به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از نجف آباد؛ با آغاز سال تحصیلی جدید و ورود دانشجویان به کلاس‌های درس، بار دیگر موضوع شهریه‌ها در کانون توجه قرار گرفته است. در میان انتقادات و سوالات پیرامون افزایش هزینه‌های تحصیل، کمتر کسی به ابعاد پنهان این ماجرا توجه می‌کند. شهریه تنها یک عدد در فیش مالی نیست، بلکه بخشی از یک معادله پیچیده برای تأمین منابع آموزش عالی کشور به شمار می‌آید. در این میان، شهریه دانشگاه آزاد اسلامی بیش از پیش مورد بررسی قرار گرفته است؛ اما برای قضاوت عادلانه باید آن را در چارچوب مقایسه‌ای وسیع‌تر تحلیل کرد.

دانشگاه آزاد اسلامی، به عنوان یکی از بزرگترین نهادهای آموزش عالی ایران مسئولیت آموزش میلیون‌ها دانشجو را بدون اتکا به یک ریال از بودجه دولتی بر عهده دارد. این دانشگاه، که خود را یک «دانشگاه اجتماعی» می‌داند؛ با بیش از ۴۰ هزار عضو هیئت علمی و یک میلیون و ۴۰۰ هزار دانشجو باید تمامی هزینه‌های سنگین خود را به تنهایی و با اتکا به منابع داخلی تأمین کند. این استقلال، هم مایه افتخار است و هم چالش‌های مالی دائمی را به همراه دارد.

زمانی که بحث افزایش شهریه مطرح می‌شود، بسیاری تنها به عددی در فیش مالی خود نگاه می‌کنند. اما پشت این عدد داستانی از تلاش برای بقا و حفظ کیفیت وجود دارد. جالب است بدانید که افزایش شهریه، که یکی از منابع اصلی درآمد دانشگاه به حساب می‌آید؛ کمتر از نرخ تورم رشد کرده است. دانشگاه باید هم هزینه‌های جاری خود را تأمین کند و هم منابع لازم برای افزایش دستمزدها را فراهم آورد.

در شرایط مالی دشوار، دانشگاه آزاد اسلامی متعهد به حمایت از دانشجویان خود است. این حمایت‌ها شامل وام‌های شهریه، امکان تقسیط آن و فراهم کردن فرصت‌های شغلی برای دانشجویان در محیط دانشگاه می‌شود؛ اقداماتی که به کاهش بار مالی آن‌ها کمک می‌کند. به ویژه دانشجویان مقطع دکتری می‌توانند به عنوان دستیار آموزشی فعالیت کنند و بدین ترتیب بخشی از هزینه‌های تحصیل خود را کاهش دهند. این اقدامات نشان‌دهنده‌ء نگرانی عمیق دانشگاه از وضعیت اقتصادی خانواده‌ها و تلاش برای تسهیل مسیر تحصیل جوانان کشور است.

در این میان، قضاوت ناعادلانه‌ای درباره‌ی شهریه‌ها نیز وجود دارد. در حالی که بسیاری از مدارس غیرانتفاعی در مقاطع ابتدایی و متوسطه، شهریه‌های سالانه‌ای بالای ۱۰۰ میلیون تومان را دریافت می‌کنند؛ انتقاد از افزایش قانونی و حداقلی شهریه دانشگاه آزاد بر چه منطقی استوار است؟ این دانشگاه که بار اصلی آموزش عالی غیر دولتی را بر دوش می‌کشد و از بودجه عمومی بی‌بهره است، با چالش‌های جدی دست و پنجه نرم می‌کند؛ اما همچنان سعی دارد با ارائه تسهیلات، حامی دانشجویان خود باشد.

بررسی ارقام شهریه‌های دانشگاه آزاد نشان می‌دهد که ادعاهای مبنی بر دوبرابری یا افزایش‌های بالاتر، هیچ مبنای محاسباتی معتبری ندارند. میزان افزایش شهریه طبق فرآیندی مشخص در هیئت‌امنای دانشگاه تعیین می‌شود و نمی‌تواند بر اساس سلیقه افراد باشد. هیئت‌امنا نیز بر لزوم توجه به شرایط اقتصادی خانواده‌ها تأکید داشته و اعلام کرده که میزان افزایش شهریه به طور میانگین تنها بین ۲۰ تا ۳۵ درصد بوده است.

باور به افزایش چند برابری شهریه برای کسانی که هنوز با تغییرات جدید دانشگاه آشنا نشده‌اند، آسان به نظر می‌رسد. اما واقعیت این است که دانشگاه آزاد در سال ۱۴۰۴ با دانشگاه آزاد دهه ۹۰ تفاوت‌های اساسی دارد و یکی از این تفاوت‌ها کاهش وابستگی به درآمدهای شهریه‌ای است. حالا سبد درآمدی دانشگاه متنوع‌تر شده و بر اساس سند تحول و تعالی، نقش درآمدهای غیرشهریه‌ای در بودجه سال جاری دانشگاه از ۴۰ درصد نیز فراتر رفته است. به طور مثال یکی از واحد های موفق در کسب درآمد های غیر شهریه ای واحد نجف‌آباد بوده است که به گفته نعیمی رئیس این واحد دانشگاهی در سال مالی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ موفق به کسب ۵۰ میلیارد تومان درآمدزایی غیرشهریه‌ای شده است.

با وجود ادعاهای نادرست و ایجاد تصوری غلط از تغییرات شهریه، دانشگاه آزاد همچنان بر لزوم بهره‌وری بیشتر در آموزش عالی تأکید دارد. طبق بودجه سال ۹۹، متوسط سرانه برای هر دانشجو در دانشگاه‌های دولتی تهران حدود ۱۸ میلیون تومان برآورد شده بود، در حالی که طبق گزارش دیوان محاسبات، این رقم در عمل بالاتر بوده است.

سرانهء دانشجویان دانشگاه آزاد در سال گذشته حدود ۱۹ میلیون تومان محاسبه شده است. این تفاوت را می‌توان در سال‌های اخیر مشاهده کرد و به وضوح دید که سرانه دانشجویی دانشگاه آزاد نسبت به سرانه دانشگاه‌های دولتی کمتر بوده است.

در سال‌های اخیر، دانشگاه آزاد اسلامی تحولات چشمگیری را تجربه کرده که متأسفانه گاهی با هجمه‌های رسانه‌ای نادرست سعی در کُند کردن آن شده است. با این حال، دانشگاه آزاد به حرکت رو به جلو ادامه داده و تلاش کرده تا همگام با تحولات روز دنیا، تغییرات جدی در عرصه‌های آموزشی، پژوهشی و فناوری ایجاد کند. یکی از بارزترین نشانه‌های این پیشرفت، رشد جمعیت دانشجویی دانشگاه است که از حدود ۹۰۰ هزار نفر در پایان دهه ۹۰ اکنون‌ به نزدیک ۱.۵ میلیون نفر رسیده است؛ در حالی که دیگر زیرنظام‌های آموزش عالی کشور با کاهش جذب دانشجو مواجه‌اند.

معاون توسعه و مدیریت منابع دانشگاه آزاد، در گفتگو با خبرنگاران به تشریح جزئیات این تغییرات پرداخت و گفت: سیاست هیأت امنای مرکزی و ریاست دانشگاه همواره بر این بوده که در شرایط اقتصادی امروز، فشار مضاعفی بر اقتصاد خانواده‌ها وارد نشود.

وی همچنین افزود: محاسبه شهریه در دانشگاه آزاد بر اساس چند متغیر صورت می‌گیرد. نخستین متغیر، رتبه واحد دانشگاهی است که بر اساس شاخص‌های ساختاری، عملکردی، مالی و اهداف تعیین می‌شود. متغیر دوم مقطع تحصیلی است؛ چراکه شهریه در مقاطع مختلف شامل کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری متفاوت محاسبه می‌شود. همچنین گروه‌های عمده تحصیلی شامل علوم انسانی، هنر، فنی و مهندسی، پزشکی و پیراپزشکی نیز بر میزان شهریه تأثیرگذارند. به‌طور کلی، میزان افزایش شهریه در دانشگاه آزاد به‌طور میانگین بین ۲۰ تا ۳۵ درصد بوده است.

جزئیات افزایش شهریه در مقاطع مختلف به شرح زیر است:

دکتری تخصصی (غیرپزشکی): ۱۰ تا ۱۵ درصد

کارشناسی ارشد ناپیوسته: ۱۵ تا ۲۰ درصد

کارشناسی: ۲۰ تا ۳۵ درصد

رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی: ۵ تا ۱۵ درصد

رشته‌های پیراپزشکی: ۵ تا ۲۵ درصد

همچنین نوع واحد درسی نیز بر شهریه تأثیر دارد؛ شهریه از سه بخش تشکیل می‌شود: شهریه ثابت، شهریه متغیر نظری و شهریه متغیر عملی. شهریه ثابت بر اساس عدد اعلامی در سال ورود دانشجو محاسبه می‌شود و در طول سنوات مجاز ثابت می‌ماند. اما اگر دانشجو خارج از سنوات مجاز تحصیل کند، شهریه ثابت نیز افزایش خواهد داشت. واحدهای عملی هزینه بالاتری دارند و انتخاب تعداد بیشتری واحد عملی در یک ترم می‌تواند منجر به افزایش قابل توجه شهریه شود.

افزایش شهریه در دانشگاه آزاد نه یک انتخاب سودجویانه، بلکه یک ضرورت برای بقای این نهاد آموزشی است. این ضرورت شامل تأمین حقوق هزاران استاد که علم خود را به نسل آینده منتقل می‌کنند، حفظ فعالیت آزمایشگاه‌ها و نگهداری کیفیتی است که از یک دانشگاه مستقل و مردمی انتظار می‌رود. اکنون زمان آن رسیده که به جای انتقادهای سطحی، واقعیت را درک کنیم که استقلال هزینه‌هایی دارد و دانشگاه آزاد اسلامی در تلاش است این هزینه‌ها را به منصفانه‌ترین شکل ممکن مدیریت کند.

در نهایت، دانشگاه آزاد اسلامی فراتر از یک محیط آموزشی صرف است؛ این نهاد در کنار دانشجویان ایستاده و سعی دارد تا بهترین خدمات آموزشی و پژوهشی را ارائه دهد. تلاش‌های مداوم این دانشگاه برای حفظ کیفیت آموزش و پژوهش، نشان‌دهنده‌ی تعهد آن به آینده‌ی جوانان کشور است و این امر نیازمند درک عمیق‌تری از واقعیت‌های موجود در نظام آموزشی ماست. بی‌شک، آینده‌ای روشن برای جوانان کشورمان در سایه این تلاش‌ها رقم خواهد خورد.

خبرنگار: مهشید ترکیان

انتهای پیام/