در دوران جدید، جنگ‌ها دیگر با تفنگ و تانک تعیین نمی‌شوند؛ بلکه با روایت، تصویرسازی و کنترل ذهن‌ها رقم می‌خورند. میدان اصلی درگیری قدرت‌ها دیگر نه در خاک و مرز، بلکه در ذهن و احساس مردم شکل گرفته است. هر کشوری که بتواند روایت خود را از واقعیت به افکار عمومی تحمیل کند، پیروز میدان است حتی اگر در جغرافیا شکست بخورد. رسانه‌های غربی سال‌هاست در این میدان، به جای سرباز از واژه، به جای توپ از تصویر و به جای گلوله از القا استفاده می‌کنند.

در جنگ نرم، مخاطب فقط تماشاگر نیست، بلکه خود صحنه‌ی درگیری است. ذهن او به میدان نبرد تبدیل شده و باورهایش، هدف اصلی دشمن است. در چنین شرایطی اگر یک ملت نتواند روایت خود را از واقعیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بسازد، روایت دشمن در ذهنش جا خوش می‌کند.

امروز ایران نیز درگیر همین نبرد روایت‌هاست؛ نبردی که دشمن با ترکیبی از رسانه، فناوری و عملیات روانی به آن دامن زده است.

از القای ناکارآمدی در نظام مدیریتی گرفته تا تحریف واقعیت‌های میدانی، از ناامیدسازی اقتصادی تا روایت‌های وارونه از امنیت ملی، همه و همه حلقه‌هایی از یک جنگ شناختی پیچیده‌اند که هدف آن تضعیف سرمایه اجتماعی ایران است.

اما نکته مهم این است که در برابر جنگ روایت‌ها، دفاع انفعالی کافی نیست. زمان آن رسیده که وارد مرحله‌ی دفاع فعال شویم یعنی به جای تکذیب روایت دشمن، خودمان روایت بسازیم. دفاع فعال یعنی ابتکار در معنا و روایت.

به‌جای آنکه منتظر باشیم رسانه‌های بیگانه موضوعات را تعیین کنند، باید خودمان دستور کار رسانه‌ای را در دست بگیریم. رسانه ملی، روزنامه‌ها، پلتفرم‌های بومی و حتی کاربران شبکه‌های اجتماعی باید نقش خود را از واکنش‌گر به خالق معنا تغییر دهند.

هر خبرنگار، استاد دانشگاه، دانشجو، طلبه، معلم و حتی یک شهروند آگاه، می‌تواند بخشی از این زنجیره‌ی دفاع باشد.

دفاعی که نه با فیلتر، بلکه با آگاهی، اعتمادسازی و روایت شفاف شکل می‌گیرد. در این نبرد، ابزارها عوض شده‌اند، اما اصل همان است؛ نبرد برای قلب‌ها و ذهن‌ها. اگر ما روایت خود را نداشته باشیم، دیگران روایتشان را بر ما تحمیل خواهند کرد. آینده از آن ملت‌هایی است که روایت خود را می‌فهمند، می‌سازند و منتشر می‌کنند.

رهبر انقلاب اسلامی در یکی از بیاناتشان فرمودند: جنگ امروز، جنگ روایت‌هاست؛ هرکس بتواند روایت خود را غالب کند، اوست که پیروز میدان است. اگر روایت دشمن در ذهن مردم جا بگیرد، حتی بدون شلیک گلوله‌ای شکست خواهیم خورد.

در نهایت، پیروزی در جنگ نرم نه با سانسور، بلکه با شفافیت هوشمندانه، سواد رسانه‌ای و گفت‌وگو با مردم ممکن است. دشمن با دروغ و اغراق حمله می‌کند، اما جامعه‌ای که حقیقت را می‌فهمد، تسلیم روایت دیگران نمی‌شود. این روزها بیش از هر زمان باید بدانیم که در جنگ روایت‌ها، سکوت یعنی واگذاری میدان.

* پژوهشگر رسانه و فرهنگ

انتهای پیام/