به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، یکی از مهمترین مسائل سیاست‌های خارجی ایران بخصوص در چند سال اخیر توجه بیشتر به ارتباطات سازنده با همسایگان است.
بیشتر بخوانید؛
رئیس‌جمهور: وحدت و انسجام محور اصلی سفر به عراق بود
بر این اساس مسعود پزشکیان در اولین سفر خارجی خود عازم کشور عراق شد و در جریان سفر سه روزه به این همسایه غربی ۱۴ تفاهم‌نامه همکاری امضاء کرد و از شش شهر عراق نیز بازدید کرد. اهمیت این سفر از این لحاظ است که محدود به بغداد نماد و رئیس‌جمهور به اربیل، سلیمانیه، نجف، کربلا و بصره نیز سفر کرد.
وی در این سفر به مناطقی رفت که سال‌ها بود هیچ رئیس‌جمهوری از ایران به آن‌ها سفر نکرده بود. برای اولین بار بود که رئیس‌جمهور ایران به اربیل و سلیمانیه در اقلیم کردستان و بصره در جنوب عراق سفر کرد.
رئیس‌جمهور در این سفر با عبدالطیف جمال رشید رئیس‌جمهور عراق، محمد شیاع السودانی نخست‌وزیر و فائق زیدان رئیس شورای عالی قضایی این کشور، بازرگانان و فعالان اقتصادی عراق، سید عمار حکیم رهبر جریان حکمت ملی عراق، نیچروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق و مسعود بارزانی دیدار و رایزنی کرد و نقطه ثقل تمام این دیدارها علاوه بر مسائل اقتصادی و امنیتی، وحدت میان مسلمانان و تاکید بر اشتراکات فرهنگی و دینی مردم ایران و عراق و سایر مسلمانان بود.
پزشکیان در دیدار با رئیس‌جمهو عراق، به سابقه دیرین و تاریخی دو کشور ایران و عراق اشاره و بر ضرورت تشکیل اتحادیه مشترک کشورهای اسلامی تاکید کرد و خواستار حرکت به سمت برداشتن مرزهای کشورهای اسلامی همانند تجربه اتحادیه اروپا شد. وی خطاب به عبداللطیف جمال رشید، تصریح کرد: «وحدت میان کشورهای اسلامی کلید و رمز خشکاندن ریشه تروریسم صهیونیستی خواهد بود.»
رئیس‌جمهور همچنین در دیدار با نخبگان، دانشگاهیان و عشایر عراق پزشکیان بار دیگر موضوع برداشتن برخی محدودیت‌های مرزی و تسهیل مراودات و حتی واحد پول مشترک «شبیه به تجربه اتحادیه اروپا» را مطرح کرد که پیشتر در دیدار با نخست‌وزیر عراق آن را پیشنهاد کرده بود.
وی بیان اینکه اروپایی‌ها صدها سال با یکدیگر در جنگ بودند اما الان در حفظ مرزهای خود با یکدیگر وحدت کردند، گفت: «در بغداد به سیاسیون گفتم به تاریخ نگاه کنید اوروپایی ها راه‌ها را به هم وصل کرده و پول واحد دارند و یکی شدند. شما می‌توایند سوار قطار شوید و به کشورهای مختلف اروپایی سفر کنید و هیچ ممانعتی وجود ندارد. چرا مسلمانان از پاکستان نباید سوار قطار شوند و به ایران و عراق و عربستان بروند؟ چرا ما نمی‌توانیم این کار را بکنیم.»
به گفته وزیر امور خارجه کشورمان این سفر قرار بود توسط رئیس‌جمهور فقید سیدابراهیم رئیسی انجام شود که به دلیل سانحه سقوط هلی‌کوپتر این اتفاق نیفتاد. سید عباس عراقچی همچنین با شگفت‌انگیز خواندن دیپلماسی عمومی رئیس‌جمهور در اولین سفر خارجی‌اش نوشته است: «این دیپلماسی افق‌های جدیدی در مقابل ۲ کشور «ایران و عراق» می‌گشاید.»
شاید یکی از افق‌های جدید در این سفر تکمیل خط آهن شلمچه-بصره باشد که زمینه‌ساز ارتباط کشورهای مسلمان با یکدیگر و همچنین با اروپا می‌شود. بصره به عنوان نقطه اتصال عراق به آب‌های آزاد، کشورهای جنوب شرق آسیا و شبه قاره هند را به اروپا متصل می‌کند.
این استان جنوبی عراق با ایران، کویت و عربستان هم مرز است. در سال‌های اخیر دولت عراق تلاش کرده است با اجرای طرحی به نام «راه توسعه» است که شامل شبکه‌ای از خطوط آهن و راه‌های جاده‌ای است بنادر بصره را به ترکیه و از آنجا به اروپا وصل کند. از همین جا می‌توان به اهمیت تاکید رئیس‌جمهور بر تکمیل خط آهن شلمچه – بصره پی برد.
طلسم خط آهن شلمچه - بصره می‌شکند؟
تاکنون تلاش‌های سه دولت برای به ثمر رساندن خط ریلی شلمچه-بصره به عنوان کوتاه‌ترین و کم‌هزینه‌ترین مسیرریلی اتصال به عراق، بی‌نتیجه مانده است.
اهمیت ایجاد خط ریلی در دهه ۹۰ با افزایش تبادلات اقتصادی و گردشگری بین ایران و عراق اهمیت چشمگیری پیدا کرد. در میان مسیرهای ریلی که می‌تواند میان دو کشور احداث شود خط ریلی شلمچه-بصره در اولویت قرار دارد؛ زیرا این مسیر برای تکمیل به هزینه و نیز عملیات عمرانی کمتری نیازمند است. در حال حاضر خط ریلی شلمچه-بصره نیازمند حدود ۳۲ کیلومتر عملیات عمرانی و ریل‌گذاری است که از این مسافت حدود ۱۶ کیلومتر نیز نیاز به مین‌روبی دارد.
در سال ۹۰ در زمان تصدی دولت دهم یک تفاهم‌نامه برای احداث خط ریلی مذکور میان دو کشور منعقد شد. این تفاهم‌نامه به دلایلی از جمله پایبند نبودن طرفین به مفاد تفاهم و نیز بحران داعش در عراق به مرحله اجرا نرسید.
با تغییر دولت در ایران و روی کار آمدن دولت دوازدهم به دلیل اهمیت پروژه مذکور، اجرای آن مجدداً در دستور کار قرار گرفت و در سال ۹۳ یک تفاهم‌نامه جدید میان دو دولت به امضا رسید. بااین‌حال به دلیل عدم ایفای تعهدات از سوی دولت عراق این تفاهم نیز حاصلی نداشت. در سال‌های ۹۶ و ۹۹ نیز تفاهم‌نامه‌هایی میان دو طرف شکل گرفت که هیچ‌کدام نتایجی درپی نداشت.
در شهریورماه ۱۴۰۲ با حضور محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور ایران و شیاع‌السودانی، نخست‌وزیر عراق، برای احداث این خط ریلی رایزنی و مقرر شد تا این پروژه طی ۱۸ ماه به بهره‌برداری برسد. با این وجود باگذشت حدود یک سال عملیات‌های عمرانی از جمله مین‌روبی و حتی انجام مطالعات کافی برای احداث پل بر روی اروند نیز متوقف است. حال باید دید آیا دولت چهاردهم می‌تواند طلسم بهره‌برداری از آن را بشکند؟
پزشکیان در سفر به بصره با بیان اینکه مصمم هستم پیگیری کنم که مسیر قطار شلمچه بصره هر چه سریعتر به سرانجام برسد، گفت: «این قدم اول است، هر راهی که کمک کند ایران و عراق به یکدیگر نزدیکتر شوند آن را پیگیری می‌کنم.»
فرزانه صادق وزیر راه و شهرسازی نیز در جریان این سفر به رسانه‌ها گفته است: «رایزنی و مذاکراتی با مقامات عراق برای تکمیل پروژه ریلی شلمچه – بصره و تقویت مسیر جاده‌ای در دستور کار قرار خواهد گرفت.»
در ادامه گفتگو با سعدالله زارعی کارشناس ارشد مسائل منطقه و حمید رضا گودرزی عضو کمیسیون عمران مجلس دوازدهم شورای اسلامی را می‌خوانید:
بصره پایتخت اقتصادی عراق است
زارعی به خبرنگار سیاسی ایسکانیوز گفت: بصره از یک سو استان جنوبی مماس با خوزستان است و این دو استان به لحاظ منابع نفت و گاز دارای حوزه مشترک هستند و ایران و عراق در این حوزه می‌توانند همکاری‌های بسیار موثری داشته باشند. بصره پایتخت اقتصادی عراق است و روابط اقتصادی بین خوزستان و بصره تاثیر زیادی بر اقتصاد دو کشور دارد.
وی افزود: بصره به لحاظ طایفه‌ای با طوایف عرب خوزستان، پیوند عمیقی دارد و شیعیان عرب دو سوی مرز دارای علقه‌های مشترک زیای هستند. سفر رئیس‌جمهور به بصره در واقع به نوعی پاسخ به این اشتراکات انسانی دو سوی مرز است که در صحبت‌های ایشان نیز به آن اشاره شد.
این کارشناس ارشد منطقه گفت: مساله اصلی در زمینه خط راه‌آهن بصره این است که این خط ریلی چگونه به سمت اعماق عراق گسترش یابد و بتواند بخشی از بار ترانزیتی و ترافیکی انتقال کالا بین ایران و عراق را نه تنها از بصره بلکه به استان‌های غربی عراق مثل الانبار منتقل کند.
امکان اتصال ایران به اروپا از طریق خط آهن به اراده دولت‌های منطقه بستگی دارد
وی با بیان این که امکان اتصال ایران به سوریه و اروپا از طریق خط آهن مذکور بستگی به اراده دولت‌های منطقه از جمله عراق و سوریه دارد، گفت: این ظرفیت که ایران بتواند از طریق توسعه ارتباطات ریلی و جاده‌ای دریای عمان را به دریای مدیترانه وصل کند فراهم است.
طرح وحدت میان مسلمانان بیهوده نیست
زارعی با اشاره به سخنان رئیس‌جمهور در زمینه بهره گیری کشورهای مسلمان از تجربه اروپائیان برای رسیدن به یکپارچگی گفت: طرح وحدت میان مسلمانان، بیهوده نیست. رئیس‌جمهور در بصره گفت مرزهای کشورهای اسلامی باید به روی هم باز باشد و این به نفع امت‌های مسلمان است البته در حال حاضر به دلیل مخالفت‌های برخی کشورهای اسلامی و دخالت‌های بیگانگان زمینه اجرایی ندارد اما طرح بحث عبث نیست و می‌توانیم به مرور زمینه اجرایی آن را ایجاد کنیم.
وی افزود: سیاست روابط با همسایگان از ابتدای انقلاب جزو اصول دیپلماسی جمهوری اسلامی بود و در سال‌های اخیر نیز گسترش پیدا کرد. به روابط عربستان و ترکیه با همسایگانشان توجه کنید و آن را با روابط ایران با همسایگانش مقایسه کنید و ببینید روابط همسایگی کدام یک موفق‌تر است؟ مسلما ایران در مقایسه با سایر قدرت‌های منطقه مثل عربستان و ترکیه از روابط بسیا بهتری با همسایگانش برخوردار است و این دو قدرت منطقه با برخی همسایگان خود در وضعیت جنگ یا قطع ارتباط هستند اما سیاست ایران مبتنی بر دوری از تحریم همسایگان است.
حمید گودرزی به خبرنگار سیاسی ایسکانیوز گفت: انگیزه سفر رئیس جمهور به عراق و به طور خاص بصره، مسائل اقتصادی و امنیتی است و ما نیز در مجلس از این اقدام حمایت می‌کنیم.
خط ریلی شلمچه-بصره در چشم‌انداز توسعه روابط دو کشور جایگاه ویژه‌ای دارد
این عضو کمیسیون عمران مجلس افزود: یکی از موضوعاتی که از دیرباز در زمینه مسائل اقتصادی فی ما بین ایران و عراق مطرح بود، موضوع خط ریلی شلمچه-بصره است که در چشم‌انداز توسعه روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور جایگاه ویژه‌ای دارد.
وی تصریح کرد: مسئله راهپیمایی اربعین و جابه جایی زائران نیز بر اهمیت جایگاه این خط ریلی می‌افزاید. همان‌طور که بسیاری از کشور های جهان در ایجاد کوریدورهای بین‌المللی تلاش می‌کنند، ایران نیز از سال‌ها پیش درصدد ایجاد و توسعه این خط ریلی استراتژیک است.
مسائل اعتباری و امنیتی در داخل عراق باعث طولانی شدن پروژه شد
وی در زمینه علت طولانی شدن زمان بهره‌برداری از خط راه‌آهن چلمچه-بصره گفت: تا حدودی مسائل اعتباری دلیل زمان‌بر شدن بهره‌برداری از این خط راه آهن شده است. خط ریلی مذکور تا نزدیکی بصره نیز رفته بود و سه الی چهار مرتبه قرار شد افتتاح شود اما همان‌طور که گفتم مسائل اعتباری و تا حدودی امنیتی در داخل عراق مانع این کار شد.
گودرزی در زمینه توسعه سیاست همسایگی در دولت چهاردهم گفت: رهبر انقلاب نیز بارها در طول دوره‌های متمادی بر گسترش سیاست همسایگی از سوی دولت‌ها تاکید کرده‌اند و این دولت نیز در آغاز کارش، به توسعه روابط با همسایگان استراتژیک از جمله عراق پرداخت که اقدام مبارکی در ابتدای دولت به شمار می‌رود.
وی در پایان گفت: سایر کشورهای منطقه نیز وقتی ایران در این زمینه به موفقیت برسد، این سیاست را سرلوحه روابط خارجی خود قرار می‌دهند.
انتها پیام/
نظر شما