به گزارش خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز، امنیت غذایی در شرایط کنونی که از یک سو تحریم‌ها روز به روز فشار وارد بر کشور را بیشتر می‌کنند و از یک طرف هم از منظر اقتصادی تحت فشار هستیم، اهمیت بالایی دارد و یکی از مولفه‌های امنیت ملی کشورها محسوب می‌شود.
واردات محصولات کشاورزی اساسی و راهبردی، علاوه بر اینکه تولید داخلی را با چالش مواجه می‌کند، وابستگی کشور را به خارج افزایش می‌دهد؛ به ویژه وابستگی در تأمین مواد غذایی که به طور مستقیم بر امنیت غذایی و غیرمستقیم بر امنیت ملی اثرگذار است.
از جهتی یکی از ارکان امنیت غذایی، دسترسی به غذای باکیفیت و سالم است. در حقیقت موضوع کمیت تولید محصولات غذایی در کنار کیفیت معنا پیدا می‌کند اما امروزه شاهد استفاده بی‌رویه از سموم در کشاورزی هستیم. استفاده بی‌رویه منجر به ماندگاری این سموم در محصولات کشاورزی می‌شود. وقتی کیفیت آسیب ببیند، سلامت جامعه آسیب می‌بیند و هدف امنیت غذایی که دسترسی به غذای سالم برای داشتن جامعه سالم است، محقق نمی‌شود.
شده است .
کاهش ۸۴ درصدی سطح زیر کشت اراضی کشاورزی دارای گواهی ارگانیک
براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در سال ۲۰۲۱، اندکی بیش از هفت هزار هکتار (۰۱۵ / ۰ درصد( از اراضی کشاورزی ایران دارای گواهی ارگانیک و در حال گذار بوده که از لحاظ سطح زیرکشت رتبه ۹۹ و از لحاظ سهم از کل اراضی کشاورزی رتبه ۱۵۱ را در بین کشورهای جهان دارد و نکته قابل تأمل در این زمینه، کاهش ۸۴ درصدی سطح زیر کشت اراضی کشاورزی دارای گواهی ارگانیک و در حال گذار ظرف یک دهه گذشته است.
عوامل موثر در کاهش کیفیت
مرکز پژوهش‌های مجلس عوامل زیر را در کاهش کیفیت برخی محصولات کشاورزی موثر می‌داند:
- ضعف در کنترل کودها و سم‌های تقلبی
- استفاده از آب‌های آلوده در برخی اراضی کشاورزی مجاور شهرها
- کشت در برخی اراضی آلوده؛ ورود و توزیع نهاده‌های بی‌کیفیت و فاقد استاندارد از مبادی غیررسمی و قاچاق
- شرایط نامطلوب حمل و نقل و انبارداری
- ضعف در آگاهی بخشی تولید کنندگان و مصرف کنندگان مواد غذایی
- عدم حمایت کافی از تولیدکنندگان محصولات سالم
- ضعف در نظارت بر فرایند تولید تا عرضه
- عدم بازدارندگی کافی مجازات‌های موجود
- نبود سیستم پایش مستمر و جامع کیفیت غذا و تغذیه و کنترل سلامت محصولات تولیدی در مبادی تولید و واردات
- ضعف برنامه اجرایی و عملیاتی اثربخش و فراگیر برای توسعه کشت محصولات سالم و ارگانیک
آفت‌کش‌هایی که می‌خوریم
داریوش فرهود پدر علم ژنتیک ایران در این خصوص به ایسکانیوز گفت: مواد کشاورزی تولید شده در ایران آسیب‌زا شده‌اند و این آسیب‌زایی ناشی از مواد آفت‌کشی است که استفاده می‌شود و معمولا هم وارداتی هستند. نزدیک به ۱۴۰ نوع آفت‌کش وارد می‌شود درحالی که تعداد اندکی سالم هستند. این آفت‌ها با بارش باران در خاک و آب‌های زیرزمینی نفوذ می‌کند و آن‌ها را هم آلوده می‌کند. کودهای شیمیایی هم به همین نسبت آسیب‌زا هستند و حتی برخی از آن‌ها در پوست یا داخل میوه هم رسوب می‌کند. از قدیم می‌گفتیم که میوه‌ها را با پوست استفاده کنید اما امروز معتقدیم که پوست میوه‌ها آلوده شده است. به نظر من نظارت کافی در این حوزه وجود ندارد و گاهی به دلیل قیمت ارزان‌تر از آفت‌کش‌های بی‌کفیت‌تر استفاده می‌شود.
پدر علم ژنتیک ایران عنوان کرد: ما به اندازه کافی زمین کشاورزی داریم و نیازی نیست که برای استفاده چندباره از یک زمین در فاصله‌های کوتاه‌تر بارها از کودهای شیمیایی استفاده کنیم. کودهای زیان‌بخش هم از طریق میوه‌ها به بدن ما منتقل می‌شوند و هم با آلوده کردن آب و خاک روی ما اثر می‌گذارند. در کشور ما قوانین و ادارات مسئول رسیدگی به این موضوع را داریم اما نسبت به اجرای آن دقت کافی وجود ندارد.
وی تاکید کرد: غذاهایی که امروز مصرف می‌شوند چندان سالم نیستند و مواد نگهدارنده‌ای که در آن‌ها استفاده می‌شود، مضر است و وجود نیتریت و نیترات‌ها در مواد غذایی هم آسیب را در بدن ما بیشتر می‌کند. در کشور ما دروغ بیشتر از بیماری‌های ژنتیکی رایج است و روی بسته‌بندی مواد غذایی می‌نویسند صد در صد طبیعی در حالی که این دروغی بزرگ است.
تکنولوژی را به کمک بگیرید
عماد مطالبی پژوهشگر حوزه کشاورزی معتقد است که می‌توان با کمک تکنولوژی، بخشی از مشکل استفاده بی‌رویه از سموم را حل کرد. وی در این باره به ایسکانیوز گفت: کشاورزی و محیط زیست ۲ شاخصه نزدیک به هم هستند که روی هم اثر می‌گذارند. در کشاورزی به ویژه شمال ایران مصرف کودهای سفید زیاد است. منظور از کود سفید، کودهای ازته یا شیمیایی هستند. دلیل استفاده هم این است که اثر بالایی در قدرت خاک دارد و به رشد گیاه کمک می‌کند.
مطالبی عنوان کرد: این مسئله را از ۲ بعد اقتصادی و محیط زیستی می‌توان بررسی کرد. بخش زیادی از این کودها وارداتی هستند و مصرف بالا منجر به خروج ارز می‌شود. از این باب بار اقتصادی بر دوش دولت و کشاورز دارد.
وی با اشاره به اثر این کودها برخاک، محیط زیست و سلامت مردم، توضیح داد: در شمال ایران مقدار بارش زیاد و منابع آب زیرزمینی به سطح زمین نزدیکتر هستند، مثلا در گیلان اگر یک متر زمین را بکنید به آب می‌رسید. از جهتی آبیاری مزارع به شیوه غرقابی است یعنی در آب غرق می‌شوند؛ به همین جهت مقدار کود مورد استفاده شسته شده و وارد آب‌های زیرزمینی می‌شود و تمام منابع آب را آلوده می‌کند. این موضوع تهدید علیه بهداشت عمومی است.
پژوهشگر برتر بیان کرد: ورود حجم بالایی از کودهای شیمیایی به سفره‌های زیرزمینی باعث شده تا سلامت مردم به خطر بیفتد. یکی از عوامل افزایش سرطان در شمال ایران هم استفاده از کودهای شیمایی است. حتی گاهی محصولات کشاورزی ما در زمان صادرات توسط کشور مقصد مرجوع می‌شود چراکه درصد استفاده از کود بیش از حد استاندارد است.
وی ادامه داد: در این طرح ما بر روی ۲ اثر اقتصادی و محیط زیستی کودهای شیمیایی تحقیق کردیم تا براساس دانش سنتی در گذشته و الگوهای کشاورزی نوین راهی را برای حل مشکل پیدا کنیم. در این طرح خاک آنالیز دقیق شده و میزان مواد مغذی مورد نیاز خاک را مشخص می‌کند. با این راه کشاورز متوجه می‌شود که خاک به چه موادی با چه اندازه‌ای نیاز دارد.
مطالبی بیان کرد: در تکنیک کشاورزی دقیق، خاک آنالیز شده و در این طرح مقدار کود ازت را که یکی از کودهای شیمیایی پرمصرف است، کاهش می‌دهد. ما پلیت‌هایی را طراحی کردیم که با استفاده از بقایای گیاهی به رشد خاک کمک می‌کند. کشاورزان بقایای گیاهان را بعد از برداشت آتش می‌زنند چراکه نمی‌توانند آن‌ها را جمع‌آوری کنند یا جایی برای تحویل یا ذخیره ندارند. این کار باعث آلودگی هوا و ایجاد مشکلاتی در سلامتی مردم می‌شود.
وی افزود: ما در این طرح به کشاورز می‌گوییم که بقایای گیاه ارزشمند هستند و می‌توان از آن برای تقویت خاک استفاده کرد. در واقع در این طرح با فرمول خاصی، از بقایای گیاهی و کود حیوانی کمک گرفته و مواد مغذی مورد نیاز خاک را در قالب پلیت یا صفحه‌هایی تولید می‌کنیم که ساختار خاک را تقویت می‌کنند. قسمت عظمی از باقایای گیاهی حاوی ازت و ریزمغزی هستند و می‌توان به جای اینکه از کود شیمیایی استفاده کرد، مانند نیاکانمان از این مواد برای تقویت خاک استفاده کرد.
دکتری برنامه‌ریزی شهری توضیح داد: اضافه شدن مواد مغزی به خاک توسط این طرح چون به مرور رخ می‌دهد در کوتاه مدت و بلندمدت ساختار خاک را تقویت می‌کند. بنابراین هم از واردات کود شیمیایی بی‌نیاز می‌شویم و کمک اقتصادی بزرگی است و هم به حفظ محیط زیست کمک می‌کند. از جهتی سلامت مردم هم به خطر نمی‌افتد. ما تصمیم داریم که این طرح را در پارک علم و فناوری ثبت کنیم.
موضوع آلودگی محصولات کشاورزی تنها محدود به کودهای شیمیایی نیست و محمد الموتی کارشناس محیط زیست معتقد است که استفاده از محصولات پلیمری هم می‌تواند آسیب‌زا باشد. وی درباره آلودکی زمین‌های کشاورزی به ایسکانیوز گفت: خاک مناطق کشت جنوب تهران بیش از ۷۰% به ذرات پلیمری آلوده است. استفاده بی‌محابا از آب و از بین بردن سفره‌های زیرزمینی خاک را آلوده کرد و در واقع مردم تهران روزانه از موادی استفاده می‌کنند که سرطان‌زا است.
وی افزود: در مناطقی که دپوی زباله انجام شده است مناطق پایین دست آلوده شده‌اند و این آلودگی فقط مختص همان منطقه نیست و به سرعت انتقال پیدا می‌کند. اما مسأله فقط پسماند شهری نیست؛ مثلا طرحی که جهاد کشاورزی ارائه نمود و به جای ساخت گلخانه‌ها، در زمین‌های کشاورزی از پوشش نوارهای پلاستیکی استفاده شد، منجر به این شد که در چند سال گذشته مقدار زیادی پلاستیک در زمین‌ها باقی ماند و تمام آن مناطق به جهت اشکال در اجرا و از همه مهمتر، فساد عمده‌ای که در حوزه نظارتی وجود دارد آلوده شدند.
الموتی بیان کرد: شرط بر این بود که اگر به کشاورزی از پلاستیک نواری استفاده می‌کند پس از استفاده پلاستیک‌ها را جمع آوری کند اما این اتفاق نیفتاد؛ این پلاستیک‌ها پس از مدتی تبدیل به ذرات ریز و گرد و غبار می‌شود و به راحتی در ریه تمام جانداران نفوذ می‌کنند.
به گزارش ایسکانیوز، دسترسی به مواد غذایی سالم و مغذی که نیازها و ترجیحات غذایی برای زندگی سالم و فعال آحاد جامعه را تأمین کند، از الزامات تحقق امنیت غذایی است.
انتهای پیام /
نظر شما