به گزارش گروه فرهنگ و هنر ایسکانیوز، حج به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مناسک دینی مسلمانان، نه تنها یک عبادت فردی بلکه یک تجربه عمیق جمعی و تمدنی است. میلیون‌ها نفر از ملیت‌ها، زبان‌ها، فرهنگ‌های مختلف در یک مکان مقدس و در زمانی محدود گرد هم می‌آیند تا آداب مشترکی را انجام دهند. با این حال، هنگامی که به میراث مکتوب و رسانه‌ای پیرامون حج و عمره نگاه می‌کنیم، درمی‌یابیم که روایت و داستان‌پردازی از این تجربه عظیم، متناسب با اهمیت آن شکل نگرفته است.

در سال‌های اخیر، روایت اربعین حسینی به‌واسطه خیل عظیم زائران و شور مردمی گسترده، بازتاب فراوانی در ادبیات، رسانه و هنر یافته است. کتاب‌ها، فیلم‌های مستند، روایت‌های شخصی، سفرنامه‌ها و گزارش‌های رسانه‌ای متعددی درباره اربعین منتشر شده که هر یک بُعدی از این پدیده معنوی و اجتماعی را بازتاب می‌دهند. این روایت‌ها توانسته‌اند نه تنها زائران بلکه مخاطبان جهانی را نیز با عظمت اربعین آشنا کنند و آن را به یکی از نمادهای پررنگ فرهنگ معاصر شیعی تبدیل سازند اما در مقابل، حج و عمره با وجود تاریخ طولانی و جایگاه رفیع در قرآن و سنت، کمتر مورد توجه روایتگران و هنرمندان قرار گرفته‌اند. تعداد آثار ادبی، هنری و رسانه‌ای درباره حج در مقایسه با اربعین، بسیار اندک است و این امر شکافی جدی در عرصه بازنمایی فرهنگی و تمدنی حج ایجاد کرده است.

شاید بتوان یکی از دلایل عدم بازنمایی روایت های حج را در محدودیت‌های رسانه‌ای و سیاسی دانست. دسترسی به فضای حج و ثبت و ضبط آزادانه تصاویر و روایت‌ها، همواره با محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده است. بسیاری از مستندسازان و نویسندگان امکان حضور و ثبت روایت‌های آزادانه از حج را نداشته‌اند که قوانین سختگیرانه عربستان سعودی در این امر بسیار تاثیرگذار بوده است.

فقدان سیاست‌گذاری فرهنگی منسجم از دیگر دلایل این امر است. برخلاف اربعین که بازتاب مردمی و خودجوش دارد، حج نیازمند برنامه‌ریزی نهادی و حمایت رسمی است تا روایت‌های آن جمع‌آوری، ثبت و بازتولید شود.

در شرایطی که رسانه‌های جهانی گاه تصویری ناقص یا حتی مغرضانه از مناسک دینی مسلمانان از جمله اربعین و حج ارائه می‌دهند، ضرورت روایت صحیح و جذاب از این آیین ها بیش از پیش احساس می‌شود و تجربه اربعین نشان داده که روایت‌های مردمی و رسانه‌ای می‌توانند یک حرکت دینی را به پدیده‌ای جهانی تبدیل کنند.

در این میان، سازمان حج و زیارت به عنوان متولی اعزام زائران و سامان‌دهی مناسک، وظیفه‌ای مهم بر عهده دارد. حمایت این سازمان از جریان روایت‌گری و داستان‌پردازی می‌تواند کمک شایانی کند تا روایت از مناسک حج به شکلی هنرمندانه به عموم مردم عرضه شود.

حمایت از تولید کنندگان محتوا مانند نویسندگان، مستندسازان، خبرنگاران و هنرمندان و دعوت از آنان جهت شرکت در سفرهای حج و عمره؛ ایجاد آرشیو ملی روایت‌های حج و جمع‌آوری خاطرات، سفرنامه‌ها، عکس‌ها و فیلم‌های زائران و تبدیل آن‌ها به یک بانک اطلاعاتی ارزشمند؛ برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات از قبیل جشنواره داستان کوتاه، مستند، عکس و سفرنامه‌نویسی حج، می‌تواند زمینه بروز استعدادهای تازه را فراهم کند.

علیرضا بیات رئیس سازمان حج و زیارت در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایسکانیوز در خصوص اینکه روایت و داستان هایی که درباره حج وجود دارد نسبت به روایت و داستان هایی که درباره رابعین وجود دارد بسیار کمتر است و آیا سازمان حج و زیارت سازوکاری برای حمایت از خبرنگاران، نویسندگان و برنامه سازان برای رساندن روایت های ناب حج به گوش سمع و نظر مردم دارد یا خیر اینگونه پاسخ داد: امسال به رسم هرساله برنامه ای در خصوص حج تولید شد که اجرای آن را حامد سلطانی بر عهده داشت و از شبکه۳ پخش شد و اینگونه برنامه ها که با تم اجتماعی جوان پسندانه تر ساخته شد صرفا به دنبال نشان دادن مناسک و یا موضوعات خبری نبود و حال و هوای زائر را نشان میداد و تولید مستندات تصویری و خبری کار شما رسانه ای هاست و اگر خبرگزاری ها طرحی برای تولید محتوا داشته باشند ما آماده همکاری با آنان هستیم.

وی در خصوص کتاب، سفرنامه و سایر آثار مکتوب افزود: تولید این دست آثار همیشه جزو پروژه های جاری پژوهشکده حج که زیرمجموعه بعثه مقام معظم رهبری است بوده و از سفرنامه هایی که برتر هستند پشتیبانی میکند اما باید بپذیریم آثاری که در قدیم تولید میشد بسیار فاخرتر بودند و جا دارد بیش از چیزی که هست تولیدات صورت گیرد و حمایت ها انجام شود.

امروز حج بیش از هر زمان دیگری نیازمند روایت و داستان است. همان‌گونه که اربعین به مدد روایت‌گری توانست به یک پدیده فرهنگی ـ رسانه‌ای جهانی تبدیل شود، حج نیز می‌تواند از رهگذر ثبت خاطرات، سفرنامه‌ها، مستندها و آثار هنری، جایگاه واقعی خود را در فرهنگ و هنر معاصر بازیابی کند. سازمان حج و زیارت اگر با نگاهی راهبردی و آینده‌نگر به این موضوع بنگرد، خواهد دید که حمایت از روایت‌گری حج، نه یک فعالیت جانبی بلکه بخشی از رسالت اصلی آن در پاسداشت و انتقال این میراث عظیم به نسل‌های آینده است و داستان های شیرین و ماندگار میتواند جهانیان را به سمتی سوق دهد ملت های آزاده خواه همچون روایت های اربعین بدانند در سرزمین وحی، چه تجربه عظیمی هر سال تکرار می‌شود.

انتهای پیام/