور در روز برگزاری کنگره
به جز وبینارها چه رویدادهای دیگری در حاشیه کنگره برگزار شده است؟ برای روز برگزاری کنگره چه برنامه‌هایی در نظر دارید؟
از دیگر برنامه‌ها، برگزاری کرسی‌های ترویجی بوده که با حضور اندیشه‌ورزان علوم انسانی و مشارکت مخاطبان از سراسر کشور به صورت مجازی برگزار شد. در نظر داریم در روز برگزاری کنگره از پیشگامان و پیشکسوتان فرهنگی و پژوهشی نهج‌البلاغه در سطح ملی تجلیل کنیم؛ این عزیزان چه در قید حیات باشند و چه آن‌ها که به رحمت خدا رفته‌اند، به عنوان نمادهای کنش علمی و فرهنگی در عرصه نهج‌البلاغه معرفی می‌شوند. از طرفی رونمایی از کتاب‌ها و تحقیقات انجام شده در زمینه نهج‌البلاغه را در دستور کار داریم و إن‌شاءالله از چندین اثر جدید که در اصفهان تولید شده هم رونمایی می‌شود. هم‌چنین در حاشیه کنگره، نمایشگاه کتاب و پایان‌نامه‌های دانشجویی در زمینه معارف نهج‌البلاغه برپا خواهد شد؛ نویسندگان این آثار از میان دانشجویان برتر دانشگاه‌های دولتی و آزاد اسلامی هستند. از دیگر آثار این نمایشگاه، آثار علمی و تحقیقاتی چاپ شده در کشورهای دیگر که هنوز در ایران انتشار نیافته‌اند، خواهد بود.
انتشار ۹۶ مقاله پژوهشی فارسی و عربی به عنوان محصول اصلی کنگره
این کنگره دارای دامنه بین‌المللی است و قاعدتاً یکی از ابعاد آن، تبلیغات و نشر معارف نهج‌البلاغه در خارج از کشور است. مشارکت بین‌المللی در کنگره را چه‌طور ارزیابی می‌کنید؟
ما می‌توانیم آن‌چه کاشتیم را درو کنیم. تاکنون تبلیغات وسیع بین‌المللی نداشته‌ایم. با این حال، به وسیله تبلیغات محدود اما هدفمندی که صورت گرفت، توانستیم از چند کشور مقالات متعددی به زبان عربی داشته باشیم. إن‌شاءالله در روز برگزاری کنگره، از حضور اندیشمندانی از دیگر ادیان که به سخنان حضرت علی (ع) توجه داشته‌اند نیز بهره خواهیم برد.
در مجموع چه تعداد مقاله از داخل و خارج کشور دریافت کرده‌اید؟ محتوای علمی تولیدی در این کنگره به چه نحوی در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد؟
در بُعد بین‌الملل بیش از ۳۰ مقاله و هم‌چنین حدود ۲۰۰ مقاله نیز از داخل کشور دریافت کردیم. مقالات غیرفارسی از سوی محققان کشورهای عراق، لبنان و الجزایر برای دبیرخانه کنگره ارسال شد. این مقالات پس از دریافت، در اختیار کمیته علمی قرار گرفت و داوری توسط گروهی از اساتید برجسته با تخصص در رشته‌های مختلف طبق محورهای پنج‌گانه کنگره انجام شد. از میان آثار دریافتی، ۳۱ مقاله عربی و ۶۵ مقاله به زبان فارسی به عنوان محصول اصلی این کنگره در قالب مجموعه چکیده مقالات کنگره بین‌المللی نهج‌البلاغه به چاپ می‌رسد و نسخه کامل مقالات نیز به اعتبار مجوزهای دریافتی برای کنگره بین‌المللی نهج‌البلاغه از معاونت پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی و پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، در پایگاه‌های داده منتشر خواهد شد.
حضور چهار تن از رؤسای دانشگاه‌های عراق در کنگره به منظور امضای تفاهم‌نامه
برای رسیدن به اهداف کنگره چه نهادهایی با شما همکاری داشتند؟
اولین دستگاهی که برای کمک به برگزاری این کنگره در کنار دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان قرار گرفت، معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. کنگره نهج‌البلاغه با حدود بیست مرکز دانشگاهی و حوزوی در داخل و خارج از کشور ارتباط فعال دارد که از جمله می‌توان به مؤسسه علوم نهج‌البلاغه عتبه امام حسین (ع) اشاره داشت؛ افتتاحیه کنگره با کمک این مؤسسه در کربلا انجام شد. یکی از رویدادهایی که در این کنگره رقم می‌خورد، حضور چهار تن از رؤسای دانشگاه‌های عراق است که إن‌شاءالله به لطف برگزاری کنگره بین‌المللی نهج‌البلاغه، تفاهمنامه‌های علمی با این دانشگاه‌ها امضا خواهد شد.
ماندگاری و اثرگذاری نهج‌البلاغه وابسته به ارائه در قالب صنایع فرهنگی است
آیا کنگره قرار است در سنوات آتی تداوم داشته باشد؟ چه افقی را برای این حرکت علمی و فرهنگی ترسیم کرده‌اید؟
کنگره انسان در تراز نهج‌البلاغه به نوعی دومین کنگره‌ای است که در زمینه نهج‌البلاغه توسط دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان برگزار می‌شود. در کنگره قبلی با عنوان «بازخوانی ابعاد شخصیتی امیرالمؤمنین امام علی (ع)» با حضور اساتید برجسته دانشگاهی و حوزوی و مسئولان صاحب‌نام دانشگاهی از جمله دکتر طهرانچی رییس دانشگاه آزاد اسلامی، ۱۴ جلد کتاب حاوی مقالات محققان مختلف به چاپ رسید. برای استمرار این حرکت علمی، پیشنهاد ما تشکیل مرکز دائمی تحقیقات نهج‌البلاغه است؛ این مرکز هسته‌های پژوهشی مختلفی در حوزه‌های گوناگون خواهد داشت. به یاری مطالعات علمی در این مرکز، می‌توان از نهج‌البلاغه مدل‌های حاکمیتی، مدیریتی، اقتصادی و مانند این استخراج کرد. اگر بخواهیم نظام ما اسلامی بماند، چاره‌ای جز تبدیل منابع دست اول به مدل‌های حاکمیتی نداریم. علاوه بر این، نیاز به صنایع فرهنگی داریم؛ باید برای ماندگاری و تأثیرگذاری نهج‌البلاغه در لایه‌های مختلف جامعه، آن را در قالب صنایع فرهنگی ارائه دهیم. در این زمینه هنوز نقصان‌های زیادی داریم.
به عنوان پرسش آخر، چه توصیه‌ای خطاب به محققان و اندیشمندانی که به کار علمی در حوزه نهج‌البلاغه علاقه‌مندند دارید؟
کار برای امیرالمؤمنین (ع) نیاز به اخلاص و اعتقاد ویژه‌ای دارد. اگر کسی در خود این انگیزه را می‌بیند که در راه مکتب امیرالمؤمنین (ع) قدمی بردارد، از علاقه‌مندان و دانشمندان علوم مختلف خواهش می‌کنیم علم خود را از سرچشمه علوم استخراج کنند؛ که سرچشمه همه علوم انسانی بعد از قرآن، نهج‌البلاغه است.
خبرنگار: امید ابراهیمی
انتهای پیام.
نظر شما