به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از مازندران؛ این استان با وجود آنکه در زمره مناطق پربارش کشور قرار دارد، اما در سالهای اخیر با چالشهایی اساسی در حوزه منابع آب روبهرو شده است.
شواهد موجود نشان میدهد که هرچند وضعیت تأمین آب شرب در حال حاضر با ثبات ارزیابی میشود، اما منابع سطحی در معرض تنش فزاینده و منابع زیرزمینی نیز در مسیر ناپایداری قرار گرفته و همزمان، فشار بیسابقه بر بخش کشاورزی و آثار تغییرات اقلیمی، وضعیت را پیچیدهتر کرده است.
براساس اظهارات مدیرعامل آب و فاضلاب مازندران، تأمین آب آشامیدنی مردم در حال حاضر با مشکل خاصی مواجه نیست و شبکههای تأمین، انتقال و توزیع بهطور شبانهروزی پایش و مدیریت میشود، اما با این حال، مصرف بهینه و رعایت الگوی مصرف همچنان یک ضرورت حیاتی تلقی میشود؛ چراکه هرگونه اختلال در منابع آبی، میتواند بلافاصله بر پایداری آب شرب تأثیر بگذارد.
در حوزه منابع سطحی، استان مازندران با برخورداری از ۱۰ سد با ظرفیت حدود ۳۳۰ میلیون مترمکعب و بیش از ۹۰۰ آببندان با ظرفیت نزدیک به ۴۰۵ میلیون مترمکعب، از زیرساختهای مناسبی برخوردار است و تا پیش از شروع فصل کشت، ۹۹ درصد ظرفیت سدها و ۹۱ درصد ظرفیت آببندانها آبگیری شده بود، اما با آغاز فصل برداشت، تاکنون ۲۳ درصد از ذخایر سدها و ۲۶ درصد از حجم آب آببندانها مصرف شده است.
کارشناسان هشدار میدهند در مناطقی که فاقد این زیرساختها هست، با توجه به روند کاهش بارندگی و افزایش دمای هوا، امکان بروز تنش آبی جدی وجود دارد.
بخش عمدهای از منابع آب شرب استان، یعنی حدود ۸۸ درصد، از منابع زیرزمینی مانند چاهها و چشمهها تأمین میشود که این منابع در سالهای اخیر بهشدت تحت فشار قرار گرفته و نشانههایی از ناپایداری در آنها مشاهده میشود که کاهش دبی، شوری، آلودگی و افت تراز آبهای زیرزمینی از مهمترین معضلات این بخش محسوب میشوند.
بر اساس دادههای موجود، در پایان فروردین ۱۴۰۴، تراز آب زیرزمینی نسبت به میانگین بلندمدت بیش از ۱۱۵ سانتیمتر کاهش یافته است؛ رقمی که معادل حدود ۱۸۵ میلیون مترمکعب کسری در منابع زیرزمینی استان محسوب میشود. این وضعیت، ضرورت بازنگری فوری در برداشت و مصرف آب زیرزمینی را بیش از پیش روشن میسازد.
در بخش کشاورزی، که بیش از ۹۰ درصد کل مصرف آب استان را به خود اختصاص داده است، الگوی مصرف همچنان ناکارآمد و وابسته به شیوههای سنتی آبیاری است و این موضوع در کنار کاهش آورد رودخانهها و پوشش برفی در سال جاری، فشار مضاعفی بر منابع وارد کرده است.
در برخی حوزههای آبریز، آورد رودخانهها تا ۴۴ درصد کمتر از میانگین بلندمدت گزارش شده که پیامد این شرایط، بروز کسری آبی در حدود ۴۱۰ میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی بوده که تأمین آب برای بیش از ۳۳ هزار هکتار زمین زراعی را در معرض تهدید قرار داده است.
از سوی دیگر، تأثیرات تغییر اقلیم در مازندران روزبهروز مشهودتر شده و کاهش میزان بارش، افزایش تبخیر، دمای هوا و نوسانات شدید در الگوهای بارندگی، مدیریت منابع آب را با پیچیدگیهای فزایندهای مواجه کرده است.
در کنار این مسئله، توسعه ناپایدار، برداشتهای بیرویه، ضعف در حکمرانی منابع آب و نبود نظارت مؤثر بر بازار غیررسمی آب نیز بهعنوان عوامل تشدیدکننده بحران، مورد انتقاد کارشناسان قرار دارد.
در یک جمعبندی تحلیلی از وضعیت منابع آبی استان مازندران میتوان گفت تأمین آب شرب در شرایط کنونی باثبات ارزیابی میشود، اما حفظ این وضعیت نیازمند کنترل مصرف و برنامهریزی پیشگیرانه است.
منابع سطحی با وجود وضعیت مناسب ذخیرهسازی اولیه، در مناطق فاقد سد یا آببندان با خطر تنش روبهرو است و منابع زیرزمینی نیز بهدلیل افت شدید تراز و کاهش پایدار حجم، در آستانه بحران قرار دارد.
کشاورزی با راندمان پایین مصرف آب و ساختار غیرکارآمد، یکی از محورهای اصلی فشار بر منابع محسوب میشود و تغییر اقلیم نیز بهعنوان یک متغیر کلیدی، آینده منابع آب استان را با عدم قطعیت جدی مواجه کرده است.
بر این اساس، پیشنهاداتی از سوی کارشناسان این حوزه همچون توسعه زیرساختهای انتقال و ذخیرهسازی آب سطحی، اصلاح سیستمهای آبیاری کشاورزی، ممنوعیت کشت دوم در مناطق بحرانی، کنترل برداشت از چاهها، تقویت مشارکت عمومی و نظارت مؤثر بر مدیریت آب و در نهایت برنامهریزی اقلیمی بلندمدت برای دهه آینده، بهعنوان راهکارهای اساسی برای حفظ پایداری منابع آب در مازندران مطرح میشود.
آنچه که مسلم است ادامه روند فعلی میتواند در آیندهای نزدیک، مازندران را با بحران شدید آب روبهرو کند؛ بحرانی که آثار آن نهتنها در حوزه کشاورزی و اقتصاد محلی بلکه در کیفیت زندگی شهروندان نیز اثرات سوء بگذارد.
خبرنگار: علی حسننیا
انتهای پیام/
نظر شما