به گزارش خبرنگار بینالملل ایسکانیوز، روز گذشته برابر با ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که پشتوانه حقوقی توافق هستهای میان ایران و قدرتهای جهانی محسوب میشد، به صورت رسمی منقضی شد. جمهوری اسلامی ایران این رویداد را «پایان رسمی تمامی محدودیتها و تحریمهای مرتبط با پرونده هستهای» دانسته و اعلام کرده که از این تاریخ، هیچ مبنای حقوقی برای استمرار تحریمهای بینالمللی وجود ندارد.
بیشتر بخوانید:
تحریمهای جدید مانع همکاری نظامی روسیه و چین با تهران نیست/ غیرممکن بودن ایجاد اجماع علیه ایران
سید عباس عراقچی -وزیر امور خارجه ایران- در نامهای رسمی به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت تاکید کرد که قطعنامه ۲۲۳۱ مطابق با مفاد خود، بهصورت خودکار در موعد مقرر خاتمه یافته و تمام آثار و تعهدات ذکر شده در آن از میان رفته است. وی همچنین با اشاره به نقضهای مکرر از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی خاطرنشان کرد که تلاش آنان برای فعالسازی سازوکار موسوم به «ماشه» هیچ اعتبار حقوقی ندارد و مغایر با روح برجام و منشور ملل متحد است.
تحریمها علیه ایران دیگر وجاهت قانونی ندارد
در همین ارتباط، نمایندگان دائم ایران، روسیه و چین نیز در نامهای مشترک به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت، با تاکید بر پایان کامل مفاد قطعنامه، اقدام کشورهای اروپایی در فعالسازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریمها را «غیرقانونی و فاقد وجاهت حقوقی» توصیف کردند. آنان هشدار دادند که هرگونه تلاش برای احیای تحریمهای خاتمهیافته، نهتنها اعتبار شورای امنیت را تضعیف میکند، بلکه نقض آشکار اصول چندجانبهگرایی در نظام بینالملل است.
این تحولات در شرایطی انجام شده که سه کشور اروپایی -فرانسه، آلمان و بریتانیا- پیشتر با انتشار بیانیهای مشترک اعلام کردند که «به دلیل عدم همکاری کافی ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی و افزایش فعالیتهای هستهای»، روند بازگشت تحریمها را آغاز کردهاند. این کشورها مدعیاند که تهران تعهدات خود ذیل برجام را کنار گذاشته است. با این حال، روسیه و چین با مخالفت صریح با اقدام اروپا، اعلام کردند که هیچیک از کشورهای عضو سازمان ملل نباید این تحریمها را معتبر بدانند.
سوءاستفاده غربیها از سازوکارهای حقوقی
روسیه در بیانیهای اقدام اروپاییها را «سوءاستفاده از سازوکار حقوقی» خواند و چین نیز تاکید کرد که «هیچ تصمیم جدیدی از سوی شورای امنیت برای تمدید یا احیای تحریمها اتخاذ نشده و بنابراین این تحریمها فاقد اعتبار است».
در آمریکا نیز مقامات کاخ سفید و وزارت خارجه اعلام کردند که واشنگتن به همراه متحدان اروپایی خود به فشارهای سیاسی و اقتصادی بر تهران ادامه خواهد داد تا ایران را به پذیرش محدودیتهای جدید در برنامه هستهای وادار کند. در عین حال، برخی منابع خبری گزارش دادهاند که آمریکا در تلاش است تا از طریق شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی، زمینه صدور قطعنامهای تازه علیه ایران را فراهم کند.
با این حال، برخی از کارشناسان بین المللی بر این باورند که آمریکا تا کنون هر چه میتوانسته علیه ایران انجام داده و در واقع اهرم بیشتری برای تحت فشار قرار دادن ایران در اختیار ندارد. پل پیلار -استاد دانشگاه «جرج تاون» و از کارشناسان ارشد اندیشکده بروکینگز در این ارتباط به خبرنگار ایسکانیوز گفت: ترامپ تقریبا تمام فشارهایی را که میتوانسته بر ایران اعمال کند، قبلا اعمال کرده است و تنها کاری که احتمالا آمریکا میتواند در هفتههای آتی علیه ایران انجام دهد، اضافه کردن نام چند فرد و شرکت ایرانی و برخی طرفهای ثالث تجارت با ایران است و به عبارت دیگر، چیزی بیش از یک جنگ اقتصادی اتفاق نخواهد افتاد.
تاکید روسیه و چین بر اجتناب غرب از اقدامات تحریکآمیز
واکنشها در سایر کشورها نیز قابل توجه بوده است. سخنگوی وزارت خارجه روسیه با تاکید بر ضرورت حفظ مسیر دیپلماسی گفت: «پایان قطعنامه ۲۲۳۱ به معنای فرصت تازهای برای گفتوگوی برابر و بر اساس احترام متقابل است، نه بهانهای برای اعمال فشارهای جدید». چین نیز ضمن دعوت از همه طرفها به خویشتنداری، خواستار اجتناب از اقدامات تحریکآمیز و بازگشت به گفتوگوهای سازنده شد. از سوی دیگر، اتحادیه اروپا اعلام کرد که همچنان از «چارچوب برجام» به عنوان مبنای تعامل با ایران حمایت میکند، اما پایبندی تهران به تعهدات پادمانی را شرط هرگونه گام بعدی دانست.
تحلیلگران بینالمللی درباره تبعات این رویداد دیدگاههای گوناگونی ارائه کردهاند. گروهی از کارشناسان معتقدند پایان رسمی قطعنامه ۲۲۳۱ در عمل تغییری در وضعیت میدانی ایجاد نخواهد کرد، زیرا بخش عمده تحریمهای ایالات متحده و اروپا مستقل از قطعنامه شورای امنیت اعمال شدهاند و همچنان پابرجا خواهند ماند. در مقابل، برخی دیگر این تحول را «نماد فروپاشی یکی از آخرین سازوکارهای چندجانبهگرایی در نظام بینالملل» دانستهاند و هشدار دادهاند که اختلاف میان اعضای دائم شورای امنیت بر سر ایران، اقتدار و انسجام این نهاد را بیش از پیش تضعیف خواهد کرد.
آمادگی ایران برای واکنش متقابل به اقدامات غیرقانونی
در ایران، مقامهای رسمی تاکید کردهاند که کشور همچنان به مسیر گفتوگو و همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی متعهد است، اما در برابر هرگونه اقدام غیرقانونی یا فشار یکجانبه واکنش متقابل نشان خواهد داد. به گفته مقامات ایرانی، تهران اکنون خود را از زیر سایه قطعنامههای شورای امنیت خارج میبیند و بر این باور است که پرونده هسته باید همانند دیگر اعضای معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای در شرایط عادی دنبال شود.
در نهایت، انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ که میتوانست هم به لحاظ حقوقی و هم از نظر سیاسی به نقطه عطفی در روابط ایران با قدرتهای جهانی تبدیل شود، اکنون در وضعیت نامعلومی قرار دارد و کشورهای غربی طور دیگری به آن نگاه میکنند. در شرایط کنونی و با توجه به رویکردی که سه قدرت اروپایی و همچنین ایالات متحده در پیش گرفتهاند، خطر تقابل میان تهران و غرب بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته و مشخص نیست به چه سمتی حرکت کند. سرنوشت این پرونده اکنون بیش از هر زمان دیگری به تصمیمهای دیپلماتیک روزهای آینده و اراده طرفها برای انتخاب رویکردی عقلانی در قبال پرونده هستهای ایران بستگی دارد.
انتهای پیام/
نظر شما