تاریخ تمدن یزد، روایتگر داستان مردمانی است که هزاران سال با خلاقیت و درایت، در دل کویر مرکزی ایران زندگی پویا و پایداری را رقم زده‌اند. این سرزمین که روزگاری با ابداع قنات و معماری هوشمندانه آب، الگوی جهانی سازگاری با اقلیم خشک بود، امروز در معرض چالش‌های جدی برای تأمین اولیه‌ترین نیاز حیاتی شهروندانش قرار گرفته است.
یزد به عنوان نخستین شهر خشتی جهان و میراث جهانی یونسکو، نماد هنر زیستن در کویر است. این استان با صنایع پیشرو، دانشگاه‌های معتبر و نیروی انسانی متخصص، همواره در مسیر توسعه کشور پیشگام بوده است. صنایع نساجی، فولاد، کاشی و سرامیک، و معادن غنی این استان، نقش انکارناپذیری در اقتصاد ملی دارند. با این حال، چالش تأمین آب شرب، امروز به تهدیدی جدی برای تداوم این نقش‌آفرینی تبدیل شده است.
خط انتقال آب از کوهرنگ به یزد که در دهه هفتاد با مطالعات دقیق کارشناسی و مجوزهای قانونی احداث شد، تنها منبع تأمین آب شرب بیش از یک میلیون نفر از شهروندان یزدی است. این خط حیاتی که کمتر از ۱۰ درصد آب انتقالی را برای نیاز شرب استفاده می‌کند، در سال‌های اخیر بارها مورد تعرض قرار گرفته است. این اقدامات غیرقانونی که توسط گروه‌های محدودی صورت می‌گیرد، نه تنها حقوق شهروندی را نقض می‌کند، بلکه امنیت ملی را نیز به مخاطره می‌اندازد.
مردم یزد که در طول تاریخ با مدیریت هوشمندانه منابع آب و صرفه‌جویی حداکثری شناخته شده‌اند، امروز با پایین‌ترین سرانه مصرف آب در کشور، شاهد تعرض به حق قانونی خود در دسترسی به آب شرب هستند. این در حالی است که مطالعات نشان می‌دهد بخش عمده آب زاینده‌رود در بخش‌های غیر شرب و با بهره‌وری پایین مصرف می‌شود.
مردم استان یزد که سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی و اشتغال‌زایی کشور دارند، برای تداوم فعالیت نیازمند امنیت در تأمین آب هستند و تداوم ناامنی در تأمین آب می‌تواند به توقف فعالیت این صنایع و بیکاری گسترده منجر شود که تبعات آن فراتر از مرزهای استانی خواهد بود.
یزد در سال‌های اخیر با اجرای طرح‌های متعدد بهینه‌سازی مصرف آب و استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری، عملکرد قابل توجهی در مدیریت منابع آب داشته است. با این حال، این تلاش‌ها بدون تأمین امنیت منابع آب موجود و توسعه منابع جدید، کافی نخواهد بود.
مسئله آب یزد را باید در چارچوب امنیت ملی و توسعه پایدار کشور دید. تداوم این وضعیت می‌تواند به تشدید شکاف‌های اجتماعی، کاهش سرمایه‌گذاری، و تضعیف همبستگی ملی منجر شود. حل این مسئله نیازمند رویکردی جامع و چند وجهی است که شامل موارد زیر می‌شود:
تأمین امنیت کامل خط انتقال آب با استفاده از فناوری‌های پیشرفته پایش و حفاظت فیزیکی تسریع در اجرای پروژه‌های انتقال آب از خلیج فارس و توسعه منابع آب جایگزین، اصلاح الگوی مصرف آب در حوضه آبریز مرکزی ایران و مدیریت یکپارچه منابع آب، تقویت دیپلماسی آب بین استانی و ایجاد سازوکارهای مشارکتی برای حل اختلافات سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین تصفیه و بازچرخانی آب تدوین و اجرای برنامه جامع سازگاری با کم آبی با مشارکت همه ذینفعان
مردم یزد که همواره در عرصه‌های مختلف خدمت‌رسان کشور بوده‌اند، انتظار دارند حق قانونی و مشروع آنها در دسترسی به آب شرب محترم شمرده شود. تجربه تاریخی نشان داده که این مردم با درایت و هوشمندی می‌توانند الگوی موفقی در مدیریت منابع آب باشند، اما این مهم نیازمند حمایت قاطع حاکمیت و تأمین امنیت پایدار منابع آب است.
نقش رسانه‌ها و نهادهای مدنی در این میان بسیار حیاتی است. آگاهی‌بخشی عمومی درباره واقعیت‌های موجود، پرهیز از دامن زدن به اختلافات منطقه‌ای، و تمرکز بر راه‌حل‌های مشترک می‌تواند به کاهش تنش‌ها کمک کند. همچنین، مشارکت فعال دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در ارائه راهکارهای علمی و فنی ضروری است.
در پایان باید تأکید کرد که حل مسئله آب یزد نیازمند عزم ملی و همکاری همه بخش‌های جامعه است. این موضوع فراتر از یک چالش منطقه‌ای است و حل آن می‌تواند الگویی برای مدیریت چالش‌های مشابه در کشور باشد. حق دسترسی به آب شرب سالم، حق مسلم همه شهروندان است و هیچ توجیهی برای نقض این حق قابل پذیرش نیست. امید است با درک عمیق‌تر از اهمیت موضوع و اتخاذ تدابیر مناسب، شاهد حل پایدار این چالش و تضمین امنیت آبی مردم شریف یزد باشیم.
تاریخ نشان داده که مردم یزد همواره با خردورزی و درایت از چالش‌های سخت عبور کرده‌اند. امروز نیز با همدلی ملی و حمایت قاطع مسئولان، می‌توان این چالش را به فرصتی برای الگوسازی مدیریت پایدار منابع آب تبدیل کرد. آینده توسعه یزد و بخش مهمی از اقتصاد ملی در گرو حل عادلانه و پایدار این مسئله است.
محمد مهدی داوری - فعال اجتماعی
انتهای یادداشت/
نظر شما