گروه بین الملل ایسکانیوز - امیر فواد محسنی: توجه بـه موضـوع دیپلماسـی شـهری را بایـد معلـول جهانی شدن دانست چرا که این امر مهم باعث تغییر و تحول درماهیت نظـام بـین‌الملـل و مفهـوم حاکمیـت شده است.
شهرها همگام با جهانی شدن و با رشد فناوری اطلاعات و توسعه شبکه‌های ارتباطی درفضایی متشکل ازجریان‌ها به بازیگران اصلی حوزه ارتباط و اقتصاد جهانی تبدیل شده‌اند. تمرکز و همگرایی حوزه‌های مختلف درشهرها نشان دهنده حرکت سریع جهان به سمت شهری شدن و توسعه هرچه بیشتر کلان شهرها و تبدیل آن‌ها به شهرهای جهانی و در نهایت جهان شهرهاست. دراین فضا، شهرها باارتقاء جایگاه اقتصادی، سیاسی، فن‌آوری، فرهنگی و زیر ساختی خود از توان، نفوذ و اعتبار کافی برای اجرای فعالیت‌های دیپلماتیک برخوردار می‌شوند و در راستای فعالیت های خود شکل نوینی از دیپلماسی را نمایان می‌سازند که از آن با عنوان دیپلماسی شهری یاد می‌شود.
بدین ترتیب در جامعه بـین‌المللـی دولـت بـه تدریج جای خود را به جامعه بشری ملتها می‌دهد و مفهوم و کارکرد حاکمیت تعدیل می‌شـود ودر پـی آن مفهوم تابعیت کـه نـاظر بـر تکـالیف افـراد در مقابـل دولت‌هاست، جای خود را به مفهوم شهروندی که ناظر بر حقوق افراد نسبت بـه دولـتهاسـت، سـپرده است. در چارچوب نظم بین‌المللـی جدیـد، کنش‌گران متعــدد و متنــوعی در کنــار دولــت‌هــا نقــش ایفــا مــی‌کننــد؛ نهادهــا و ســازمان‌های شهری، شــهرداری و شورای‌های شهر از جمله بازیگران جدیدی هستند که بـه عنـوان نماینـدة مسـتقیم افکـارعـومی می توانند در بسیاری از حوزه‌هـای اقتصـادی، فرهنگی، هنری، تحقیقـاتی و حتـی سیاسـی بـا دیگـر کشورها وارد مذاکرات همه جانبه شوند. بدون تردیـد ورود این بازیگران جدید در قالب دیپلماسـی شـهری در افزایش مناسبات دو جانبه کشـورهای مختلـف بـه ویژه کشورهایی که روابط ملت و دولـت دارای تـنش دارند تاثیرگذار است.
بر این اساس، شـناخت نقـش‌هـا، کارکردها و بازیگران جدید عرصه دیپلماسـی شـهری در ارائه درکی دقیق و روشن تر از عرصه بـین المللـی به منظور تأمین منابع و تحقـق منـافع ملـی و اهـداف سیاست‌خارجی بسیار با اهمیت تلقی می‌شود که این شبکه‌ها فراسوی ساختارهای ملی حرکـت مـی‌کننـد. بنابراین اعضاء یک گروه منطقه‌ای می‌توانند توانایی و تأثیر خود را در بازیگری‌ها و نقش آفرینـی‌هـای گونـان ارتقـــاء بخشـــند.
با کـــاهش محدودیت‌های جریانات فراملی در دوران جهانی شـدن، مقیاس روابط بین شـهری وشـبکه‌هـای شـهری نیز بـه صورت ویژه ارتقاءیافــت و سطح جهانی برخــی شهرها به عنوان حلقه واسط شبکه شهری ملی وجهانی به گونه‌ای بالا رفت که در عمـل به مــهـره‌های ملـی تبـدیل شـدنـد.
امروزه شهرها در سازمان‌های بـین‌المللـی چندجانبـه تمایل به افزایش نفوذ خود در سطح بین‌المللـی دارنـد و در این مسیر از ابزارهـای قـدرت نـرم کـه توانـایی شکل دادن خواسته‌ها از طریق جذابیت را دارد کمـک می‌گیرند.
بـدین ترتیـب ابـزار دیپلماسی شهری ورای دیپلماسی سنتی می‌تواند راه را برای نفوذ شهرها باز نماید.در چنین شـرایطی شـهرها ومنطقه‌ها باید بتوانند از طریق شبکه‌ها نقش ویژه خود را در اقتصاد مبتنی براطلاعات پیدا کنند.
اساســا کارکردشــبکه ســازی و یــا بعــد مشــارکتی دیپلماسی شهری ناشناخته تر است، زیرا مشارکت بـین‌المللـی به طور معمول هدف روابط خارجی نیسـت بلکـه بیشـتر ابـزاری بـرای دستیابی به اهداف عالی تری از قبیل امنیت ویـا سـود اقتصادی بیشتر است.
با این حـال درمـورد دیپلماسـی شهری، سازماندهی در سطوح جهانی، منطقه‌ای و قاره‌ای خود هدفی دیپلماتیک است.
توسعه ساختارها، کـه از آن طریق مفاهیم محلی به سطح ملی راه می‌یابند در جهان پیشرفته امری کاملا متداول است، بر این اساس بسیاری از کشورها انجمن های شهری دارند که منـافع شهرها را در سطح ملی نمایان می‌سازند و از آن به شدت حمایت می‌کنند.
به طــورکلی بنظــر می رسدکه هرچه بیشتر می‌گذرد شبکه‌های بین‌المللـی در مرحله دیپلماتیـک جـایگزین جامعـه بـین المللـی دولت‌ها می‌شوند،که شهرها در شکل‌گیری این پدیده نقش اصلی را ایفا می‌کنند. در این میان می‌توان به سازمان بین‌المللی مجمع شهرداران آسیایی اشاره کرد که به منظور همگرایی و اتحاد بیشتر شهرهای آسیایی، ارائه برنامه‌های نوین مدیریت شهری و تقویت دیپلماسی شهری موثر اشاره داشت. دبیرخانه دائم این مجمع بین‌المللی در تهران مستقر است که به بیش از یکصد شهر عضو خود خدمات فنی، آموزشی، مهارتی و برنامه‌ریزی شهری ارائه می‌نماید.
حال دولت ایران می‌تواند به حمایت هرچه بیشتر از چنین سازمان‌های غیر انتفاعی-غیر دولتی نسبت به حل مشکلات و موانع ارتباطی خود، زمینِ بازی‌های غیر ممکن را به ممکن تبدیل نماید.
امیرفواد محسنی
دانشجوی دکتری علوم ارتباطات و کارشناس دیپلماسی عمومی
نظر شما