به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از خراسان شمالی، هرچند که خراسان شمالی در امتداد نوار شمالی ایران قرار گرفته، اما این استان بیش از یک دهه است که گرفتار تداوم کم بارشی‌ها و بروز خشکسالی شده است و با فرسایش خاک و کانون‌های تولید گرد و غبار دست و پنجه نرم می‌کند.

علاوه بر این، خراسان شمالی طی چند سال گذشته در محاصره جریان ریزگردهای استان همجوار خود (استان سمنان) همچنین ریزگردهای مهاجر از کشورهای عراق و ترکمنستان نیز قرار گرفته است.

با توجه به اینکه کویری بودن مناطق جنوبی استان (در شهرستان‌های گرمه، جاجرم، اسفراین و منطقه قره میدان شهرستان سملقان) و کویری بودن نقاط قابل توجهی از استان سمنان مسئله فرسایش خاک و تولید گرد و غبار را فی نفسه اجتناب ناپذیر کرده، با این وجود، تغییر اقلیم و تغییر رفتار بارش‌ها نیز موجب شده است تا در مجاورت کشور ایران، دریاچه آرال روبه خشکی رود و دست به دست صحرای قره قوم ترکمنستان بدهد و یک کریدور تولید گرد و غبار را تشکیل و مناطق شمال شرق ایران را زیرچتر ریزگردهای خود قرار دهد.

این عوامل یاد شده موجب شده‌اند که آسمان استان خوش آب و هوای خراسان شمالی طی چند سال اخیر میزبان میهمان ناخوانده‌ای از ابرهای غبارآلود شود که حتی در طول چند روز از یکسال، وضعیت هوای غبارآلود در شرایط خطرناک را پشت سر بگذراند، وضعیتی که در ماه جاری در شهرهای بجنورد و شیروان طی یک تا دو ساعت تجربه شد.

هرچند که این وضعیت نامیمون در مصاحبه با کارشناسان دستگاه‌های اجرایی ذی ربط در استان بارها و بارها از سوی دفاتر خبری استان رسانه‌ای شده است تا اهرمی شود برای جذب اعتبارات مالی بیشتر که پیشرفتی در اجرای طرح‌های بیابان زدایی و عملیات‌های آبخیزداری و آبخوان داری در سطح استان حاصل شود، اما آنچه که از گفته‌های کارشناسان مشهود است، این است که پایتخت باید اختصاص اعتبارات مالی را برای مدیریت کانون‌های تولید ریزگردها در سطح کشور از جمله در مناطق شمال شرق ایران را بیش از پیش جدی بگیرد و بتواند کشورهای کانون تولید ریزگرد (عراق و ترکمنستان) را متقاعد کند که در زمینه مدیریت مناطق بیابانی خود مشارکت کنند.

هرچند که برای مدیریت علمی و صحیح این وضعیت باید مطالعات میدانی و همه جانبه نگری در داخل کشور همچنین کشورهای همسایه انجام شود و نتایج آن در دسترس و در اختیار دستگاه‌های اجرایی ذی ربط استان قرار گیرد تا مسیر پیش رو شفاف باشد که چه باید کرد! در عین حال، باید در نظر داشت که بهبودبخشی به وضعیت پوشش گیاهی کانون‌های ریزگرد زمان‌بر است و نباید از اتخاذ راهکارهای کوتاه مدت و میان مدت غافل بود زیرا پیامدهای چتر ریزگردها بر فراز آسمان، سلامت انسان ها را به خطر انداخته و مناطق بیشتری را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

مبتنی بر گزارش منتشر شده در وب سایت همشهری آنلاین، اعلام شده است که بررسی‌های جهانی نشان می‌دهد آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ و میر زودرس در دنیا است.

سه بیماری سرطان ریه، سکته‌های قلبی و مغزی ارتباط معنی داری با آلودگی هوا دارند و بر اساس یافته‌های جدید پژوهشگران، نشان می‌دهد که حتی بروز اختلال اوتیسم نیز در برخی از موارد بی ارتباط با آلودگی هوا نیست.

مبتنی بر این گزارش منتشر شده حتی اعلام شده است که سالانه حدود ۴۵ هزار نفر در کشور به دلایل منتسب به آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.

در همین راستا، در استان خراسان شمالی نیز برخی از پزشکان مرتبط با بیماری سرطان نسبت به آسمان غبارآلود مرکز استان و دیگر شهرستان‌ها و اثرگذاری مستقیم آن بر روی سلامت اشخاص ابراز نگرانی کرده و خواستار انجام مطالعات دقیق در این زمینه و اتخاذ راهکارهای اثرگذار برای آینده‌ای کوتاه، میان و بلندمدت شده‌اند.

در عین حال، آنچه که باید بسیار مورد توجه و اهمیت قرار گیرد، این است که تلاش‌ها فقط بر انجام مطالعات خلاصه نشود و نتایج مطالعات برای مقابله و یا سازگاری با بحران آلودگی هوا در پیش گرفته شود.

۱۱ روز هوای ناسالم، مهمان آسمان مرکز استان

جواد عمارلو، کارشناس پایش اداره کل محیط زیست خراسان شمالی اظهار کرد: در استان، تا به کنون شهرهای بجنورد، شیروان، اسفراین و جاجرم به ایستگاه سنجش گرد و غبار تجهیز شده‌اند.

وی گفت: امسال، مرکز استان (شهر بجنورد) در فروردین ماه یک روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، در خرداد ماه دو روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و یک روز هوای ناسالم برای تمامی گروه‌ها، در تیرماه دو روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و یک روز هوای ناسالم برای تمامی گروه‌ها و طی مرداد ماه جاری ( ۱۳ روز گذشته) نیز چهار روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس را پشت سر گذاشته‌ایم که البته استان طی سه سال اخیر بارها تکرار روزهای ناسالم را داشته است.

در عین حال، عمارلو خاطرنشان کرد: طی این ماه جاری نیز آسمان شهرهای شیروان و بجنورد در یک روز در حدود یک تا دو ساعت آلودگی هوا متاثر از ریزگردها به وضعیت خطرناک رسید.

وی تصریح کرد: آنچه که فعلا شهرهای بجنورد و شیروان به لحاظ آلودگی هوا متحمل شده‌اند، آلودگی ذرات گرد و غبار بوده و شرایط آسمان مرکز استان و شهر شیروان در زمینه آلودگی‌های گازی در وضعیت سالم بوده‌اند.

تداوم خشکسالی و کاهش کیفیت هوای استان

نوربخش داداشی مدیر کل هواشناسی خراسان شمالی نیز اظهار کرد: خشکسالی‌ها و کاهش بارندگی‌ها سبب شده تا پدیده گرد و خاک در استان افزایش پیدا کند.

وی گفت: گرد و خاک ناشی از کانون‌های گردوغبار در داخل استان همچنین استان سمنان و نیز صحرای بزرگ قره قوم کشور ترکمنستان هر از چند گاهی آسمان خراسان شمالی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سبب کاهش کیفیت هوا می‌شود.

داداشی افزود: پدیده گرد و غبار در آسمان استان در حال افزایش است و در چهار ماه اول امسال در اسفراین هفت روز، آشخانه و جاجرم سه روز و در شیروان و فاروج ۲روز با گرد و خاک ثبت شد.

وی با اشاره به تاثیر بارندگی‌ها در کاهش گرد و غبار عنوان کرد: امسال بارندگی‌ها در استان نسبت به سال گذشته و نیز در مقایسه با دوره بلند مدت افزایش داشته اما این بارندگی‌ها نتوانسته است آثار خشکسالی را برطرف کند.

ارائه نتایج بخش نخست مطالعات ملی به اداره کل محیط زیست

سید جواد میری سلیمان کارشناس جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی درباره اجرای طرح ملی مطالعات شناسایی کانون‌های داخلی مولد گرد و غبار و ارائه راهکارهای مدیریتی و اجرایی کنترل آن در استان اظهار کرد: مطالعات این طرح ملی از سال ۹۶ در خراسان شمالی آغاز شد.

وی گفت: انجام این مطالعات ملی با سه رویکرد شناسایی اولیه کانون‌های گرد و غبار داخلی و خارجی در استان طی مدت پنج سال همچنین پایش مستمر این کانون‌ها و وضعیت آنها طی مدت ۲۰ سال و اقدامات مدیریتی و اتخاذ راهکارها برای کنترل تولید گرد و غبار در این کانون‌ها به سفارش سازمان جنگل‌ها و مراتع وزارت جهاد کشاورزی در دستور کار مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی قرار گرفت.

میری سلیمان بیان کرد: این مرکز تحقیقاتی در مرحله نخست طی مدت پنج سال (از سال ۹۶ تا سال ۱۴۰۰) به انجام مطالعات شناسایی کانون های گرد و غبار داخل استان پرداخت.

وی در ادامه تصریح کرد: مطالعات انجام شده در بخش نخست گویای این است که حجم بادبردگی خاک از این کانون ها به دیگر نقاط ۳.۷۳ کیلوگرم بر مترمربع در دقیقه همچنین میزان فرسایش خاک در این پهنه ۱۲ متر بر ثانیه هستند.

کارشناس جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی یادآور شد: نتایج مطالعات بخش نخست برای ادارات کل محیط زیست و منابع طبیعی استان ارسال شده‌اند.

وی در بخش دیگری از سخن خود به انجام بخش دوم از این طرح ملی نیز اشاره و اظهار کرد: این مرکز تحقیقاتی از سال ۱۴۰۰ مطالعات بخش دوم این طرح را آغاز کرده است که طی مدت ۲۰ سال مطالعات این بخش ادامه دار خواهد بود.

میری سلیمان گفت: در بخش دوم از این مطالعات ملی، پایش و ارزیابی میزان گرد و غبار در پهنه و کانون تولید گرد و غبار استان باید انجام شود.

با این وجود، وی اعلام کرد: برای انجام مطالعات بخش دوم در پهنه و کانون‌های تولید گرد و غبار استان باید پایگاه‌های سنجش فرسایش بادی راه اندازی شوند تا پایش مستمر از وضعیت خاک، فرسایش خاک، خاک بردگی و وزش باد در این پهنه به منظور انتخاب راهکارهای لازم برای احیای بیولوژیک طبیعت انجام شوند.

کارشناس جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی همچنین درباره بخش سوم از این طرح مطالعاتی نیز اظهار کرد: مبتنی بر انجام مطالعات در بخش دوم، راهکارها و روش‌ها برای کنترل تولید گرد و غبار در کانون‌های مولد که مشخص شوند، در بخش سوم از این طرح مطالعاتی نیز سهم هر دستگاه اجرایی برای بکارگیری راهکارها مشخص خواهد شد.

وی گفت: راهکارهایی که انتخاب خواهند شد در سه دسته شامل راهکارهای قانون و مقررات، راهکارهای کاربردی برای کنترل و حفاظت از زمین و تعیین سهم هر دستگاه در مدیریت، تثبیت و کاهش تولید گرد و غبار در پهنه کانون‌های تولید گرد و غبار تقسیم بندی می‌شوند.

میری سلیمان تصریح کرد: راهکارهایی که انتخاب خواهند شد باید وضعیت کنونی طبیعت تخریب شده در این پهنه را به وضعیت پیشین بازگردانند همچنین کاربری‌های زمین، تغییر معکوس داشته باشند.

وی افزود: باید آگاهی و دانش فنی مردم و بهره برداران نسبت به بهره گیری از طبیعت با انجام ترویج و آموزش ارتقا پیدا کنند تا از تخریب سرزمینی جلوگیری شود.

کارشناس جنگل و مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی همچنین تصریح کرد: معیشت جوامع محلی ساکن در این پهنه و یا پیرامون آن باید تغییر و بهبود پیدا کند تا از وقوع فرسایش خاک و تولید گرد و غبار کاسته شود.

دست کوتاه خراسان شمالی برای تدبیر کریدور گرد و غبار ترکمنستان

حسین هراتی معاون پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی نیز در این باره اظهار کرد: با توجه به اینکه اعلام شده است طی سال‌های اخیر، مطالعه‌ای ملی در زمینه بررسی آلودگی هوا در سطح استان‌ها و شناسایی منشاء بروز آنها توسط مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان‌ها انجام شده، با این وجود، تا به کنون نتایج این مطالعه ملی انجام شده در استان به این اداره کل ارائه نشده است.

وی عنوان کرد: تا به کنون فقط سازمان محیط زیست کشور نتایج مطالعاتی که در سال ۹۸ در زمینه بررسی منشاء داخلی بروز گرد و غبار در آسمان استان را به این اداره کل ارائه کرد و در راستای ارائه نتایج این مطالعات نیز برنامه عملی برای مدیریت این وضعیت را به استان ارائه داد.

معاون پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: در مطالعه انجام شده، منشاء و کانون‌های بروز گرد و غبار در داخل استان در مناطق شهرستان‌های اسفراین، جاجرم، گرمه همچنین منطقه قره میدان در شهرستان سملقان شناسایی شده‌اند که کانون‌های بروز گرد و غبار در این مناطق در مجموع ۶۵ هزار هکتار هستند.

وی افزود: وضعیت فرسایش خاک در این مناطق در حد متوسط و شدید است.

هراتی در ادامه با تاکید بر این نکته که این اداره کل شکی ندارد که در غبار آلود شدن هوای آسمان استان، کانون‌های تولید گرد و غبار در خارج از کشور (از دریاچه آرال تا صحرای قره قوم) متاثر از تغییرات اقلیمی، بسیار اثرگذار بوده‌اند، تصریح کرد: با این وجود، هنوز در زمینه سهم این کانون‌های خارجی در تولید گرد و غبار و اثرگذاری بر آسمان ایران و استان خراسان شمالی هیچ مطالعه دقیق و میدانی‌ای انجام نشده است.

وی خاطرنشان کرد: در این باره دولت سیزدهم انجام این مطالعه در کشور ترکمنستان را به دولت ترکمنستان درخواست داده بود، با این وجود، کشور ترکمنستان به این درخواست هیچ پاسخی نداد.

معاون پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی در ادامه با یادآوری این مطلب که در گذشته، دستورالعمل ابلاغی سازمان محیط زیست کشور به استان ها برنامه‌ای با عنوان مقابله با گرد و غبار بوده است، با این وجود، طی سال های اخیر، عنوان این دستورالعمل به سازگاری با گرد و غابار تغییر یافت.

وی تصریح کرد: با توجه به اینکه همچنان دست کشور ایران برای کنترل کانون‌های گرد و غبار خارجی بسته است، بنابراین باید بر روی بهبودبخشی به وضعیت پوشش گیاهی کانون های گرد و غبار داخلی متمرکز شویم.

هراتی درباره برنامه قانون هوای پاک درباره حفظ سلامت شهروندان در شرایط آلودگی هوای غبارآلود نیز اظهار کرد: در این زمینه دستورالعملی به استان‌ها ارسال شده است مبنی بر اینکه کارگروه گرد و غبار در استان‌ها، تشکیل و در شرایط بروز بحران آلودگی هوا، تصمیمات مدبرانه اتخاذ و اطلاع رسانی عمومی شود.

وی همچنین افزود: سامانه هشدار سریع گرد و غبار در سطح استان‌ها نصب و راه اندازی شود.

علاوه بر این، معاون پایش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی بیان کرد: مبتنی بر این دستورالعمل، ابلاغ شده است که دانشگاه علوم پزشکی و بیمارستان‌ها در شرایط بحران آلودگی هوا نسبت به توزیع عمومی ماسک و پذیرش بیماران قلبی و ریوی اقدام کنند.

لزوم بازنگری در اطلاع رسانی بحران آلودگی هوا

غلامرضا شفیق مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری خراسان شمالی نیز در این باره اظهار کرد: در استان، کارگروه گرد و غبار تشکیل شده و هر سه ماه یکبار این کارگروه با حضور اعضا، جلسه برگزار می‌کند و البته در شرایط اضطرار که ذرات گرد و غبار در هوا از حد استاندارد فراتر رفت، کارگروه تشکیل می‌شود.

وی گفت: فعلا در سطح استان در شهرهای بجنورد، شیروان، اسفراین و جاجرم ایستگاه‌های سنجش غبار نصب و راه اندازی شده که به تمامی شهروندان این شهرها توصیه می‌شود که نرم افزار اعلام وضعیت آلودگی هوا را بر روی موبایل‌های خود نصب کنند.

شفیق تصریح کرد: با این وجود، باید درگاه‌های اطلاع رسانی عمومی نسبت به وضعیت آلودگی هوا به شهروندان را در استان بازنگری کنیم.

وی یادآور شد: البته به شورای شهر شیروان پیشنهاد داده ایم که تابلوی نمایش سنجش گرد و غبار هوا در مرکز این شهر را نصب کنند.

مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری خراسان شمالی افزود: نظر این شورا نسبت به این پیشنهاد مثبت بوده است.

وی خاطرنشان کرد: این پیشنهاد را به شهرداری بجنورد نیز ارائه خواهیم داد.

پیامدهای آلودگی هوا بر سلامت جدی گرفته شوند

سید محمد حریری رئیس انجمن حمایت از بیماران سرطانی خراسان شمالی درباره پیامدهای آلودگی هوا بر روی بروز بیماری‌های سرطان اظهار کرد: در استان، بروز بیماری‌های سرطان به حدی افزایش یافته است که این انجمن حمایتی روزانه پنج تا هشت بیمار جدید مبتلا به سرطان را به منظور حمایت ثبت می‌کند.

وی افزود: این انجمن از ۱۸ فروردین ماه امسال تا به کنون ۱۶۸ بیمار مبتلا به سرطان را ثبت و پذیرش کرده که تحت شیمی درمانی بوده‌اند و هستند.

حریری با بیان اینکه بیماری سرطان، بیماری چندعاملی است که متاثر از آلودگی‌های آب، هوا، زمین، محیط زیست و خوراک است، عنوان کرد: پزشکان آنکولوژی استان معتقد هستند که این آلودگی‌ها بر روی بروز بیماری‌های سرطان، قلبی و عروقی نقش بسیار جدی‌ای دارند.

وی گفت: درصورتیکه در حال حاضر پیامدهای آلودگی هوا متاثر از ذرات گرد و غبار در سلامت شهروندان خیلی خود را بروز ندهد، با این وجود، در آینده‌ای نزدیک شاهد بروز پیامدهای آن در سلامت شهروندان استان خواهیم بود که نباید مسئولان استان مسئله آلودگی هوا متاثر از ذرات گرد و غبار را ساده در نظر بگیرند.

رئیس انجمن حمایت از بیماران سرطانی خراسان شمالی تصریح کرد: پزشکان آنکولوژی استان نسبت به تداوم بروز آلودگی هوا و ذرات غبار در آسمان استان که عاملی در بروز بیماری سرطان‌ها خواهد بود، هشدار داده‌اند.

پیامدهای آلودگی هوا بر سلامت هم استانی‌ها مطالعه می‌شود

محمدامین یونسی هروی مدیر اطلاع رسانی پزشکی معاونت تحقیقات فناوری دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی درباره انجام مطالعات در زمینه بررسی پیامدهای آلودگی ذرات گرد و غبار در هوا بر روی سلامت شهروندان در استان اظهار کرد: با توجه به اینکه تا چند سال اخیر، آسمان استان به طور جدی تحت تاثیر آلودگی ذرات گرد و غبار قرار نگرفته بود، انجام مطالعات در این زمینه مورد توجه نبود.

وی گفت: با توجه به اینکه طی سال‌های اخیر، آسمان استان گرفتار این بحران شده است، ضرورت انجام این مطالعه توسط دانشگاه علوم پزشکی استان قطعی شده است که در دستور کار قرار خواهد گرفت.

هروی در خاتمه تصریح کرد: با این وجود، انتظار می‌رفت که نتایج مطالعات ملی درباره قرار گرفتن خراسان شمالی در کریدور ذرات گرد و غبار کانون‌های داخلی و خارجی (کشور ترکمنستان) به این دانشگاه ارائه می‌شد تا این دانشگاه زودتر از این زمان مطالعاتی درباره بررسی پیامدهای ذرات گرد و غبار بر سلامت شهروندان استان را تحت مطالعه و پایش قرار می‌داد.

خبرنگار: سمانه قهرمانی

انتهای خبر/