به گزارش خبرنگار اقتصادی ایسکانیوز، تلاش سیاستگذاران برای افزایش مناطق آزاد آن هم در شرایطی که مناطق فعلی آنطور که باید نتوانسته‌اند سرمایه‌گذاری جذب کنند، توجه‌ها را به سمت رانت احتمالی چنین مناطقی بیشتر کرده است.

بیشتر بخوانید

نگاهی به ویژگی‌های منطقه آزاد ارس/ دلیل تلاش برای افزایش تعداد مناطق آزاد چیست؟

سال گذشته بود که لایحه افزایش تعداد مناطق آزاد به مجلس رفت و آنطور که یکی از نمایندگان مجلس عنوان کرده، با رانت و لابی به تصویب رسیده است. اگر به ۵ سال قبل برگردیم، وزیر صنعت وقت نکته‌ای گفته بود که گویا به همان شیوه ادامه دارد و حالا پایش را به تلاش برای افزایش تعداد مناطق آزاد کشانده است.

 وزیر صنعت در سال ۹۵ گفته بود:«مناطق آزاد یکی از گلوگاه‌های واردات و قاچاق است. واردات کالای مردم به عنوان سوغات مشکلی ندارد. وقتی می‌بینیم برخی افراد نیسان یا تریلی‌های مملو از کالا را روانه سرزمین اصلی می‌کنند، روشن است هدف واردات و به عبارت دیگر قاچاق کالاست.»

اما چرا مناطق آزاد آنطور که باید به اهداف خود نرسیده‌اند و این تلاش سیاستگذاران برای افزایش تعداد مناطق آزاد چه فایده‌ای دارد؟ یک پژوهشگر حوزه حکمرانی در این رابطه معتقد است که حکمرانی نمی‌تواند به گونه‌ای باشد که یک منطقه جدای از قوانین مناطق دیگر فعالیت کند. این کار شدنی نیست. اگر در کل کشور مقررات دست و پا گیر تولید و مشکلات سرمایه‌گذاری که تابعی از شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است اصلاح شود، در آن صورت می‌توان امیدوار بود که مناطق آزاد هم جذابیت لازم برای سرمایه‌گذاری را دارند. این مسائل باید با هم حل شوند.

دکتر امیر دبیری مهر در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایسکانیوز، می‌گوید: مناطق آزاد با یک ذهنیت، هدف و چشم‌انداز شکل گرفته و قرار بود طبق این اهداف، توسعه پیدا کند. اما آنچه اتفاق افتاد با هدف اولیه، فاصله زیادی دارد و از کارکردی که برای آن در نظر گرفته شده دور شده است. یکی از اهداف مناطق آزاد، جلب و جذب  سرمایه‌گذاری بود. اما کشور ما از نظر مقررات، قوانین و آیین‌نامه‌ها از بدترین و غیرجذاب‌ترین کشورها برای سرمایه‌گذاری است.

برای سرمایه‌گذاری جذاب نیستیم

این مدرس علوم سیاسی  عنوان کرد: این مقررات زیاد و نهادهای متعدد مداخله‌گر در امر سرمایه‌گذاری باعث شده کشور جذابی برای سرمایه‌گذاری نباشیم. ما به حدود ۱۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در سال نیاز داریم تا قدری روند پیشرفت و توسعه کشورمان را بهبود بخشیم و از فقر و فلاکت نجات پیدا کنیم. در حقیقت این سرمایه‌گذاری برای ایجاد اشتغال، کاهش تورم و بالا رفتن ارزش پول ملی لازم است.

این کارشناس عنوان کرد: قرار بود مناطق آزاد به دلیل این مقررات دست و پا گیر داخلی، جایی برای آزادی از این زنجیره مقررات باشد. اما پرسش اینجاست که چه اتفاقی در مناطق آزاد افتاده است؟ دبیر فعلی شورای عالی مناطق آزاد بهتر است گزارشی از وضعیت کنونی ارائه کند تا مشخص شود چقدر سرمایه‌گذار خارجی وارد مناطق آزاد شده‌اند. وقتی اسم این مناطق را آزاد می‌گذاریم یعنی قبول کرده‌ایم که مناطق دیگر آزاد نیست. البته بحث free zone که در دیگر کشورها مطرح می‌شود ماهیت دیگری دارد و به معنای این است که امکانات ویژه‌ای برای فعالان آن ارائه می‌شود. ما می‌گوییم امکانات در این مناطق نخواستیم، دست کم موانع دست و پا گیر داخلی در این مناطق نباشد تا بتوان فعالیت کرد.

سرمایه‌گذاری داخلی چه شد؟

دبیری مهر گفت: در سال‌هایی که از عمر مناطق آزاد می‌گذرد، اتفاق ویژه‌ای در بحث سرمایه‌گذاری خارجی نیافتاده است. البته باید به این مساله هم توجه کرد که بخشی از سرمایه‌گذاری قرار بود از طریق سرمایه‌گذاری داخلی باشد. قرار بود در مناطق آزاد سرمایه‌گذاری داخلی هم داشته باشیم. اما در این بخش هم چیزی ندیدیم و بیشتر یک نوع دلالی و تجارت مبتنی بر واردات داشتیم که این مساله با روح شکل‌گیری مناطق آزاد مغایرت دارد. نمی‌شود که مناطق آزاد را ایجاد کنیم اما برخی دلالان وارد شوند تا سود بیشتری ببرند.

این پژوهشگر عنوان کرد: در برخی مناطق مثل کیش، سرمایه‌گذاری در بخش تفریحی تاحدودی انجام شده است. البته این منطقه را با قشم و دیگر مناطق مقایسه می‌کنیم که به نظرمان می‌آید کار ویژه‌ای انجام شده است. اما این مناطق را باید با شارجه، فجیره یا بحرین مقایسه کرد؛ آیا میزان سرمایه‌گذاری تفریحی در کیش به اندازه این مناطق بوده است؟ انحراف‌های اساسی در اجرای اهداف مناطق آزاد صورت گرفته است.

دبیر مهر عنوان کرد: البته به نظرم حکمرانی نمی‌تواند به گونه‌ای باشد که یک منطقه جدای از قوانین مناطق دیگر فعالیت کند. این کار شدنی نیست. اگر در کل کشور مقررات دست و پا گیر تولید و مشکلات سرمایه‌گذاری که تابعی از شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است اصلاح شود، در آن صورت می‌توان امیدوار بود که مناطق آزاد هم جذابیت لازم برای سرمایه‌گذاری را دارند. این مسائل باید با هم حل شوند. نمی‌توان تصور کرد در کشوری با اقتصاد دولتیِ مداخله گرِغیررقابتی انحصارگرا، مناطق آزاد فعالیت کنند و به اهداف‌شان برسند.