به گزارش خبرنگا سیاسی ایسکانیوز؛ اظهارات سعید جلیلی در در جمع عزاداران یاسوج، مفهوم «دولت سایه» را وارد فاز جدیدی کرده است. وی در سخنرانی شب عاشورای ۱۴۰۳ گفته است: «در ایام انتخابات حرکتی روستا به روستا و محله به محله و شهر به شهر آغاز شد این حرکت ادامه خواهد داشت و فقط مربوط به انتخابات نیست چرا که کشور متعلق به همه است. چه دولت مشغول به کار چه دولت رقیب و چه دولت رفیق همه وظیفه داریم که روند پیشرفت کشور کند نشود و با قدرت ادامه پیدا کند.»
بیشتر بخوانید؛
باید و نبایدهای کابینه پزشکیان
این سخنان از دو جهت حائز اهمیت است: نخست این که جلیلی به جای لفظ دولت سایه از «دولت رقیب» استفاده کرده است و دوم این که گویی سفرهای استانی ایام انتخاباتی‌اش قرار است به موازات تشکیل دولت چهاردهم ادامه پیدا کند. چنانچه تداوم این سفرها به منظور تدوین برنامه‌ای جامع برای حل مشکلات مردم نقاط دوردست کشور و ارائه آن به مسئولین ذیربط باشد فی‌نفسه امری ممدوح است که دولت مستقر باید قدردان آن باشد اما اگر این سفرها موجب تداخل در امور دستگاه‌های اجرایی و .. شود، بهتر است ساز و کار آن روشن و شفاف باشد و در هماهنگی با نهادهای ذیربط صورت گیرد تا شائبه ایجاد دخالت در ذهن کارگزاران قوه مقننه شکل نگیرد.
شاید از بیم دخالت احتمالی، پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ زمزمه‌هایی درباره برچیده شده دولت سایه شنیده شد اما سعید جلیلی در واکنش به درخواست برچیده شدن دولت سایه نوشته است: «عزم ما بر مشارکت در چارچوب قانون و اخلاق است، اگر کسی از گفتمان دولت سایه احساس خطر می کند، با معنا و مبانی آن آشنا نیست.»
جلیلی همچنین در کارزار انتخاباتی اخیرش در تعریف دولت سایه گفته است: «دولت سایه دکان و دستگاه نیست حزب یا تشکیلات نیست بلکه یک گفتمان است و تعریف ما از دولت سایه این است که هر فردی که دل در گروی انقلاب و کشور دارد و هر کسی به اندازه وسع خود برای پیشرفت کشور وارد عمل شود و برای حل معضلات کشور به میدان بیاید.»
دولت سایه مفهومی است که پرچمدار آن در یک دهه اخیر سعید جلیلی بود البته پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ نیز عبدالناصر همتی تا حدودی تلاش کرد تا نقش دولت سایه را برای دولت سیزدهم بازی کند. اگر چه دولت سایه در ادبیات سیاسی دنیا توسط حزب مخالف یا رقیب دولت مستقر تشکیل می‌شود اما در ایران دولت سایه به جای حزب‌محور بودن به سمت شخص‌محور بودن گرایش پیدا کرده است مانند دولت سایه‌ای که سعید جلیلی مبدع آن است.
اغلب صاحبنظران سیاسی در برابر دولت سایه شخص‌محور موضع مثبتی نمی‌گیرند و آن را به علت فقدان ساز و کار حزبی آسیب‌زا می‌دانند. علاوه بر این مشخص نیست، دولت سایه سعید جلیلی برای دولت مستقر تشکیل شده یا برای کل حاکمیت؟ در حالی که وی در سخنرانی‌هایش از لفظ «دولت مستقر» استفاده می‌کند اما مشاور ارشد وی تشکیل دولت سایه را برای کل حاکمیت می‌داند. امیرحسین ثابتی در توئیتی نوشته است: «دولت سایه‌ای که جلیلی از آن سخن می گوید به معنای دولت سایه برای کل حاکمیت است نه فقط دولت سایه برای قوه مجریه.» چنانچه بر اساس توئیت ثابتی دایره مصادیق دولت سایه از قوه مجریه فرا رفته و کل حاکمیت را در بر بگیرد، ساز و کار چنین دولتی با ابهامات متعددی روبرو می‌شود که جلیلی و مشاورانش باید به آن‌ها پاسخ دهند.
در راستای یافتن پاسخ پرسش‌هایی از قبیل چرایی و چگونگی دولت سایه، تفاوت آن با دولت سایه در کشورهای دیگر، لوازم توسعه دولت سایه در ایران و امکان یا عدم امکان بسط مصادیق دولت سایه از قوه مجریه به سایر ارکان حاکمیت با عباس سلیمی نمین؛ مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران و تحلیلگر مسائل سیاسی گفتگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
سلیمی نمین به خبرنگار سیاسی ایسکانیوز گفت: داشتن دولت سایه به آن مفهومی که در کشورهای دیگر وجود دارد نه تنها اشکال ندارد بلکه می‌تواند مفید باشد. دولت سایه که در واقع رقیب دولت مستقر است می‌تواند همه کارکردهای دولت مستقر را نقد یا حرف‌های تکمیلی برای آن داشته باشد. مثلا وزیر دولت مستقر تصمیمی می‌گیرد و وزیر بالقوه دولت سایه آن را نقد می کند درست مانند یک حزب.
وی افزود: علاوه بر این، دولت سایه از قبل برنامه خود را در قالب طرح‌هایی به صورت مکتوب ارائه داده است که به رشد قوه مجریه کمک می‌کند. بنابراین دولت سایه به این مفهوم می‌تواند برای کشور بسیار مفید باشد و آقای جلیلی هم تا حدی در این مسیر گام برداشته و برنامه‌هایی را آماده کرده است. وی در مناظرات اشاره‌ای کلی به این قضیه داشت اما چند نکته در این زمینه باید مد نظر قرار گیرد.
دولت سایه یک حزب و گروه شناسنامه‌دار است
سلیمی نمین با بیان این که دولت سایه در واقع یک حزب و یک گروه مشخص شناسنامه‌دار است تاکید کرد: در کشورهای دیگر تشکیلات دولت سایه هم در چارچوب قانون ثبت و ضبط شده است و هم برنامه‌های آن برای نخبگان و مردم روشن و مدون است. مثلا مردم انگلیس می‌دانند که اگر حزب کارگر روی کار بیاید چه سیاست‌هایی را در زمینه خصوصی‌سازی پیگیری می‌کند زیرا این حزب از پیش نظراتش را مکتوب کرده است.
این تحلیلگر سیاسی تصریح کرد: بنابراین اگر دولت سایه یک تشکیلات شناسنامه‌دار به لحاظ نیروی انسانی و مواضع فکری باشد، مردم می‌توانند با مواضع آن آشنا شوند. وقتی از نیروی انسانی سخن می‌گوییم باید همه بخش‌های تشکیلاتی دولت سایه مانند نیروهای آن و اعضای مرکزی‌اش رسما ثبت و ضبط شده و مجوز گرفته باشند و سازمان این حزب در کل کشور کاملا شفاف باشد؛ در این صورت می‌تواند مفید باشد.
اگر تشکیلات دولت سایه، پنهان باشد زمینه‌های سوءاستفاده بوجود می‌آید
وی افزود: دولت سایه نمی‌تواند یک گروه پنهان و ناآشنا برای مردم باشد. مردم و دستگاه‌های ذیربط قانونی باید بدانند مثلا نماینده این تشکیلات در فلان شهر کیست به این ترتیب این سازمان آشکارا جلوی خیلی از مسائل خلاف قانون را می‌گیرد. اگر تشکیلات دولت سایه پنهان باشد یا روشن و شفاف نباشد زمینه‌های خطا و سوءاستفاده بوجود می‌آید یعنی افرادی می‌توانند از یک تشکلی که شفاف نیست برای امیال و اهداف خودشان استفاده کنند در صورتی که شفافیت تشکیلاتی موجب می‌شود اعضای حزب کمتر به سراغ مسائلی بروند که به نفع مصالح ملی نیست.
سلیمی نمین تصریح کرد: علاوه بر شفافیت تشکیلاتی، دومین کاری که دولت سایه یا حزب سایه باید انجام دهد این است که برنامه‌هایش را روشن کند. در مناظرات انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر به تدوین برنامه‌ها اشاره شد، اگر برنامه روشن باشد، این مطالب تدوین شده باید چاپ شود و به اطلاع احاد جامعه، صاحبنظران و دولت جدید برسد.
وی در ادامه ضمن توصیه به انتشار مرام‌نامه سیاسی حزب یا دولت سایه، برای آشنایی بیشتر مردم با نماینده آن حزب گفت: وقتی آقای جلیلی می‌گوید طرح‌هایی برای اداره بهتر جامعه دارد، علی‌القاعده این طرح‌ها باید آماده عرضه شدن به جامعه باشد و مردم بتواند شناختی بدست بیاورد که منحصر به دوران رقابت‌های انتخاباتی نباشد. مردم می‌توانند با مطالعه برنامه‌ها و کتاب‌هایی که قبلا منتشر شده، توانایی کاندیدای انتخاباتی را قضاوت کنند و در وقت محدود انتخاباتی صرفا یک اشاره به این کتاب‌ها و مرام‌نامه حزب کافی است. علاوه بر این پرسش کنندگان نیز بر اساس این برنامه‌های مکتوب، توانایی فرد را مورد سنجش قرار می‌دهند. این رویه باعث رشد مردم می‌شود و انتخابات نیز برای آن‌ها جذاب‌تر می‌شود.
این تحلیلگر مسائل سیاسی ضمن انتقاد از عدم شفافیت تشکیلات دولت سایه و خروجی آن در کشور گفت: این تشکیلاتی که آقای جلیلی به راه انداخته‌اند هنوز راه درازی برای پیمودن دارد تا روشن شود که چه کسانی در آن فعال هستند البته وی در خلال مناظرات و به مقتضای بحث به افرادی که در کارگروه‌شان تولید فکر داشتند، اشاره می‌کردند اما اگر این راه دراز پیموده شود و این افراد مکشوف شوند علاوه بر این که جامعه می‌تواند از نتایج آن استفاده کند، انتخابات هم پربارتر خواهد بود.
دولت سایه نباید شخص‌محور باشد
سلمین نمین در پاسخ به این پرسش که چرا تشکیل دولت سایه در ایران هنوز شخص‌محور است گفت: تشکیل دولت سایه شخص‌محور درست نیست بلکه باید یک کار تشکیلاتی سراسری در کشور صورت بگیرد و این کار تشکیلاتی اگر بخواهد شخص‌محور باشد نمی‌تواند تاثیرگذار شود. آقای جلیلی هم مرتب اشاره کردند دولت سایه کار من نیست بلکه کار یک گروه است اما در مناظرات با توجه به زمان کوتاه تنها یکی دو نفر را معرفی می‌کردند و بعد می‌گفتند در تمام زمینه‌ها از برجسته‌ترین شخصیت‌های آن رشته استفاده کرده‌ایم. چرا نباید کارگروه اقتصادی، فرهنگی و غیره وی روشن باشد و نگوید که از این افراد در زمینه‌های مختلف استفاده کرده‌ایم تا فلان انگ را مثلا در زمینه فرهنگی نخورد؟!
اگر تا به حال به طرف کار حزبی نرفته‌ایم خطا کرده‌ایم
وی در ادامه افزود: اگر تا به حال هم به طرف کار حزبی نرفته‌ایم خطا کرده‌ایم زیرا گروه داریم اما نام و نشان ندارد و این قضیه تالی فاسد دارد زیرا افراد می‌توانند در دولت سایه نفوذ کنند و بهره‌برداری کنند. البته دولت مستقر نیز باید قبلا رسیدن به قدرت تولیدات فکری خود را ارائه می‌کرد. این که فردی انتخاب شود و بعد بفهمیم در فلان زمینه افرادی تصمیم‌سازند که موجهه نیستند خسارت‌بار است زیرا اگر از اول روشن بود شاید مردم به وی رای نمی‌دادند یا حداقل آگاهانه تصمیم می‌گرفتند. مثلا در مورد بعضی روسای جمهور ادوار گذشته، بعدها فهمیدیم که افراد مساله‌داری در حاشیه آن‌ها وجود داشتند. پس برای این که خطاهای گذشته تکرار نشود ناگزیریم به طرف تشکل‌های شناسنامه‌دار برویم.
سلیمی نمین ضمن تاکید بر اجتناب‌ناپذیر بودن فعالیت حزبی گفت: بهتر است آقای جلیلی در این زمینه کار حزبی پیش قراول باشد. الان گروه و شبه حزب داریم که فقط در زمان انتخابات فعال می‌شوند تا امتیازاتی را از آن خود کنند ولی در قبال کسانی که به قدرت می‌رسانند هیچ وظیفه‌ای برای خودشان قائل نیستند. حزب باید از افرادی که وارد عرصه انتخابات می‌کند علاوه بر این که از لحاظ فکری پشتیبانی کند، در برابر خطاهایشان نیز پاسخگو باشد اما گروه‌های ما متاسفانه بعد از انتخابات مسئولیت‌پذیر نیستند.
جلیلی می‌خواهد کارکرد حزبی داشته باشد
این تحلیلگر سیاسی افزود: آقای جلیلی برای اولین بار گفته است که وی فقط در دوران انتخابات فعال نبوده و بعد انتخابات هم فعال است یعنی می‌خواهم کارکرد حزبی داشته باشد. برای رسیدن به این هدف، وی باید دولت سایه‌اش را کاملا شناسنامه‌دار کند و تولیدات فکری این دولت سایه را مدون و منتشر کند تا حزبی را شکل دهد که در میان مردم شناخته شده است و آن‌ها بدانند این حزب در زمینه‌های متنوع چگونه می‌اندیشد. این روند بسیار ارزنده خواهد بود و الا اگر تشکل سیاسی، نامشخص باشد افرادی می‌توانند یک کار رو به رشد را در میانه راه فلج کنند.
وی با بیان این که در زمان دولت شهید رئیسی نشنیدم که آقای جلیلی تحت عنوان دولت سایه مشاوره‌ای به ایشان بدهد، تصریح کرد: اگر برنامه‌های وی مکتوب شود، به طور طبیعی دولت مستقر و سایر احزاب و کارشناسان از آن استفاده می‌کنند زیرا یک کارگروه متخصص خواهیم داشت که می‌تواند برنامه جامع تولید کند. یکی از مشکلات ما این است که گروه‌های سیاسی قابلیت‌های فکری خودشان را منضبط و منسجم نمی‌کنند. فرض کنید در جامعه پنج حزب داریم که پنج راه‌حل جامع و کارشناسانه برای فائق آمدن بر مشکلات داشته باشند، در این صورت جامعه بسیار رو به جلو خواهد بود.
تشکیل دولت سایه برای کل حاکمیت ادعایی گزافه است
سلیمی نمین با انتقاد از اظهارات ثابتی درباره فراتر رفتن دولت سایه از قوه مجریه و تعمیم آن به کل حاکمیت گفت: اگر دولت سایه شناسنامه‌دار شود هنگامی که برخی افراد این گروه حرف‌های غیراصولی می‌زنند، بلافاصله تشکیلات در مقام پاسخ‌گویی برمی‌آید که ما در این مسیر حرکت می‌کنیم و تشکیلاتمان هم برای این کار سازماندهی شده است نه برای کل حاکمیت. زیرا ادعای تشکیل دولت سایه برای کل حاکمیت و فراتر از کار اجرایی، بسیار بسیار گزافه است و اصلا معلوم نیست عقبه چنین اداعایی چیست!
انتهای پیام/
نظر شما