به گزارش خبرنگار سیاسی ایسکانیوز، جنگ ۱۲ روزه اخیر بار دیگر ظرفیتها و چالشهای نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران را آشکار ساخت. در این نبرد، برخی نقاط ضعف ایران همچون کمبود در حوزه پدافند هوایی بلندبرد و محدودیتهای نیروی هوایی بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت.
بیشتر بخوانید؛
مذاکره نباید با پیششرطهای تحمیلی آغاز شود/ قلدری سیاسی آمریکا با مانور بر توان نظامی ایران
با این حال، نقاط قوت ایران در میدان عمل بهوضوح نمایان شد. توان موشکی کشور، که بهعنوان یکی از بازوهای راهبردی قدرت دفاعی شناخته میشود، در کمتر از ده ساعت پس از حمله اولیه رژیم صهیونیستی وارد عمل شد و واکنشی سریع و غیرمنتظره به دشمن تحمیل کرد. همین اقدام ضربتی موجب غافلگیری و سردرگمی مقامات تلآویو شد.
افزون بر این، کارآمدی پدافند کوتاهبرد ایران نقش تعیینکنندهای در میدان نبرد ایفا کرد؛ بهگونهای که دهها فروند پهپاد و پرنده متجاوز رژیم صهیونیستی با آتش دقیق نیروهای ایرانی هدف قرار گرفته و سرنگون شدند.
پس از پایان جنگ، جمهوری اسلامی ایران بلافاصله روند بازسازی و تقویت پدافند هوایی خود را در دستور کار قرار داد. بر اساس گزارشها، همکاریهای فنی و نظامی با روسیه و چین در این زمینه آغاز شده است. برخی نمایندگان مجلس اعلام کردهاند که جنگندههای میگ-۲۹ روسی و سامانه پدافندی HQ-۹ چینی به ایران تحویل داده شده است هر چند منابع رسمی تاکنون این خبر را تایید نکردهاند و مشخص نیست منبع اظهارات این نمایندگان چیست!
مسیر ایجاد آمادگی بیشتر برای آینده
مقامات اسرائیلی نیز ناچار به اعتراف شدهاند که ایران با حمایت روسیه و چین به دنبال ارتقای پدافند هوایی خود است و اگر بار دیگر تلآویو اقدامی علیه تهران انجام دهد، با شرایطی متفاوت و آمادگی بالاتر ایران مواجه خواهد شد. در همین زمینه، سردار سرلشکر پاسدار سید یحیی رحیم صفوی، دستیار و مشاور عالی فرمانده معظم کل قوا، اظهار داشت: «در جنگ ۱۲ روزه ضعفهایی در بخش پدافند هوایی وجود داشت که اکنون در حال بازسازی و تقویت است.»
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز در اظهاراتی تأکید کرد: «در حوزه پدافند هوایی پیشرفتهای قابلتوجهی حاصل شده است.»
در جنگ اخیر، توانمندی پدافند کوتاهبرد ایران نیز بهوضوح نمایان شد؛ بهگونهای که سامانه بومی «مجید» موفق شد تعداد زیادی از پهپادها و ریزپرندههای پیشرفته دشمن را رهگیری و سرنگون کند.
قدرت موشکی ایران در این جنگ به اندازهای آشکار شد که حتی دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا نیز ناچار به اعتراف شد. وی در سخنانی اعلام کرد: «موشکهای بالستیک ایران چندین ساختمان اسرائیل را با خاک یکسان کردند.»
در ادامه گفتگوی ایسکانیوز با عباس خاراباف کارشناس مسائل هوافضا در زمینه تقویت پدافند هوایی کشور در برابر خطرات احتمالی آتی را میخوانید:
در جنگ اخیر، دشمن تمرکز خود را بر سرکوب و انهدام پدافند گذاشت
خاراباف در پاسخ به این پرسش که چرا در جنگ ۱۲ روزه بیشترین آسیبها از ناحیه «پدافند بلندبرد» بود و برای رفع این ضعف چه اقداماتی باید انجام شود؟ گفت: در جنگ اخیر، دشمن تمرکز خود را بر سرکوب و انهدام پدافند (SEAD/DEAD) گذاشت و بهطور ویژه گرههای ثابتِ راداری و مراکز فرماندهی–کنترل لایههای بلندبرد را با مهمات دورایستا و ترکیب جنگ الکترونیک هدف قرار داد.
وی در توضیح پدافند بلندبرد گفت: ذاتِ سامانههای بلندبرد این است که برای پوشش وسیع به رادارهای پرقدرت و لینکهای ارتباطی متکیاند؛ اگر این گلوگاهها برای دقایقی از کار بیفتند، کارایی شبکه افت میکند. بنابراین سهمِ آسیب در این لایه بیشتر به چشم میآید. همزمان، پس از درگیری، ترمیم و بازسازی با سرعت شروع شد اما برخی مؤلفههای صنعتیِ کلیدی که در تولید موشک و قطعات پدافندی نقش دارند نیز نیازمند جایگزینیاند که طبق برخی اخبار منتشره در دستور کار قرار گرفتهاند.
خاراباف در پیشنهاد راهحل کوتاه مدت برای مشکلات پدافندهوایی در کشور گفت: راهکار کوتاهمدت این استکه افزایش تحرکپذیری یگانهای بلندبرد، استفاده نظاممند از دیکوی/ماکت؛ یعنی ساختن نمونههای تقلبی از تجهیزات (مثلاً یک «ماکت لانچر موشک» یا یک «ماکت رادار») که از بیرون شبیه نمونه واقعی بهنظر میآیند و دلیل کارآمدی آن این است که دشمن وقتی از بالا یا با رادار نگاه میکند، نمیتواند فرق بین واقعی و تقلبی را بلافاصله تشخیص دهد.
وی در ادامه گفت: این عمل باعث میشود بمبها/موشکها هدر بروند یا دستکم زمان و تصمیمگیری طرف مقابل تلف شود. به عنوان مثال میتوان از گذاشتن یک فروشگاه فیک کنار مغازه واقعی - کسی که از دور رد میشود ممکن است اشتباه بگیرد و هدفگیریاش را هدر بدهد- یاد کرد.
این کارشناس هوافضا در ادامه استفاده رادارهای پَسیو را نیز به عنوان یکی دیگر از راهکارها معرفی کرد و گفت: این نوع رادار فعال خودش امواج میفرستد و بازتاب را دریافت میکند (مثل فریاد کردن و گوش دادن به بازتاب). رادار پَسیو هیچ امواجی ارسال نمیکند؛ فقط امواجی که دیگران (مثلاً رادارهای دشمن، فرستندههای رادیویی یا سیگنالهای ماهوارهای) منتشر کردهاند را «گوش» میکند و از آنها برای فهمیدن محل چیزها استفاده میکند. اجرای چرخه «روشن–شلیک–جابجایی»، و سختکردن فرایند کشف با تغییر الگوهای انتشار انجام شود.
باید با افزودن هشدار زودهنگام هوابرد «آواکس» ناوگان خود را نوسازی کنیم
وی در ادامه افزود: چون رادار پسیو خاموش است، یعنی دشمن نمیتواند راحت آن را با رادیو یا هواپیما پیدا بزنند و هدف قرار دهد؛ همچنین در مقابل اخلال الکترونیک مقاومتر است چون سیگنال خودش را منتشر نمیکند تا مزاحم شوند.
این کارشناس هوافضا با بیان مثالی درباره رادارهای پسیو گفت: فرض کنید در اتاق تاریک با چراغ روشن پرنور کار میکنید (رادار فعال)- همه متوجه میشوند که نور هست و میتوانند محل چراغ را پیدا کنند. اما اگر شما فقط گوش کنید که چه صداهایی در اتاق میآیند (رادار پسیو)، دیگر کسی نخواهد فهمید که شما آنجا یک رادار دارید.
وی همچنین افزود: در مرحله میانمدت هم یکپارچهسازی واقعیِ C۲؛ «فرماندهی و کنترل» است؛ یعنی چطور اطلاعات از سنسورها میآید، چگونه فرمانها صادر میشود، و واحدها با هم هماهنگ میشوند.
خاراباف در توضیح یکپارچهسازی گفت: یعنی تمام بخشهای دفاعی (رادار، سامانههای شلیک، جنگندهها، مراکز تصمیمگیری) مثل یک تیم فوتبال هماهنگ عمل کنند؛ همه توپ را ببینند و سریع پاس بدهند، نه اینکه هر کس جدا بازی کند. بنابراین C۲ مهم است به این دلیل که وقتی C۲ خوب باشد، اطلاعات از منابع مختلف جمع میشود و تصمیم درست سریعتر گرفته میشود؛ این همان تفاوت بین «دفاعی که واکنشپذیر است» و «دفاعی که گیج میزند» است. یک گروه در پیامرسان که همه تصاویر و لوکیشن و موضوعات را آنجا میفرستند و سرپرست تیم فوراً تصمیم میگیرد؛ اگر این گروه نباشد، هر کسی جدا عمل میکند و زمان از بین میرود.
این کارشناس هوافضا با بیان اینکه بین لایههای بومی و سامانههای جدید، تقویت کشف ضدپنهانکار و پر کردن شکاف بین بردهای کوتاه/میان/بلند با شبکهسازی نیاز است، تصریح کرد: همچنین در بلندمدت باید با افزودن هشدار زودهنگام هوابرد «آواکس»، نوسازی ناوگان رهگیر برای پوشش رزمی بالاسر سامانههای زمینپایه، و تکمیل دفاع موشکی لایهبهلایه انجام شود.
روسیه با سوخو-۳۵ و میگ-۲۹ میتواند پوشش شکاری ایران را تقویت میکند
وی در پاسخ به این پرسش که نقش روسیه و چین را در بازسازی و تقویت پدافند هوایی ایران چگونه ارزیابی میکنید؟ بیان کرد: روسیه میتواند در حوزه جنگنده، هم در سطح خرید سوخو-۳۵ و هم احتمالا در زمینه میگ-۲۹ نقش داشته باشد. اگر چنین اتفاقی بیفتد این ترکیب میتواند خلأ پوشش شکاریِ پدافند زمینپایه را در مقطع فعلی کاهش دهد و دست پدافند را در رهگیری پهپاد/کروز و اسکورت هواییِ اهداف حساس پُرتر کند. البته باید گفت تحویل و عملیاتیسازی سوخو-۳۵ افق کیفیِ بالاتری ایجاد میکند.
خاراباف درمورد نقش چین در بازسازی پدافند کشور نیز گفت: به نظر میرسد چین براساس گزارشهایی که بعد از آتشبسِ ۲۴ ژوئن منتشر شد، در حوزه سامانههای بلندبرد HQ-۹B با ایران همکاری دارد. اگر این سامانهها کامل وارد چرخه عملیاتی شوند، علاوه بر افزایش پوشش برد بلند، تنوع منبع و کاهش ریسک تمرکز بر یک خانواده سامانه را بهدنبال دارند؛ البته بخشی از این گزارشها هنوز مورد تأیید رسمی و علنی از سوی تهران/پکن نگرفته و باید با احتیاط به آن ارجاع داد.
HQ-۹B علیه اهدافی از هواگرد تا کروز و «بالستیک تاکتیکی» طراحی شده است
این کارشناس حوزه هوافضا در ادامه تصریح کرد: HQ-۹B (در صورت استقرار عملیاتی) بُرد درگیری اعلامی تا حدود ۳۰۰ کیلومتر و سقف ارتفاع بالا را پوشش میدهد و علیه اهدافی از هواگرد تا کروز و «بالستیک تاکتیکی» طراحی شده است. ارزش افزوده آن برای ما، پوشش دوربردِ لایهبهلایه و تقسیم ریسک میان سامانههای بومی/چینی/روسی است؛ بنابراین کارایی واقعی تابع شبکه راداری، پیوند داده و تاکتیکهای مقابله با جنگ الکترونیک خواهد بود.
وی در توضیح ویژگیهای جنگندههای میگ ۲۹ روسی گفت: میگ-۲۹ یک رهگیر نسل چهارم با کارآمدی بالا در مأموریت دفاع هوایی—بهویژه علیه پهپاد و موشک کروز و پوشش رزمیِ بالاسر برای سایتهای حساس است. اثرش کوتاهمدت و پُرکننده شکاف است؛ جهش کیفی پایدار زمانی رخ میدهد که این ناوگان با AEW&C و در ادامه با سوخو-۳۵ (احتمالا) تکمیل شود.
غربیها ایران را بزرگترین زرادخانه موشکیِ متعارف در خاورمیانه میدانند
خاراباف در واکنش به این پرسش که برخی منابع غربی هم به قدرت موشکی ایران اعتراف کردند. پیام این اعترافها برای معادلات بازدارندگی چیست؟ گفت: این منابع -از گزارشهای رسمی نظامی آمریکا تا ارزیابیهای مستقل- ایران را دارای بزرگترین و متنوعترین زرادخانه موشکیِ متعارف در خاورمیانه توصیف کردهاند.
وی در ادامه افزود: پیام روشن است، هزینه هر درگیریِ فرسایشی برای طرف مقابل (اسرائیل) بالاست؛ زیرا با ترکیب بردهای مختلف، دقت روبهافزایش و ظرفیت پهپادی مواجه است. البته تجربه اخیر نشان داد دشمن روی گلوگاههای تولید/تعمیر نیز تمرکز کرده است؛ بنابراین تقویت بقاپذیری صنعتی، پراکندگی جغرافیایی و سرعت بازتولید، مکملِ بازدارندگی میشود.
خرید و نوسازی جنگندهها با آواکس فاصله کشف تا درگیری را کاهش میدهد
این کارشناس هوافضا در پاسخ به این پرسش که با توجه به تجربه جنگ اخیر، آینده بازدارندگی ایران در حوزه موشکی و پدافندی را چگونه میبینید؟ افزود: من آینده را در ۳ محور میبینم: ۱. تحرک و فریب بهجای انباشت ثابت: یعنی یگانهای پرتاب و راداری باید بیش از قبل چابک، چندمکانی و فریبپذیر باشند تا الگوریتمهای شناسایی حریف را سردرگم کنند.
وی در ادامه افزود: ۲- پدافند شبکهمحورِ لایهبهلایه: یعنی باید از سامانههای نزدیکبرد ارزان و ضدپهپاد تا میانبرد و بلندبرد - با تبادل داده پایدار و پیوند با گشتهای شکاری - تا «حلقههای درگیری» پشت سر هم شکل بگیرد. علاوه بر این، ورود احتمالی HQ-۹B، اگر با شبکهسازی درست همراه شود، معماری نظامی را تقویت میکند. ۳- هشدار زودهنگام و نوسازی ناوگان شکاری: یعنی خرید جنگنده و ارتقای آویونیک/تسلیحات باید تکمیل شود به این معنی که آویونیک یعنی سیستمهای الکترونیکی داخل هواپیما انجام شود و رادار، نمایشگرها، GPS، سیستمهای ارتباطی و کامپیوترهای پروازی تقویت باشد.
خاراباف با بیان اینکه یک جنگنده با آویونیک جدید بهتر هدف را میبیند تصریح کرد: این نوع جنگنده امنتر ارتباط برقرار میکند و میتواند موشکها/بمبهای دقیقتر را بهکار بگیرد. این یعنی وقتی جنگنده برای محافظت از یک سایت میآید، کار بیشتری از او انتظار میرود. مثل این است که تلفن همراه قدیمی خودتان را با یک گوشی هوشمند جدید عوض کنید؛ با گوشی جدید میتوانی هم عکس بهتری بگیرید، هم زنده تصویربرداری کنید و هم نقشه آنلاین ببینید - در جنگ هم همین اتفاق برای جنگنده میافتد.
خاراباف در ادامه درباره آینده بازدارندگی ایران گفت: این سیستم همراه با ظرفیت AEW&C، فاصله کشف تا درگیری را کم و تابآوری آسمان کشور را بیشتر میکند.
باید ترکیبی فکر کنیم و ترکیبی هم به دشمن جواب بدهیم
این کارشناس هوا فضا با بیان اینکه باید ترکیبی فکر کنیم و ترکیبی به دشمن جواب بدهیم؛ تصریح کرد: دشمن از ترکیب جنگ الکترونیک، مهمات دورایستا استفاده میکند. مهمات دورایستا یعنی سلاحهایی که از فاصله بسیار دور شلیک یا پرتاب میشوند و میتوانند بدون ورود مستقیم هواپیما به منطقه دشمن، ضربه بزنند؛ مثل موشک کروز یا برخی بمبها که با هدایت دقیق میروند هدف را بزنند.
وی در توضیح خطرات این نوع تسلحیات و نحوه مقابله با آن گفت: تسلیحات دورایستا طوری طراحی شدهاند که از دور شلیک میشوند و دقیق میزنند؛ همین باعث میشود که طرف مقابل مجبور شود از منابع گرانقیمت برای دفاع استفاده کند یا سایتهای حساس را از دسترس دور کند. این نوع تسلیحات میتوانند با ترکیبی از کشف زودهنگام (تا قبل از رسیدن)، ایجاد موانع/حفاظت فیزیکی، و لایههای مختلف دفاعی، پیش از رسیدن مهمات آنها را شناسایی و درگیر کنند.
خاراباف در ادامه گفت: فرض کنید کسی که از فاصله دور تیراندازی میکند، اگر شما فقط داخل یک اتاق کوچک بایستید، راحتتر هدف میگیرید؛ اما اگر در چند اتاق پراکنده و پوششدار باشید و هشداردهندههایی داشته باشی که قبل از تیراندازی هشدار دهد، شانس زنده ماندنت بیشتر میشود.
از ترکیبِ سامانه تاکتیک - صنعت استفاده کنیم نه صرفاً افزودن یک سامانه جدید
وی سپس در توضیح ضرورت استفاده از ترکیبِ سامانه تاکتیک – صنعت گفت: دشمن از پلتفرمهای کممقاطع استفاده میکند بنابراین پاسخ ما هم باید از ترکیبِ سامانه تاکتیک - صنعت باشد، نه صرفاً افزودن یک سامانه جدید. در این چارچوب مدیریت وابستگی خارجی و همکاری با شرکا فرصت است، اما شبکهسازی بومی، آموزش عمیق و پشتیبانی داخل نیز شرط پایداری بازدارندگی است. جنگ الکترونیک یعنی تلاش برای ایجاد اختلال در امواج رادیویی، راداری و ارتباطیِ طرف مقابل تا نتواند درست ببیند یا ارتباط برقرار کند.
این کارشناس هوافضا در پایان تصریح کرد: اینکه گفته شد باید به دشمن ترکیبی پاسخ دهیم به این علت است که آنها دشمن فقط از یک ابزار استفاده نمیکنند. مثلاً هم پهپاد میفرستند، هم رادار را با اخلال کور میکنند و هم از دور مهمات میفرستند. وقتی تهدیدها ترکیبی باشند، تنها داشتن یک سامانه دفاعی کافی نیست بلکه باید شبکهای از راهکارها داشته باشیم. فرض کنید همزمان برق خانه میرود، تلفن قطع میشود و در را هم قفل میکنند؛ اگر فقط یک راه خروج بلد باشید، گیر میافتید. اما اگر چند خروجی، چراغ اضطراری و ابزار داشته باشید، بهتر از بحران بیرون میآیید.
انتهایپیام/
خبرنگار: علیرضا همتی بهار
نظر شما