به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از نجفآباد، پدیده فرونشست زمین به یکی از بحرانهای جدی محیطزیستی و جغرافیایی کشور تبدیل شده و بنا بر اعلام علی بیتالهی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و مشاور رئیس سازمان محیط زیست، از ۳۱ استان ایران تنها استان گیلان تاکنون از این پدیده مصون مانده و در ۳۰ استان دیگر آثار آن مشاهده میشود.
به گفته بیتالهی، علت اصلی فرونشست، افت سطح آبهای زیرزمینی به دلیل برداشت بیرویه و فراتر از توان طبیعی تغذیه آبخوانهاست. این وضعیت، نتیجه مصرف بیش از ظرفیت منابع آبی تجدیدپذیر کشور بوده و موجب ایجاد شکافها، آسیب به زیرساختها و تهدید بناهای تاریخی میشود.
بر اساس تحقیقات انجامشده، کلانشهر اصفهان بیشترین ریسک فرونشست در کشور را دارد. تمامی پهنه شهری و ۲۵ سکونتگاه پیرامونی آن، با جمعیتی بیش از سه میلیون و ۶۰۰ هزار نفر، در ناحیه یا حریم فرونشست قرار گرفتهاند. وجود بافتهای فرسوده، آثار تاریخی و ساختمانهای فاقد اسکلت مقاوم در این مناطق، شدت آسیبپذیری را افزایش میدهد.
بیتالهی با اشاره به شرایط بحرانی دشت برخوار افزود: خشکی زایندهرود و کاهش بارشها، از اوایل دهه ۹۰ موجب افت بیش از دو و نیم متر در سال در سطح آب زیرزمینی این منطقه شده، در حالی که میانگین کشوری این افت حدود ۶۰ سانتیمتر است. چنین افتی میتواند منجر به بحرانی گسترده شود.
وی هشدار داد که با تداوم برداشت بیرویه آب برای کشاورزی، شرب و صنعت و قطع منابع تغذیه آبخوانها، روند فرونشست در اصفهان تشدید خواهد شد. برآوردها نشان میدهد حدود ۲۸۵ مدرسه و مسجد و تعداد زیادی از بافتهای فرسوده اصفهان در معرض خطر قرار دارند.
این کارشناس با بیان مشاهدات میدانی خود گفت: در بازدید از محلات اصفهان، شکافهای عمیق در دیوارهای مسکونی دیده شد که نشاندهنده شدت مشکل است. این وضعیت نیازمند توجه فوری و اقدام جدی برای کاهش خطرات ناشی از فرونشست است.
فرونشست زمین در اصفهان نهتنها تهدیدی برای زیرساختها و میراث فرهنگی است، بلکه آثار آن در زندگی روزمره مردم نیز کاملاً محسوس است و ضرورت دارد اقدامات پیشگیرانه و مدیریت مصرف آب بهطور جدی در دستور کار مسئولان قرار گیرد.
در پایان این گفتوگو، خبرنگار ایسکانیوز چند پرسش تخصصی در زمینه ابعاد و پیامدهای فرونشست زمین و راهکارهای کاهش آن را مطرح کرد که بیتالهی به آنها پاسخ داد:
آخرین گزارشهای سازمان زمینشناسی کشور نشان میدهد که فرونشست در اصفهان بهطور متوسط بین ۱۵ تا ۱۸ سانتیمتر در سال است. این عدد برای شهری که قلب تاریخ و فرهنگ ایران است، چه معنایی دارد؟ آیا باید منتظر یک فاجعه خاموش باشیم؟
متأسفانه، فاجعه خاموش در اصفهان در حال شکلگیری و وقوع است. این پدیده مانند زلزله نیست که ناگهان ویرانی به بار آورد. فرونشست زمین مانند یک بیماری در بدن عمل میکند؛ تدریجی و بیصدا. اما وقتی به حد خاصی برسد، دیگر هیچ اقدامی نمیتواند آن را جبران کند. حتی اگر ما به طور ناگهانی صدها برابر آب و بارندگی داشته باشیم، ظرفیت آبگیری و انتقال آب در لایههای زیرزمینی اصفهان از دست رفته خواهد بود.
طبق برآوردهای انجامشده، تنها پنج تا ده سال فرصت داریم تا این بحران را جدی بگیریم. اگر اقدامی در این مدت انجام نشود، عواقب آن غیرقابل جبران خواهد بود. وقتی ۴۰ مدرسه تخلیه یا محلهای خالی میشود، اینها نشانههای فاجعه هستند. این پدیده هر روز در حال گسترش است و اگر کاری نکنیم، سال آینده بدتر از امسال خواهد بود.
طبیعت با ما مهربانانه رفتار کرده و به ما هشدار میدهد. ما بارها جلسات مختلفی برگزار کردهایم و تلاش کردهایم تا راهحلهایی برای حفظ این شهر تاریخی پیدا کنیم. هدف ما باید این باشد که این پدیده را کنترل کنیم و اجازه ندهیم تعداد بیشتری از همشهریانمان به استانهای دیگر مهاجرت کنند.
مهمترین کاری که همین امروز باید انجام دهیم چیست تا از بدتر شدن اوضاع جلوگیری کنیم؟
اولین قدم، نهادینه کردن فرهنگ صرفهجویی در مصرف آب است. شاید فکر کنید که یک لیتر آب کم یا زیاد تاثیری ندارد، اما وقتی این فرهنگ در جامعه توسعه یابد، اثرات مثبتی خواهد داشت.
برای حفظ اصفهان، این شهر تاریخی و فرهنگی که بهعنوان امانتی برای نسلهای آینده به ما رسیده است، نیازمند توجه جدی مسئولین بالادستی هستیم. ما باید بهعنوان یک جامعه، صدای خود را بلند کنیم و با روشهای مدنی و مسالمتآمیز، خواستههایمان را مطرح کنیم. مطالبهگری همگانی میتواند بهعنوان یک رسالت مردمی در رسانهها و جلسات مختلف شکل بگیرد و هدف ما باید حفظ این شهر باشد.
آیا همه مشکلات ناشی از خشکسالی است یا سوءمدیریت منابع آب نقش بیشتری دارد؟
واقعیت این است که مدیریت نادرست منابع آب و کشاورزی، به همراه تمرکز بیش از حد جمعیت در اصفهان، مشکلات جدی ایجاد کرده است. وقتی جمعیتی گسترده در یک منطقه محدود جغرافیایی متمرکز میشود، نیازهای آبی، غذایی و کشاورزی آنها فشار زیادی به منابع طبیعی وارد میکند و این خود به فرونشست زمین منجر میشود.
اگر به دنبال راهحلهای ریشهای برای این بحران هستیم، باید به سیاستگذاریهای درست توجه کنیم. باید اولویت ما حفظ کلانشهر اصفهان باشد. اگرچه باغداری و کشاورزی اهمیت دارد؛ اما میتوان این فعالیتها را در مناطق دیگر گسترش داد. اصفهان دارای ظرفیتهای گردشگری بسیار بزرگی است که میتواند به اقتصاد شهر کمک کند. اگر بر سرمایههای ذاتی اصفهان تمرکز کنیم، میتوانیم این پدیدههای منفی را کنترل کنیم.
همچنین مسئولین میتوانند با جایگزینی باغداریهای کمبازده و ارائه مشوقهایی برای استفاده از روشهای آبیاری صحیح و تغییر نوع کشت، تأثیرات مثبتی بر کاهش سطح آب زیرزمینی و فرونشست زمین داشته باشند.
وی خاطرنشان کرد: متأسفانه، اقداماتی که میتوانیم برای مقابله با این مشکل انجام دهیم، تاکنون بهطور ملموس و مؤثر پیگیری نشده است. اگر واقعاً اقداماتی صورت گرفته بود، باید شاهد کاهش روند فرونشست میبودیم؛ اما هر سال وسعت مناطق دچار فرونشست در اصفهان افزایش مییابد.
این وضعیت نشاندهنده این است که نه تنها اقداماتی برای کاهش مصرف آب انجام نشده، بلکه هیچ تلاشی هم برای افزایش تغذیه آبخوانها یا حفظ جریان زایندهرود که بتواند به لایههای زیرزمین نفوذ کند، صورت نگرفته است. بنابراین، چگونه میتوان انتظار داشت که فرونشست زمین کنترل شود؟
به همین دلیل، باید تأکید کنم که ما زمان بسیار محدودی برای اجرای روشهای کنترلی فرونشست داریم. این روشها در کشورهای دیگر با موفقیت بهکار گرفته شده است. بهعنوان مثال، کشور ژاپن در دشت توکیو با اتخاذ تدابیر مناسب، نرخ فرونشست را که زمانی مشابه اصفهان بود، به صفر رسانده است.
علی بیتالهی در پاسخ به این پرسشها، با ابراز قدردانی از مردم صرفهجو و آگاه اصفهان، بر اهمیت همافزایی میان مسئولان و دولت تأکید کرد و گفت: اگر ما بخواهیم از تجربیات موفق کشورهای دیگر بهرهبرداری کنیم و اقداماتی جدی و مؤثر انجام دهیم، هنوز فرصت داریم تا آیندهای پایدارتر و روشنتر برای اصفهان و مردم عزیز آن بسازیم.
خبرنگار: مهشید ترکیان
انتهای پیام/
نظر شما