تصور کنید می‌توانستیم سلول‌ها را مثل ماشین‌ها برنامه‌ریزی کنیم یا قبل از بروز بیماری‌ها، آنها را شناسایی کنیم؛ این دقیقاً همان چیزی است که زیست شناسی سامانه‌ای و زیست شناسی مصنوعی به آن نزدیک شده است.

این دو شاخه علمی به دلیل پیشرفت‌های چشمگیر در فناوری، داده‌های زیستی و هوش مصنوعی به یکی از داغ‌ترین موضوعات زیست شناسی تبدیل شده‌اند.

زیست شناسی سامانه‌ای با نگاه کل نگر به موجودات زنده سعی دارد به تحلیل تمام اجزای زیستی در کنار یکدیگر بپردازد؛ به جای تمرکز بر یک ژن یا یک پروتئین این حوزه به تعاملات پیچیده بین آنها می‌پردازد.

در سال ۲۰۲۵ مدل‌های محاسباتی و هوش مصنوعی به حدی پیشرفته شده‌اند، که تواناییِ شبیه سازی نحوه رفتار سلول‌ها و حتی کل اندام‌ها را دارند.

و این یعنی پیش‌بینی بیماری‌ها، طراحی داروهای شخصی سازی شده و درک بهتر مکانیزم‌های زیستی پیچیده. از سوی دیگر؛ زیست شناسی مصنوعی قدمی فراتر برداشته و به ما اجازه می‌دهد حیات را طراحی کنیم؛ این یعنی ساخت سلول‌های مصنوعی، تولید مواد زیستی جدید و یا حتی بازنویسی کدهای ژنتیکی برای کاربردهای خاص.

سال ۲۰۲۵ شاهد پیشرفت‌هایی در تولید باکتری‌هایی هستیم که آلودگی را از بین می‌برند؛ گیاهانی که خودشان کود تولید می‌کنند و حتی سلول‌هایی که می‌توانند در بدن نقش دارو را ایفا کند.

زیست شناسی مصنوعی در چندین ترند کلیدی نقش دارد از جمله؛ توسعه داروهای شخصی سازی شده، تولید زیست مواد پایدار و بهبود فرایندهای کشاورزی. این فناوری در طراحی ژنوم های سفارشی تولید سوخت های زیستی و کاهش وابستگی به منابع غیر قابل تجدید کاربرد دارد.

بازار این حوزه با رشد سریع همراه است و تاثیر آن در صنایع داروسازی و محیط زیست قابل توجه است.

بازار جهانی زیست شناسی مصنوعی در سال ۲۰۲۵ حدود ۲۴ میلیارد دلار ارزیابی شده است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۴ به ۱۹۳ میلیارد دلار برسد. همچنین بر اساس پیش بینی های انجام شده، این بازار به نرخ رشد سالانه ۲۲.۳ درصد افزایش خواهد یافت.

می‌توان گفت افزایش قدرت محاسباتی توسعه هوش مصنوعی و روش‌های جدید ویرایش ژن مانند کریسپر باعث شدند که ایده‌های زیست شناسی سامانه‌ای و مصنوعی دیگر محدود به آزمایشگاه نباشند.

سرمایه‌گذاری‌های کلان ورود استارت‌آپ‌های بیوتک و همکاری‌های جهانی این حوزه را به ترند اصلی سال ۲۰۲۵ تبدیل کردند.

در آخر زیست شناسی سامانه ای و مصنوعی نه تنها درک ما از زندگی را تغییر داده‌اند؛ بلکه راه را برای درمان‌های پیشرفته محیط زیست پایدار و حتی تغییرات اساسی در بیوتکنولوژی هموار کرده‌اند.

در آینده‌ای نزدیک شاید دیگر مجبور نباشیم با بیماری‌های لاعلاج روبرو شویم یا حتی برای تولید انرژی به سوخت‌های فسیلی وابسته!

علم در حال بازنویسی قوانین طبیعت است و ما درست در میانه این انقلاب ایستاده‌ایم.

* فعال رسانه‌ای

انتهای یادداشت/